در حالی که یکی از حمایت‌های تأمین اجتماعی از نیروی کار در حوزه بیمه بیکاری است تا در شرایط خاص و بحرانی بتوان از این ابزار قانونی استفاده کرد، بسیاری از کارگرانی که در معرض تهدید از دست دادن شغل هستند یا از کار بیکار می‌شوند اطلاع چندانی از شرایط استفاده از بیمه بیکاری ندارند.
به گزارش جی پلاس، بیمه بیکاری به عنوان یک ابزار کاربردی در شرایط خاص در قانون کار پیش‌بینی شده تا به واسطه این ابزار کارگران بتوانند در دوران بیمه‌ای خود فرصتی برای جست وجوی کار داشته و کمتر متوجه بحران بیکاری شوند. در شرایط اقتصادی که نیروهای کار در معرض تهدید از دست دادن شغل هستند بیمه بیکاری می‌تواند بر مشکلات معیشتی کارگران اثرگذار باشد از این رو آگاهی از جزییات بیمه بیکاری امری ضروری است.
بر اساس قانون بیمه بیکاری، افرادی که بدون میل و اراده خود از کار بیکار شده و آماده کار باشند ازجمله کارگرانی که به دلایلی از جمله عدم نیاز کارفرما یا عدم تفاهم میان کارگر و کارفرما برای ادامه همکاری، توسط کارفرما اخراج یا تعدیل نیرو شده‌اند مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند بود. بنابراین کارگرانی که استعفا داده یا خودشان ترک کار کنند یا بیکاری آنها ناشی از خاتمه قرارداد کار و تسویه حساب باشد در زمره بیکاران غیر ارادی محسوب نشده و مقرری بیمه بیکاری دریافت نخواهند کرد.
مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق کار فرد محسوب می‌شود و هرگونه بیکاری ناشی از ترک شغل یا استعفا از دریافت مقرری بیمه بیکاری مستثنا است.
در مقرری بیمه بیکاری اگر فردی به دلیل تغییرات ساختار اقتصادی واحد اقتصادی به تشخیص شورای عالی کار بیکار موقت شناخته شود یا به علت حوادثی مانند سیل، زلزله و آتش سوزی بیکار شود، می‌تواند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کند.
تشخیص ارادی و غیرارادی بودن بیکاری، بر عهده گروهی متشکل از نمایندگان اداره کار و رفاه اجتماعی، تعاون و سازمان تأمین اجتماعی است و شعب تأمین اجتماعی پس از تأیید ادارات نامبرده، درخصوص برقراری و پرداخت مستمری بیکاری برای بیمه‌شدگان اقدام می‌کنند.
چطور می توان از بیمه بیکاری استفاده کرد؟
بر اساس بند ب ماده ۶ قانون بیمه بیکاری، کارگر اخراجی یا متقاضی بیمه بیکاری که شغل خود را به صورت غیرارادی از دست داده موظف است حداکثر ٣٠ روز از تاریخ بیکاری به ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی محل مراجعه کند و موضوع را به ادارات کار اطلاع و آمادگی خود را برای اشتغال مجدد یا کاری مشابه آن اعلام کند. طبعا مراجعه متقاضی بعد از ۳۰ روز با داشتن عذر موجه مثل بیماری و با تایید هیأت حل اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی تا سه ماه امکان پذیر خواهد بود.
به موجب تبصره ماده ۷ قانون بیمه بیکاری، افرادی که در شروع بیمه بیکاری دارای ۵۵ سال سن و یا بیشتر باشند، مادامی که مشغول به کار نشده اند در صورت دارا بودن شرایط می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی تحت پوشش بیمه بیکاری باقی بمانند.
میزان واریز مبلغ بیمه بیکاری، از تاریخ بیکاری محسوب می‌شود و مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه از نظر بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت به شمار می‌رود. کارگرانی که مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کنند، در مدت برقراری مقرری می‌توانند از خدمات درمانی تأمین اجتماعی، بازنشستگی و از کار افتادگی استفاده کنند.
قراردادهای مدت معین
اگر کارگری در کارگاهی به صورت قراردادی (قرارداد مدت معین) شاغل باشد و در میان قرارداد اخراج شود در این صورت مانند کارگر دائم (اخراج) اعمال می شود ولی چنانچه بعد از پایان قرارداد اخراج شود و در آخرین کارگاه بیش از یکسال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد می‌تواند مستقیما به ادارات کار محل مراجعه و درخواست بیمه بیکاری کند.
قراردادهای دائم و مستمر
افرادی که دارای قرارداد دائم هستند زمانی که از کار اخراج می‌شوند در صورت دارا بودن حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه در آخرین کارگاه و اعتراض به اخراج یا درخواست مطالبات ابتدا باید به اداره کار محل مراجعه و علیه کارفرما طرح دعوی کنند و همزان با آن لازم است درخواست بیمه بیکاری را نیز به واحد مربوطه ارائه کنند.درصورتی که رأی صادره بازگشت به کار باشد مشمول بیمه بیکاری نخواهد شد.
بر اساس گزارش‌های مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بررسی مقرری بگیران جدید بیمه بیکاری طی سال‌های ۱۳۹۷-۱۳۹۵ روند افزایشی این تغییرات را نشان می‌دهد به نحوی که میزان تغییرات سال ۱۳۹۷ نسبت به سال قبل، ۱۷.۳ درصد بوده است. بررسی تعداد مقرری بگیران جدید بیمه بیکاری بر حسب جنس نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۷ مردان ۷۷ درصد از مقرری بگیران جدید را به خود اختصاص داده‌اند، همچنین از بین تمام مقرری بگیران جدید بیمه بیکاری، حدود ۸۴ درصد متأهل یا متکفل هستند.
چه گروه‌هایی مشمول بیمه بیکاری نمی‌شوند؟
قانون بیمه بیکاری بازنشستگان و از کار افتادگان کلی، صاحبان حرف و مشاغل آزاد، رانندگان، کارگران ساختمانی و قالیبافان بدون کارفرما، بیمه شدگان اختیاری و اتباع خارجی را از دریافت مقرری بیمه بیکاری مستثنا کرده است.
کارگران قبل از اینکه برای دریافت بیمه بیکاری اقدام کنند باید شرایط زیر را داشته باشند:
دارای حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه به تامین اجتماعی باشند و کمتر از این میزان حایز دریافت مقرری نیستند.
به طور غیر ارادی بیکار شده و آماده کار باشند.
جزو اتباع بیگانه و تبعه کشورهای دیگر نباشند.
مستمری بگیر بازنشسته و یا از کارافتاده کلی نباشند.
در زمره صاحبان حرفه و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری نباشند.
یک سال قرارداد کار در آخرین کارگاه با پرداخت حق بیمه داشته باشند.
کارگرانی که به دلیل بروز حوادثی نظیر آتش‌سوزی، سیل و یا زلزله بیکار شده‌اند نیازی به داشتن سابقه شش ماهه نیست و با داشتن حتی یک روز پرداخت حق بیمه هم مشمول بیمه بیکاری می‌شوند.
کارگران فصلی اعم از مشمولین قانون کار و قانون کار کشاورزی و آن دسته از کارگرانی که تحت هر عنوان از محل اعتبارات بودجه عمومی دستمزد یا حقوق دریافت می‌کنند با تصویب هیات وزیران به تدریج مشمول این قانون خواهند بود.
در صورتی که تاریخ بیمه بیکاری بیمه شده بعد از پایان قرارداد باشد دارا بودن حداقل یکسال سابقه پرداخت حق بیمه در آخرین کارگاه الزامی است.
همه کارگران مشمول قانون کار دارای قرارداد موقت و دائم از مزایای بیمه بیکاری می‌توانند استفاده کنند و محدودیتی در تعداد دفعات قابل استفاده از بیمه بیکاری وجود ندارد.
در چه شرایطی بیمه بیکاری لغو می‌شود؟
در صورتی که بیمه‌شده دوباره به کار اشتغال یابد.
بیمه‌شده از قبول شغل مشابه پیشنهاد شده خودداری کند.
بیمه‌شده فوت کند.
بیمه‌شده مستمری بازنشستگی دریافت کند و یا دچار از کار افتادگی کلی شود.
مدت زمانی که بیمه بیکاری به او تعلق می‌گیرد پایان یابد.
بیمه‌شده بدون دلیل موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی خودداری کند.
مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری چقدر است؟
مدت پرداخت مقرری به بیمه شدگان واجد شرایط به سابقه پرداخت حق بیمه از سوی آنها بستگی دارد.در حال حاضر کمترین مدت دریافت بیمه بیکاری برای مجردین و متاهلین به ترتیب ۶ و ۱۲ ماه است و بیشترین مقدار آن برای بیمه‌شدگان مجرد و متأهل (یا متکفل) به ترتیب ۳۶ و ۵۰ ماه است.
پیگیری و اشتغال مجدد مقرری بگیران بیمه بیکاری در اولویت وظایف قانونی متولیان اجرای قانون بیمه بیکاری است و سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای مکلف شده زمینه آموزش مهارت‌های مورد نیاز بازار کار و بازآموزی مهارت کارگران تحت پوشش بیمه بیکاری را از طریق آموزش در کارخانه‌ها یا مراکز این سازمان فراهم کند. بیمه بیکاری یکی از حمایت‌های مهم تأمین اجتماعی در راستای صیانت از نیروی کار کشور است تا کارگرانی که به طور غیر ارادی بیکار می‌شوند برای اینکه از مشکلات معیشتی در امان بمانند تحت پوشش بیمه بیکاری قرار بگیرند. بی تردید از دست دادن غیر ارادی کار یکی از موضوعاتی است که نیروهای کار را تهدید می‌کند از این رو برقراری بیمه بیکاری راهکاری مناسب و مطمئن برای تأمین زندگی در چنین شرایطی است.بر اساس آمارها تعداد مقرری بگیران بیمه بیکاری در کشور ۲۶۰ هزار نفر بوده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۲ درصد افزایش داشته است.
