دوران بارداری یکی از مهم‌ترین و پرمخاطره‌ترین دوران زنـدگی مادر و جنین اسـت کـه ازلحاظ بهداشـتی و اجتمـاعی بـرای فـرد، خانواده و جامعه دارای اهمیت بالایی است. محققان کشور برای ارتقای وضعیت سلامت این افراد، بر گنجاندن انواع میوه و سبزی در برنامه غذایی آن‌ها تأکید دارند.
به گزارش جی پلاس، پژوهش‌های اخیر، حاکی از آن هستند که یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در ایجاد بیماری‌های قلبی، فشارخون و دیابـت، ناشـی از اختلالات ایجادشده در رشد و تکامل دوران جنینی و شیرخواری است و ایـن اختلالات سبب تغییرات درازمدت در فیزیولوژی و متابولیسـم فـرد می‌شوند. شواهد نشان می‌دهند که کمبود مواد مغذی دریافتی و تغذیه نادرست به‌ویژه دریافت ناکافی میوه و سبزی‌ها معمولاً با ابتلا به بیماری‌های زیادی برای مادر و جنین همراه است.
بااین‌حال و باوجود مزایای بالای مصرف میوه و سبزی‌ها، برخـی از محققـان کمبود مصرف این گروه غذایی را از چالش‌های تغذیـه در مـادران باردار برشمرده‌اند. امروزه بسیاری از مطالعـات بـه نقـش مهـم دریافت کافی این گروه غذایی در پیشـگیری از بیماری‌های مـزمن ازجمله بیماری‌های قلبی عروقی، انواع سرطان‌ها، دیابـت و چـاقی اشاره می‌کنند. در این راستا، سازمان سلامت جهانی، مصرف روزانه ۳ تا ۴ واحـد از گروه میوه‌ها و ۴ تا ۵ واحد از گـروه سبزی‌ها را بـرای زنـان بـاردار پیشنهاد می‌کند.
این موضوع که نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی جامعه دارد، توسط محققانی از دانشگاه علوم پزشکی مشهد مورد پژوهش قرار گرفته است. این محققان در مطالعه خود تأثیر برگزاری دوره‌های آموزشی مبتنی بر نظریه شناختی اجتماعی را بر میزان دریافت میوه و سبزی زنان باردار مورد بررسی و ارزیابی علمی قرار داده‌اند.
در این مطالعه نیمه تجربی که روی ۹۰ نفر از زنان باردار مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت حاشیه شهر مشهد انجام شده است، مداخله آموزشی بـه میـزان چهار جلسـه آموزشـی ۶۰ دقیقه‌ای به‌صورت دو روز در هفته طی مدت دو هفته برگزار شده است.
در این جلسات آموزشی که بر اساس نظریـه شناختی -اجتمـاعی طراحی شده بودند، آموزش مادران برای افزایش دریافت میوه و سبزی با تأکید بر مواردی چون آگاهی، انتظار پیامد، ارزش پیامد، دسترسـی، خودتنظیمی و خودکارآمدی انجام شده است.
طبق نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه، میزان مصرف روزانه میوه و سبزی‌ها در مادران بارداری که در کلاس‌های آموزشی مشارکت داشتند، بلافاصله بعد از آمـوزش در مقایسـه بـا قبل از آموزش افزایش قابل‌توجهی پیدا کرد. این مداخله آموزشی طراحی‌شده بر اساس نظریـه شـناختی اجتمـاعی همچنین باعث شد که از شدت کاهش مصرف مواد غذایی فوق که اغلب ناشی از تغییـرات فصل و کاهش تنوع این گروه غذایی است، پیشگیری شود.
دراین‌باره، علی تقی پور و همکاران محققش از دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌گویند: «عوامل محیطـی و اقتصادی ازجمله عوامل مهم در مصرف میوه و سبزی‌ها هستند که حمایت‌های دولت را می‌طلبند. یکی از دستاوردهای مطالعه حاضر تأثیر مداخله آموزشی در افزایش خودتنظیمی رفتار زنان بـاردار بود و درکل، به نظر می‌رسد اسـتفاده از چنـد راهبـرد هم‌زمان شامل تقویت در هنگام رفتار مطلـوب به‌ویژه بـر اساس گزارش مصرف میوه و سـبزی روزانـه و همچنـین ارائه نمونه‌های برنامه غذایی مناسب برای خانم‌های باردار، منجر به بهبود خودتنظیمی دریافـت تغذیه‌ای زنـان گـروه مداخله می‌شود».
به گفته این محققان، «رفتار فرآیند پیچیده‌ای است کـه تغییـر آن کـار ساده‌ای نیسـت. طبق یافته‌های پژوهش ما، مداخله آموزشی مبتنـی بـر نظریـه شناختی اجتماعی با تأکید بر بهبود موارد موسوم به خودتنظیمی و انتظار پیامد، نقش مهمی در ارتقای رفتار تغذیه‌ای زنان باردار دارد. هرچند محـدودیت در مدت‌زمان اجـرای مداخلـه، درگیـر نکـردن همسران مادران باردار در طول برنامه، محدودیت زنان باردار جهت شرکت در جلسات آموزشی به دلیل شرایط فیزیولوژیک جسمی آن‌ها و حجم کم نمونه‌های مورد مطالعه می‌تواند از عوامل مؤثر بـر نتایج مشاهده‌شده در این مطالعه باشد».
تقی پور و همکارانش با توجه به این نتایج که در نشریه «پایش» به چاپ رسیده‌اند، تأکید دارند: «با توجه بـه کم‌هزینه بـودن فعالیت‌های پیشگیرانه در مقایسه با فعالیت‌های درمانی و با توجـه به اهمیت نقش آموزش ساختارمند در جهت ارتقای سلامت مادران، ضرورت آموزش در ابعاد وسـیع و بـا اسـتفاده از روش‌های علمـی مناسب به‌منظور بهبود مراقبت‌های دوران بـارداری و تولـد نـوزاد سالم، بیش‌ازپیش احساس می‌شود و این امر مهم به‌عنوان یکی از اولویت‌های بهداشتی جامعه محسوب می‌شود».
نشریه «پایش»، متعلق به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی است که با ترتیب هر دو ماه یک شماره منتشر می‌شود.
