قرار بود بافت تاریخی یزد تخریب شود، چرا که پنج سال قبل مسوولان این استان بر این باور بودند که بافت تاریخی، شهر را قفل کرده است، بزهکاری، ترافیک، اعتیاد و مشکلات دیگر گریبان‌گیر شهر شده و هیچ کاری از پیش نمی‌رود، استاندار وقت یزد، آن زمان در اعتراض‌های خود اعلام کرده بود.
به گزارش جی پلاس، که یا میراث فرهنگی اجازه تخریب بافت را صادر کند یا قول ثبت جهانی شدن شهر را بدهد، اما روز گذشته دومین سال از ثبت جهانی شهر تاریخی یزد در فهرست میراث جهانی یونسکو هم گذشت، بافت تاریخی نه تنها تخریب نشد بلکه در سایه ثبت جهانی که بعد از تلاش 15 ساله در سال 1396 رخ داد، حال و روزش بهتر است، تخریب بناهای تاریخی تا حد قابل توجهی کاهش یافته و آمار گردشگران هم تکان اساسی خورده اما هنوز هم یزد از نظر تخصیص بودجه با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند تا جایی که مسوولان میراث فرهنگی این استان معتقدند با پول دولتی عملا هیچ اقدامی نمی‌توانند انجام دهند.
امسال شش میلیارد تومان بودجه استانی به شهر جهانی یزد اختصاص داده شد که فقط 500 میلیون تومان آن تخصیص یافته است. با وجود این جهانی شدن نه‌تنها زمینه جذب کمک‌های بین‌المللی از جمله کمک 1.5میلیون یورویی اتحادیه اروپا برای یزد را فراهم آورد، بلکه ضرورت توجه به بافت تاریخی را در مسوولان و مردم بیدار کرد تا جایی که تخریب‌های پنهانی و شبانه خانه‌های تاریخی جای خود را به تلاش برای راه‌اندازی کافه‌ها و هتل سنتی‌ها داده است بطوری‌که به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد، هر دو روز یک‌بار تقریبا درخواست سرمایه‌گذاری در شهر یزد وجود دارد که همین موضوع سبب شده با فاصله زیاد نسبت به استان‌های دیگر، یزد در رتبه اول جذب سرمایه قرار گیرد.
سرنوشت یزد، دو ساله زیر و رو شد
مصطفی فاطمی روز گذشته، در نشست خبری دومین سالگرد ثبت جهانی شهر تاریخی یزد درباره وضعیت این شهر گفت: ثبت ملی شهر تاریخی یزد ۱۵ سال پیش انجام شد. بعد از آن تقریبا پرونده معطل ماند و چون تجربه ثبت یک شهر را نداشتند و هر بار آن را کنار گذاشتند. در سال ۹۳ تصمیم گرفته شد پرونده‌ای برای ثبت جهانی تهیه شود.
در بهمن سال ۹۴ این پرونده به یونسکو ارسال شد و در شهریور ۹۵ ارزیابان به یزد آمدند و در هفدهم تیر سال ۹۶ پرونده ثبت جهانی شهر یزد در اجلاس لهستان، مطرح و به ثبت رسید. از دو سال گذشته تا امروز، پایش‌ها در عرصه ثبت جهانی یزد در ۲۰ هکتار انجام شد و گزارش‌ها به نسبت فعالیت‌های مطالعاتی داخلی و خارجی گسترش پیدا کردند. بعد از ثبت جهانی، توجه پژوهشگران به موضوع معماری گِلی در این محوطه جهانی آغاز شد.
افزایش حضور این پژوهشگران به گونه‌ای بود که سازمان‌های متولی میراث و شهرداری با موسسات معتبر همکاری بیشتری داشتند. از سوی دیگر کار مطالعاتی با دانشگاه سوربن فرانسه نیز آغاز شد و برای نخستین‌بار شبکه شهرهای هوشمند جهان را به عضویت خود درآورد. او افزود: در این مدت حجم سرمایه‌گذاری‌ها و میزان گردشگران خارجی بیشتر شده است. هر دو روز یک‌بار تقریباً درخواست سرمایه‌گذاری در شهر یزد را داریم که با فاصله زیاد نسبت به استان‌های دیگر، در رتبه اول قرار گرفته‌ایم.
سال گذشته ۱۲۷ پروژه سرمایه‌گذاری در یزد افتتاح شد. گردشگران خارجی این استان از ۹۳۰۰ نفر به ۱۳۰ هزار نفر رسیده‌اند. شاید سال گذشته کمی به دلیل برجام، کاهش داشتیم اما در سه ماه اول سال، دوباره با رشد گردشگر روبرو شدیم. تقریباحدود دو هزار مکان و بنای تاریخی بازسازی شده است. همچنین حدود بیش از هزار درصد روی قیمت‌های خانه‌ها در بافت تاریخی آمده است.
الان قیمت خانه‌های مخروبه تاریخی، بیشتر از خانه‌های نوساز است و مردم به بافت تاریخی علاقه بیشتری پیدا کرده‌اند. او همچنین با اشاره به افزایش ورود تعداد گردشگران خارجی به شهر تاریخی یزد از ۱۳۰۰ نفر در سال ۹۱ به ۱۳۰ هزار نفر در سال گذشته بیان کرد: سال قبل به دلیل برجام قدری با کاهش حضور گردشگران مواجه بودیم، با وجود این یزد به عنوان یک کانون نوظهور گردشگری مورد توجه بود و تعداد بوم‌گردی‌ها افزایش چشمگیری داشت و حتی چیزی حدود ۲۰۰۰ مکان و خانه تاریخی بازسازی شد؛ آماری که می‌توان ان را یک سوم آمار کل کشور دانست.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد همچنین به کارهای انجام نشده در استان یزد نیز اشاره کرد و گفت: سرعت ما در پایش بسیار پایین است و نتوانسته‌ایم روندی که متعهد شدیم را پیش ببریم. هنوز مدیریت یکپارچه در بافت ایجاد نشده و سیستم برنامه‌ریزی شهری هنوز سنتی است. حجم مرمت‌ها در بافت افزایش پیدا کرده، برخی قسمت‌ها با مداخله گسترده و ناهماهنگی‌ها مواجه می‌شویم.
اگر دو سال پیش نگران تخریب بناهای تاریخی بودیم اکنون نگران مرمت آن هستیم. سه خانه تاریخی به دلیل بارندگی تخریب شدند اما خوشبختانه هیچ تخریب عمدی نداشتیم. وی ادامه داد: ما ۴۰۰ پرونده قضایی داشته‌ایم که هیچ‌کدام به دلیل تخریب خانه‌ها نبوده بلکه نوع پرونده‌ها از نوع مرمت، تزئینات، مسائلی مربوط به گودال باغچه و … بوده است و می‌توانیم بگوییم که در سال ۹۷ آمار تخریب تقریباً صفر بوده است.
مصطفی فاطمی همچنین درباره بودجه شهر تاریخی یزد گفت: امسال ۶ میلیارد اعتبار داشته‌ایم که ۵۰۰ میلیون تومان آن اختصاص پیدا کرده است. عمده کارها در بافت توسط بخش خصوصی انجام می‌شود در واقع با پول دولتی عملا هیچ کاری نمی‌توانیم انجام دهیم.
شهرداران اگر کاری انجام ندهند، خدمت بزرگی کرده‌اند
هادی احمدی مدیرکل دفتر بافت و محوطه‌های تاریخی هم در این نشست خبری گفت: مشکلی که در شهرهای تاریخی داریم، این است که به اسم توسعه، فعالیت‌هایی انجام می‌گیرد که به ضرر بافت‌های تاریخی است.
شاید اگر شهرداران در این بافت‌ها کارهایی را انجام ندهند، خدمت بزرگی کرده‌اند. چند سال پیش استاندار یزد به سازمان میراث فرهنگی آمد و اعلام کرد به دلیل برخی قوانین غیرمنطقی میراث فرهنگی، بزهکاری و مشکلات بافت زیاد شده است. یا اجازه بدهید ما بناها را خراب کنیم یا اگر می‌خواهید ثبت جهانی شود، ما کمک‌تان می‌کنیم.
او در تکمیل بحث بودجه در نظر گرفته شده برای شهر جهانی یزد افزود: اعتبارات ابلاغی و اختصاصی با هم متفاوت است. ۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان بودجه استانی میراث فرهنگی بوده است. یونسکو هم به کشورهای عقب‌افتاده کمک می‌کند ولی ما جزو این کشورها نیستیم اما در مواقع بحران، به ما کمک کارشناسی می‌کند. امسال نیز ۱.۵ میلیون یورو از طریق اتحادیه اروپا برای تعیین برخی ضوابط با همکاری کرسی خشت یونسکو در نظر گرفته شد که قسط به قسط پرداخت می‌شود.
احمدی بیان کرد: پنج سال قبل استاندار یزد به میراث‌فرهنگی اعتراض کرد «شهر یزد قفل شده، بزهکاری، ترافیک، اعتیاد و مشکلات عدیده دیگر گریبان آن را گرفته و هیچ کاری نمی‌توان برای آن کرد؛ یا میراث فرهنگی اجازه تخریب بافت را بدهد، یا قول ثبت جهانی شدن شهر را بدهد و تمام اختیارات را تا زمان ثبت جهانی به عهده بگیرد.»
میراث فرهنگی در آن زمان قبول کرد تا این شهر جهانی را ثبت کند، همه نهاد فرهنگی هر کاری که می‌توانند انجام دهند و تمام اختیارات برای ثبت جهانی شهر در اختیار میراث فرهنگی قرار گیرد، پس این نهاد کار ثبت جهانی آن را آغاز کرد و امروز این اقدام شهر یزد را برای همیشه ماندگار کرد.
حفاظت‌محوری جایگزین توسعه‌محوری
جمال‌الدین عزیزی، شهردار یزد دیگر سخنران این نشست بود که با تاکید بر حفظ میراث برای آیندگان گفت: مدیریت واحد شهری مورد توجه ماست این انتظار می‌رود که تا 10 سال آینده وضعیت معیشت مردم یزد بهبود یابد و شاهد افزایش تعداد گردشگران باشیم.
همچنین حفظ و ارتقای بافت تاریخی یزد مدنظر است حفظ اصالت و یکپارچگی، سازگارسازی توسعه‌های جدید، بهبود کیفیت زندگی ساکنان بافت تاریخی در برنامه‌ها جای دارد.
او افزود: در عرصه و حریم بافت تاریخی کارهای خوبی انجام دادیم از ساماندهی تردد گرفته تا ایجاد پارکینگ‌های درون محله‌ای و همچنین ایجاد فضاهای فرهنگی – گردشگری در عین حال 300 هزار متر مربع کف‌سازی معابر انجام شده همچنین 70 حلقه چاه برای جذب آب‌ها در نظر گرفته شده 15 سرویس بهداشتی نیز ساخته‌ایم. عزیزی با تاکید بر آ‌نکه یزد به دلیل کارهایی که انجام نداده توانسته جهانی شود گفت:
در حوزه شهر تاریخی یزد به جای توسعه محوری حفاظت محوری را مدنظر قرار دادیم از این رو بسیاری از کارها که در سایر شهرها انجام شده است را انجام ندادیم همین امر سبب شد تا شهر یزد بتواند در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گیرد.
