آیت الله طالقانی مردم را به چه برنامه ای دعوت کرد؟/فتوای مراجع قم برای برادران ارتشی چه بود؟

جی پلاس: آیت الله طالقانی در روز چهارم محرم ضمن پیامی به مردم از آنان دعوت کرد تا در روزهای تاسوعا و عاشورا در یک راهپیمایی سراسری شرکت جویند: 

«... اینجانب روز یکشنبه تاسوعا که با روز اعلامیه جهانی حقوق بشر مصادف است، از ساعت 9 صبح با عزم و معرفت و آگاهی به تمام جوانب و لوازم امر، این راهپیمایی را از خانه ام آغاز می کنم... انتظار دارم برادران و خواهران و فرزندان عزیزم با رعایت هر چه بیشتر توصیه های هیات انتظام امور، رشد و قابلیت های اجتماعی خود را یک بار دیگر نشان دهند...»

در پی این دعوتنامه و فراخوان عملی، مراجع قم طی یک پیام مشترک اعلام داشتند: «... ارتش مسلمان ایران باید بداند که تیراندازی به هموطن مسلمان در تحت هیچ شرایطی و به هیچ بهانه ای جایز نیست و ما حکم می کنیم (یعنی بر اساس فتوای ما) که این عمل حرام موکد است...».

با نزدیک شدن تاسوعا، رهبری تظاهرات در تهران با مقامات نظامی تماس گرفتند و قرار شد برای جلوگیری از تحریک مردم، نظامیان در مسیر حرکت راهپیمایان کمتر دیده شوند، در عوض تظاهرکنندگان نیز رعایت نظم و آرامش را خواهند کرد. انبوه میلیونی مردم در تهران و شهرستان ها تا آن زمان بی نظیر بود. نظم و انضباط حاکم بر راهپیمایی، ناظران خارجی را شگفت زده کرده بود.

جامعه روحانیت مبارز تهران، آیت الله طالقانی، جمعیت ایرانی دفاع از حقوق بشر، کمیته اعتصابات دانشگاه های تهران، جبهه ملی ایران، نهضت آزادی ایران و تمام دسته جات سیاسی و هیات های بازار و نیز هیات های سنتی عزادار از مردم برای شرکت در راهپیمایی تاسوعا و سپس عاشورا دعوت به عمل آورده بودند.

از تلویزیون آلمان آقای پترشول لاتور و گروه فیلمبردارش گزارش مصوری بسیار جالب برای کانال دوم تلویزیون آلمان تهیه کردند. در سراسر جهان انعکاس حضور مردم در سراسر کشور در خیابان ها تکان دهنده بود. در روز بعد که به مناسبت روز عاشورا مجددا مردم راهپیمایی باشکوه خود را برگزار کردند. شعارها قاطع تر و کوبنده تر شد. مرگ بر این سلطنت پهلوی، استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی، افشای نقش امریکا در امور ایران، شعار علیه حضور اسرائیل در منطقه و...» جلوه بارزی داشت. در پلاکاردها ضمن آزادی تمام زندانیان سیاسی از مردم خواسته شده بود تا لحظه سرنگونی شاه به تظاهرات و راهپیماییها ادامه دهند. اکثر رسانه های خارجی تظاهرات تاسوعا و عاشورا را نوعی رفراندوم علیه سلطنت در ایران تلقی کردند. 

راهپیماییهای تاسوعا و عاشورا در سراسر کشور تقریبا بدون درگیری به پایان آمد جز در شهر اصفهان که به کشتار وسیع انجامید. تیمسار ناجی فرماندار نظامی نتوانست تاب بیاورد و فرمان آتش را صادر کرد. کشتار مردم، اوضاع شهر را آشفته کرد. درگیری به نجف آباد هم سرایت کرد و حتی تا چند روز بعد از عاشورا هم ادامه یافت. شکاف در صفوف ارتشی ها بعد از این حادثه شدت یافت. در تبریز در روز 17 آذر دو واحد ارتشی از تیراندازی امتناع ورزیده و به صف مبارزان پیوستند. فرار از سربازخانه ها شروع شد. پیام امام خطاب به نظامیان در شعارهای مردم در روزهای تاسوعا و عاشورا متبلور بود. شعار «برادر ارتشی چرا برادر کشی» در تمام تظاهرات شنیده می شد. نشاندن گل در لوله تفنگ سربازان، آنها را از درون دگرگون ساخته و همین امر نگرانی امرای ارتش را از عکس العمل این دگرگونی ها بر خود و بر جان خود باعث شد.

برشی از خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر صادق طباطبایی؛ ج 3، ص 84-86؛ چاپ سوم (1392)؛ ناشر: چاپ و نشر عروج.