شاعر «تو ای پری کجایی؟» 92 ساله شد + فایل صوتی

امروز - ششم اسفند 1397 - امیر هوشنگ ابتهاج متخلص به سایه، 92 ساله شد و برای خالق غزل‌های عاشقانه و تصنیف‌های ماندگار، زندگی به قول خودش غنیمتی است که او قدر این غنیمت را می‌داند.

به گزارش جی پلاس به نقل از  ایرناپلاس البته وجود ابتهاج، فرصتی است برای کسانی که می‌خواهند با عکس‌ انداختن کنار او راه شعر و شاعری را یک شبه طی کنند و در انجمن‌ها و محافل ادبی و حتی فضای مجازی، به‌جای تکیه بر استعداد احتمالی‌شان بر عکس مشترک با استاد تفاخر کنند.

پری کیست؟

«شبـی کـه آواز نـی تــو شنیـدم/ چــو آهـوی تشنـه پـی تـو دویـدم/دوان دوان تا لب چشمه رسیدم نشـانـه‌ای از نــی و نغمـه نـدیـدم/ تو ای پــری کجایی؟ که رخ نمی‌نمایی/ از آن بهشت پنهـان دری نمی‌گشایی...»

تصنیف «سرگشته» یا «تو ای پری کجایی» که در دستگاه همایون ساخته شده است و نسخه اصلی‌اش نزدیک به شانزده دقیقه بود، جزو خاطرات ایرانیان شده است. پری در ادبیات ایران همیشه جایگاه بالایی داشته و البته آنطور که گفته‌اند یکی از مکان‌های زندگی پریان، چشمه‌ها بودند. حافظ از لفظ پری اینگونه استفاده می‌کند: «آن یار کزو خانه ما جای پری بود/ سر تا قدمش چون پری از عیب بری بود» و جای دیگر هم می گوید: «طفیل هستی عشق‌اند آدمی و پری/ ارادتی بنما تا سعادتی ببری». و پری در این تصنیف شاید آرزوهای از دست رفته سایه باشد و اندکی هم آرزوهای نیامده.

از نگاه سایه

هوشنگ ابتهاج در کتاب «پیر پرنیان‌اندیش» درباره نحوه شکل‌گیری «تو‌ ای پری کجایی» می‌گوید: «این اولین تصنیفیه که من ساختم. سال ۵۱، ۵۲ بود. همایون خرّم یه آهنگ ساخت در همایون و برام با سازش زد. خیلی آهنگ قشنگی بود. همون موقع بهش گفتم من شعرشو می‌سازم. اون اصلاً انتظار نداشت که من این حرفو بزنم. بعد هم ساختمش.»

ابتهاج در جایی دیگر درباره این تصنیف می‌گوید: «بعد آقای قوامی اومد جلوی ارکستر و ایستاد و خوند و خیلی هم خوب خوند. وقتی تموم شد رفتم بهشون خسته نباشید گفتم. قوامی گفت «من از شما ممنونم که اجازه دادین این تصنیفو من بخونم. این تصنیف اسم منو برای همیشه نگه می‌داره.»

از نگاه استاد همایون خرم

استاد خرم در گفت‌وگویش با کامران ملکی از ساختن تصنیف پری کجایی، اینگونه می‌گوید: در جاده شمال مشغول رانندگی بودم به نزدیک رامسر که رسیدم باغی در آنجا بود برای استراحت به آن باغ رفتم بعد از نیم ساعتی که خستگی‌ام در رفت گفتم دوری در باغ بزنم که یک دفعه متوجه شخصی شدم که با صدای رسا می‌خواند. کمی جلو رفتم ایستادم و گوش کردم دیدم چه صدای رسا و زیبایی دارد. جلو‌تر رفتم تا ببینم صدای به این رسایی از کجا به گوشم می‌رسد. دیدم چند نفر دور هم نشسته‌اند و یک نفر از جمعشان می‌خواند. وقتی نزدیک‌تر رفتم، دیدم موقع آواز خواندن حتی به نظر می‌آمد که دهان این فرد تکان نمی‌خورد؛ آنقدر متین و با وقار بود. کمی نگاه‌شان کردم پیش خودم گفتم چقدر چهره ایشان آشناست. جلو‌تر رفتم و دیدم چه اتفاق جالبی افتاده است چون آن شخص کسی بود که من سال ۱۳۴۵ در مراسم برنامه سازمان یونسکو دیده بودم. جلو‌تر رفتم و سلامی عرض کردم و گفتم شما حسین قوامی نیستید که در مراسمی نوازنده ویولن حضور داشتید و برای شما نواختم وشما تصنیفی خواندید؟ گفتند درست است. گفتم واقعا چقدر جالب است که من به این باغ بیایم و چنین صدای زیبایی را بشنوم و به سوی این صدا بیایم. من باید تصنیفی را برای صدای به این زیبایی بسازم.

این موضوع گذشت من به تهران برگشتم و بعد از۲ ماه روزی با آقای سایه ابتهاج (هوشنگ ابتهاج شاعر) که دیداری با یکدیگر داشتیم ایشان پیشنهاد کردند آهنگی را به من بدهید تا ترانه‌ای روی آن بگذارم.

استاد خرم ادامه داد: ملودی پری کجایی از آن ترانه‌ای بود که من به سرعت آن را نوشتم و به سایه ابتهاج دادم تا شعری بر روی آن بگذارند. این ترانه یا تصنیف در سال ۱۳۵۱ تنظیم شد و در اینجا بحث سر انتخاب خواننده بود که کدام خواننده آن زمان می‌تواند به نحو احسن این ترانه را اجرا کند.

من به استاد سایه گفتم این تصنیف باید با صدای یک مرد خوانده شود که من استاد قوامی را پیشنهاد دادم و گفتم به نظر من ایشان بهترین شخص برای خواندن این کار است.

حالا و بعد از گذشت سال‌ها از ساخت این تصنیف، همچنان این اثر شنیده می‌شود و در روزگاری که ترانه‌هایی مانند «محکم نبند درو» و «تو رابطه مون دنبال چی هستی با موچین» قدر می‌بینند و شاید آثار قدیمی پناهگاهی باشد برای علاقه‌مندان به هنر اصیل موسیقی.