گوشزد امام به ائمه جماعت/ دستپاچگی ساواک از بیداری مردم

جی پلاس: پانزدهم مرداد مطابق با اول رمضان 1399 هجری بود. طبق سنت مسلمانان ایران، مردم شب ها را در مساجد جمع می شدند تا به سخنان وعاظ گوش فرا دهند. این سنت، فرصت مناسبی بود تا از این تجمعات علیه رژیم پهلوی استفاده شود. امام خمینی چند روز قبل از حلول ماه رمضان، پیامی را فرستادند و راهبردهایی را برای استفاده بهینه از این ماه ارائه دادند. امام خمینی در این رهنمودها با تاکید بر مبدأ نهضت در 15 خرداد، رهبری روحانیت، نفی انتخابات رژیم، رنگ عوض کردن بعضی از مهره های رژیم، رسیدگی به خانواده شهدا، تدوین انقلاب اسلامی، روشنگری و افشاگری علیه شاه در این ماه مطالبی را شرح دادند؛ ایشان در فرازهایی از سخنرانی خود به مناسبت حلول ماه مبارک رمضان، خطاب به ائمه جماعت و وعاظ و گویندگان فرمودند: 

«حضرات ائمه جماعت محترم- دامت برکاتهم- گویندگانى را دعوت نمایند که معتقد و علاقه‌ مند به نهضت اسلامى و با هدفى اصیل روشنگرى مردم را بر عهده گیرند؛ و از دعوت «وعاظ السلاطین» و اشخاصى که به نفع دستگاه جبار، دانسته یا ندانسته مطالبى را انتخاب مى‌ کنند که ملت را از مسائل اصلى روز بازدارند جداً احتراز فرمایند، و از کسانى که عمال دولت تعیین مى‌ کنند دورى و احتراز کنند، و فداکارى در راه اسلام و مصالح مسلمین را در رأس برنامه خود قرار دهند.» (صحیفه امام؛ ج 3، ص 434-435)

ایشان همچنین وظیفه وعاظ و گویندگان را چنین تصریح کردند: «گویندگان محترم در مجامع و مساجد وظیفه دارند که مصایب وارده بر ملت را در این پنجاه سال سلطنت سیاه پهلوى، خصوصاً در این چند ماه اخیر و کشتار اخیر شهر مقدس مشهد در جوار حضرت ثامن الائمه- علیهم السلام- و رفسنجان، به سمع مردم برسانند و آنان را از مسائلى که مفید براى اسلام و مصالح مسلمین است آگاه گردانند، و از مطالبى که موجب سردى و سستى است احتراز کنند که عذر در درگاه خداى متعال و پیش ملت مسْلم پذیرفته نیست.» (صحیفه امام؛ ج 3، ص 435)

امام خمینی در پایان خطاب به مستمعین افزودند: «بر مستمعین است که آقایان گویندگان را در ذکر مطالب اسلامى و انسانى تشویق کنند؛ و از آنان با احترام تقاضا کنند که جنایات و ستمگریها را بیان و تفسیر کنند، و از مطالب غیر مفید و احیاناً مخالف با مسیر حرکت ملت احتراز کنند، و با پشتیبانى خود از گویندگان محترم به آنان اطمینان خاطر دهند.» (همان)

پیام امام خمینی در موقعیت مناسب رمضان و قرائت آن بر روی منابر، تاثیر بسیار مهمی را در هیجان عمومی از خود به جا گذاشت. ماه رمضان در شهرری شور انقلابی آغاز شد و مردم چون روزه دار بودند، نمازهای جماعات معمولا بعد از افطار تا پاسی از سر شب گذشته برگزار می شد و بعد از نماز یکی از وعاظ سخنرانی می کرد. محور سخنرانی ها هم بنا بر تاکید امام، انتقاد از شاه، تجلیل از امام و بحث درمورد حکومت اسلامی و... بود. ساواک شهر ری در گزارشی که به ساواک تهران راجع به برگزاری مجلس در حسینیه اطهری شهرری ارسال داشته، اظهار کرده: 

ساعت 21:15 روز 1357/5/25 مجلسی با شرکت حدود دویست نفر در حسینیه اطهری واقع در شهرری تشکیل گردیده و در این مجلس، شخصی به نام شیخ حسین اطهری کاشانی منبر رفته و اظهار داشته: کسی که می گوید زنده باد خمینی، جواب او چوب و چماق و گاز اشک آور و اسلحه است! سپس شاه را مورد خطاب قرار داده و اظهار کرده است: بابا، مردم تو را دوست ندارند، صدای مردم بلند شده است، صدای دنیا بلند شده است. جوانان بیایید این سینماها و عرق فروشی ها و کاباره ها و دانسینگ ها را که مروج فساد و فحشا و فرهنگ غیر اسلامی است، خرد کنید و آتش بزنید! آقای خمینی 15 سال پیش قد علم کرد و گفت با صهیونیسم و کمونیسم خواهیم جنگید، شماها می بینید که او را به غربت فرستادند، پسرش را کشتند، اما دست از قیام برنداشت.

همچنین در گزارش دیگر ساواک، تحت عنوان اظهارات شیخ حسین اطهری کاشانی چنین آمده است:

نامبرده بالا که ساعت 10 مورخه 1357/5/24 در حسینیه اطهری شهرری سخنرانی می کرد در مورد وقایع اخیر اظهار داشته، اگر مردم این مبارزه را ادامه دهند به زودی موفق خواهند شد این ظلم و ستمگری دستگاه فرعونیان را از میان بردارند.

وی در ادامه افزوده: فرعون خیال می کرد که کاری انجام می دهد، دیگران اطلاع ندارند، امروز مثل زمان فرعون است و ما باید مثل اباذر غفاری و دیگر آزادگان جلوی کاخ ظلم ایستادگی کنیم.

گزارش مشابه دیگری نیز از این مجلس وجود دارد که چنین شروع می شود:

شیخ اطهری کاشانی که ساعت 9:30 مورخه 57/5/24 در حسینیه شهرری منبر رفته بود، ضمن صحبت درباره حکومت یزید، اشاره به حکومت ایران کرد و اظهار نمود، حکومت فعلی ایران از زمان یزید بدتر است. این جنایتکار {شاه} می داند که هیچ کس دوستش ندارد، ولی باز دست بردار نیست و مثل موش قایم با شک بازی می کند.

بنا بر گزارش ساواک، دستوار داده شد که مشارالیه دستگیر و پرونده وی پس از تکمیل به وسیله دادسرای نظامی، تحت پیگرد قرار گیرد. به دنبال سخنرانی های شیخ حسین اطهری، ساواک طی گزارشی درباره روحانیون افراطی تهران، اسامی 16 نفر از روحانیون و وعاظ افراطی تهران که به نظر بخش 312 و سازمان تهران دارای سابقه هستند و اخیرا نیز در تحریک مردم و اخلال نظم نقش موثری داشته اند، برای رئیس ساواک ارسال داشته که در میان این 16 نفر، آیت الله سید علی غیوری و شیخ حسین اطهری، تحت عنوان روحانیون و وعاظ افراطی شهر ری دیده می شوند. مقدم، رئیس ساواک پس از دیدن این گزارش دستور داد که از امروز (1357/5/29) کلیه منابر این 16 نفر با اعزام منابع یا کارمندان با ضبط صوت پوشانیده شود، تا روز 17 رمضان تصمیم لازم اتخاذ شود.

گزارش دیگری از فعالیت های مبارزاتی مردم محله سیمان ری در ماه رمضان وجود دارد که قابل توجه است. در این گزارش که توسط ساواک شهر ری تحت عنوان مسجد امام حسن عسکری ارائه شده است، چنین آمده: 

ساعت 21:30 مورخه 1357/5/24 بعد از نماز عشا، قرار بود آقای اسدی در مسجد امام حسن عسکری(ع) منبر برود، ولی چون ایشان نیامدند، جوانی به جای وی شروع به سخنرانی کرد و ضمن صحبت راجع به قیام پی در پی مسلمانان و مقاومت آنان در برابر ظلم و ستمگری حکومت ها، مدت نیم ساعت سخنرانی کرد. در همین گزارش آمده، این روزها در بیشتر مساجد، در کنار سخنرانی ها، اعلامیه ها و یا کتاب هایی در اختیار حاضران قرار می گیرد. برای نمونه، در همین روز در مسجد امام حسن عسکری به طور پنهانی، کتاب نیز به فروش می رفت که منبع ساواک آن را چنین گزارش کرده است:

«... بعد از احوالپرسی، محمد به دوستش می گوید: «یک کتاب از آقای خمینی به دست ما رسیده، که کتاب خوبی است و سراسر حمله به دستگاه حکومت است، و بر همه واجب است که این کتاب را بخوانند»، و بعد از گرفتن مبلغ 12 تومان از دوستش، به طرف گوشه مسجد که شخصی با ساک ایستاده بود، رفت و به شخص ساک به دست گفت: آقا یک نامه به من بدهید و شخص مورد بحث، یک کتاب از ساک در آورد و به محمد داد.»

برشی از کتاب انقلاب در شهر ری؛ ص 281-285؛ چاپ اول (1394)؛ ناشر: چاپ و نشر عروج.