شیوع ناباروری در مردان ایرانی بالاتر از آمارهای جهانی

به گزارش جی پلاس، ناصر امیرجنتی، میزان شیوع ناباروری مردان را بالاتر از آمارهای جهانی دانست و افزود: آمارهای جدید در ایران سهم علت‌های مردانه در ناباروری را هفتاد درصد اعلام کرده‌اند که بالاتر از پنجاه درصد اعلامی از سوی سازمان جهانی بهداشت است. البته این آمار هم شامل مواردی است که علت مردانه به‌تنهایی عامل ناباروری است، هم مواردی که به صورت مشترک، در کنار علل زنانه، باعث ناباروری می‌شود.

وی یادآور شد: به‌رغم این آمارها، هنوز بعضی از آقایان نمی‌توانند بپذیرند که ممکن است مشکل باروری داشته باشند و باید برای تشخیص و درمان مراجعه کنند و همچنان خانم را مقصر ناباروری قلمداد می‌کنند. ما مواردی داشتیم که آقا به‌رغم آزواسپرمی، یعنی نداشتن اسپرم، سه بار ازدواج کرده بود تا نشان دهد مشکل از خودش نیست.

این متخصص اورولوژی، ناباروری را یک بیماری بی‌علامت دانست و گفت: در اغلب موارد، فرد هیچ درد یا شکایتی ندارد، کارکرد جنسی طبیعی دارد، یعنی هیچ مشکلی در زناشویی، نعوظ یا انزال ندارد و حتی ظاهر مایع منی او طبیعی است و فقط زمانی متوجه وجود مشکل می‌شود که برای بارداری اقدام می‌کند. در چنین مواردی، اگر زن و شوهر پس از یک سال اقدام منظم برای بارداری، نتیجه نگرفتند هر دو با هم باید به یک مرکز درمان ناباروری معتبر مراجعه کنند.

امیر جنتی، علل ناباروری مردانه را در سه دسته علل تولیدی، علل انتقالی و علل انزالی طبقه‌بندی کرد و افزود: فرایند تولید اسپرم توسط مغز و محور هیپوتالاموس- هیپوفیز هدایت می‌شود و با ترشح هورمون‌ها و انتقال آنها از طریق دستگاه گردش خون به غدد جنسی و اندام‌های تناسلی، فرایند اسپرماتوژنز یا تولید سلول‌های اسپرم انجام می‌شود. بنابراین اگر این روند دچار اختلال شود، تولید اسپرم مختل می‌شود. برای نمونه، اگر هیپوفیز به درستی عمل نکند و هورمون‌های لازم را ترشح نکند، اسپرم تولید نخواهد شد یا اگر بیضه‌ها به دلایل مادرزادی یا اکتسابی آسیب‌دیده باشند، مثل بیضه نزول‌نکرده یا واریکوسل، تولید اسپرم دچار اختلال می‌شود.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره علل انتقالی و علل انزالی ناباروری، گفت: گاه اسپرم تولید می‌شود، اما در مسیر انتقال به بیرون با مانع مواجه می‌شود. مثلاً مجاری اسپرم‌بر به عللی دچار انسداد می‌شوند یا التهاب پروستات مانع عبور اسپرم می‌شود. در مواردی نیز تولید و انتقال سالم است، اما مشکل در مرحله انزال است. برای مثال، آقا به دلایلی مثل دیابت، دچار انزال معکوس است و مایع منی به جای خروج، به داخل مثانه برمی‌گردد.

این متخصص اورولوژی، اختلالات تولید اسپرم را شایع‌ترین علت ناباروری مردان دانست و افزود: این دسته از اختلالات یا علت مادرزادی دارند، یا علت اکتسابی. علل اکتسابی اغلب ناشی از شغل، محیط و سبک زندگی‌اند که خوشبختانه اغلب آنها قابل کنترل‌اند. مثلاً تماس مداوم با پرتوهای آسیب‌زا یا مواد شیمیایی موجود در علف‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها می‌تواند باعث اختلال تولید اسپرم شود. در زندگی روزمره نیز، عواملی مثل چاقی، استفاده بیش از حد از سونا و جکوزی، قرار دادن مداوم لپ‌تاپ روی پاها، استفاده بیش از هشت ساعت از تلفن همراه، پوشیدن لباس زیر و شلوار تنگ و مصرف دخانیات و الکل می‌توانند به‌طور موقت باعث توقف تولید اسپرم شوند.

امیر جنتی با اشاره به لزوم اصلاح سبک زندگی برای افزایش توان باروری گفت: اینکه می‌گوییم این عوامل به‌طور موقت باعث ناباروری می‌شوند، به این معناست که با حذف این عوامل خطرزا، ظرف سه ماه شرایط اسپرم بهبود پیدا می‌کند. اما باید توجه داشت که این عوامل بر روی هم اثر تشدیدکننده دارند، یعنی اگر آقایی هم چاق باشد، هم شغلش رانندگی باشد، هم دخانیات مصرف کند، این فاکتورها یکدیگر را تشدید می‌کنند و شرایط سخت‌تر می‌شود.

مدیر کلینیک مردان مرکز ابن‌سینا، انتخاب یک مرکز معتبر و جامع را نخستین و مهم‌ترین قدم در مسیر تشخیص و درمان ناباروری دانست و توضیح داد: اگر زوجی با مشکل ناباروری مواجه شدند، اول باید یک مرکز خوب را برای درمان انتخاب کنند، یعنی مرکزی که همه امکانات و تخصص‌های لازم برای تشخیص و درمان ناباروری را داشته باشد. زیرا تشخیص و درمان ناباروری فقط در حیطه یک تخصص نیست. برای مثال، یک متخصص زنان یا یک متخصص مردان به تنهایی نمی‌تواند به این کار بپردازد، زیرا هم آقا و هم خانم باید همراه هم بررسی شوند. همچنین، مهم است که آن مرکز همه امکانات تشخیصی و درمانی لازم را داشته باشد و لازم نباشد زوجین برای انجام آزمایش یا سونوگرافی مدام در حال رفت‌وآمد باشند و حتی بتوانند جراحی‌های سرپایی، مانند بیوپسی بیضه را در همانجا انجام دهند.

این متخصص اورولوژی، با عنوان این مطلب که آزمایش‌های اختصاصی ناباروری باید حتماً در مراکز درمان ناباروری انجام شود، افزود: آزمایش اسپرم یا اسپرموگرامی که در آزمایشگاه‌های عمومی انجام می‌شود، برای ما اعتبار تشخیصی ندارد. این آزمایش حتماً باید در یک مرکز معتبر درمان ناباروری و با استانداردهای دقیق و به‌روز انجام شود. لازم است یادآوری کنم که این آزمایش فقط برای بررسی توان باروری آقایان است و نمی‌توان با یک آزمایش اسپرم، احتمال بروز مشکلات ژنتیکی در جنین یا جنسیت جنین و مانند اینها را پیش‌گویی کرد.

امیر جنتی درباره روند درمان ناباروری گفت: لازم است درمان ناباروری به‌ صورت تیمی انجام شود. ما در مرکز ابن‌سینا کلینیک مردان و زنان را در کنار هم داریم و افزون بر اینها، متخصصان دیگر رشته‌های مرتبط، مانند عفونی، غدد، ژنتیک و داخلی هم در مرکز حضور دارند. همه ما به اطلاعات پرونده بیماران که به صورت نظام‌مند ثبت و نگهداری می‌شوند دسترسی داریم و این باعث می‌شود تا با همفکری و در نظر گرفتن همه عوامل، بتوانیم به یک تصمیم درمانی مؤثر و مقرون به صرفه برای بیمار برسیم و لازم نباشد برای همه مراجعان آی وی اف یا میکرواینجکشن تجویز کنیم.

وی با اشاره به دو گروه درمان‌ دارویی و درمان جراحی برای ناباروری با علل مردانه، توضیح داد: در مواردی که علل عفونی یا هورمونی یا اختلالات عملکرد جنسی در میان باشند، ما از داروهای اختصاصی استفاده می‌کنیم. برای نمونه، اگر تشخیص عفونت قطعی شود، ما آنتی‌بیوتیک مناسب را تجویز می‌کنیم و یا اگر اختلال سطوح هورمونی تشخیص داده شود، هورمون‌درمانی انجام می‌دهیم. در مواردی هم تجویز دارو برای درمان اتیولوژیک یا علتی نیست و برای افزایش احتمال موفقیت میکرواینجکشن یا تقویت قدرت باروری از دارودرمانی تجربی استفاده می‌کنیم، یعنی از مکمل‌های هورمونی یا ویتامین‌ها. درمان جراحی را هم می‌توان در دو گروه طبقه‌بندی کرد. یا جراحی برای رفع علت ناباروری انجام می‌شود، مثل جراحی واریکوسل یا برای یافتن اسپرم در بیضه‌ها، مثل جراحی میکروتسه است.

امیر جنتی با اشاره به شیوع واریکوسل در مردان یادآور شد: اگرچه واریکوسل جزو علل شایع ناباروری مردان است، اما واریکوسل درجه‌بندی دارد و همه موارد آن نیاز به جراحی ندارند. اگر واریکوسل بالینی باشد، یعنی پزشک در معاینه متوجه آن شود، نتیجه آزمایش اسپرم آقا هم نرمال نباشد و مشکل ناباروری هم داشته باشد، ما جراحی واریکوسل را پیشنهاد می‌کنیم. اما نباید از این جراحی انتظار معجزه داشت. اگر علل دیگری در ناباروری دخیل نباشند، جراحی واریکوسل در حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد موارد به بارداری طبیعی منجر می‌شود و در حدود ۷۰ درصد موارد باعث بهبود کیفیت سلول اسپرم می‌شود.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، خاطرنشان کرد: خوردن یا نخوردن یک ماده غذایی خاص و توصیه‌هایی از این قبیل، نمی‌تواند به بهبود وضعیت باروری کمک کند، زیرا عوامل متعددی بر قدرت باروری اثرگذارند. بنابراین، برای افزایش توان باروری باید تغذیه و سبک زندگی خود را به‌طور کلی اصلاح کنیم. پیروی از یک یک برنامه غذایی متعادل، متناسب و منظم که حاوی همه گروه‌های اصلی و ریرمغذی‌ها باشد، پرهیز از خوردن غذاهای آماده، فست‌فودها، تنقلات و انواع نوشابه‌های حاوی مواد مصنوعی و نگهدارنده، مصرف نکردن دخانیات و نوشیدنی‌های الکی و داشتن تحرک کافی می‌تواند وضعیت اسپرم را تا حد زیادی بهبود دهد.