معاون سابق ابتکار: وضعیت محیط زیست کشور ناامید کننده است!

به گزارش جی پلاس، محمد درویش (زاده چهارم بهمن ماه ۱۳۴۴ تهران)، کنشگر محیط زیست، روزنامه‌نگار و کویرشناس ،مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست است.

او مدیر بخش سیاست محیط زیست در شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی است.

دوران کودکی و نوجوانی را (به دلیل شغل پدر که نظامی بود) در شهرهای گوناگونی چون تهران، بروجرد، سردشت، اصفهان، آبادان، خرمشهر و نجف آباد گذرانده و پس از اخذ دیپلم تجربی از مجتمع آموزشی شهید بهشتی اصفهان (صمد بهرنگی سابق)، بین سال‌های ۱۳۶۴ الی ۱۳۶۶ خدمت سربازی را سپری کرد. بلافاصله پس از پایان سربازی (۲۴ اردیبهشت ۱۳۶۶) در کنکور شرکت کرده و در رشته مهندسی مرتع و آبخیزداری دانشگاه تهران پذیرفته شد.

از بهمن ماه سال ۱۳۶۸ نیز به دلیل دانشجوی ممتاز بودن و پذیرفته شدن در مصاحبه ورودی، جذب مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور شد و به عنوان عضو هیئت علمی و مسئول گروه اقتصادی-اجتماعی در بخش تحقیقات بیابان مشغول کار شد. محمد درویش مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته مدیریت محیط زیست از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران اخذ کرد.

مسئولیت‌های محمد درویش به شرح زیر است:

مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست

مدیر بخش سیاست محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری

رئیس گروه پژوهشی اقتصادی و اجتماعی مؤلفه‌های بیابان زایی بخش تحقیقات بیابان (تا آذرماه ۱۳۹۲)

عضو کمیته بررسی، بازنگری و تدوین قوانین و مقررات و سیاستگذاری‌های محیط زیست در سازمان حفاظت محیط زیست

مسئول تهیه برنامه کلان پژوهشی بخش تحقیقات بیابان در چشم‌انداز ۲۰ ساله

نماینده مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در دفتر پژوهش‌های محیط زیست و توسعه پایدار کشاورزی تات (تا آذرماه ۱۳۹۲)

عضو کمیته ستاد حمایت از محیط بانان و حافظان محیط زیست در سازمان حفاظت محیط زیست کشور

عضویت در کارگروه تشکیل مدارس جامع محیط زیستی در سازمان حفاظت محیط زیست

مسئول دبیرخانه طرح مسیر سبز، ساحل پاک

دبیر اجرایی جایزه ملی محیط زیست

دبیر همایش جشنواره محیط زیست در آموزه‌های رضوی

عضو کرسی محیط زیست و امنیت ملی در شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

دبیر جشنواره کتاب سال محیط زیست

محمد درویش عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور و مدیر کل سابق دفتر مشارکت های مردمی سازمان محیط زیست به دلیل فعالیت های زیست محیطی و تلاش برای راه اندازی مدارس طبیعت و آموزش مردم در زمینه محیط زیست و همچنین به عنوان دلسوز محیط زیست و حفاظت از آن و تلاش برای فرهنگ سازی در استفاده از دوچرخه برای کاهش آلودگی هوا است از این رو گفتگویی با او درخصوص فعالیت ها و معضلات محیط زیستی داشتیم که به شرح ذیل است:

*از چه سالی وارد فعالیت های محیط زیستی شده اید

بنده از سال 1368 به استخدام موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور در آمدم و پژوهشگر در بخش تحقیقات بیابان بودم همچنین ریاست گروه مولفه اقتصادی بیابان زایی و ریاست انجمن هیات علمی بزرگترین نهاد مردمی(NGO) حوزه منابع طبیعی کشور را بر عهده داشتم و حدود 15 سال است که به این نتیجه رسیدم ماباید با زبان ساده و موثری با مردم ارتباط برقرار کنیم، در نتیجه سعی کردم یافته های پژوهشی خودم را با زبان ساده به شکل یک وبلاگ با نام مهاربیابان زایی منتقل کنم و در کنارآن در طول دولت یازدهم مسئولیت حوزه مشارکت و آموزشی را در سازمان حفاظت محیط زیست برعهده داشتم و از سال 93 تاکنون دبیرسیاست محیط زیست و بررسی های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری هستم و همچنین عضو هیات علمی بخش تحقیقات بیابان در موسسه تحقیقات جنگل و مراتع کشور هستم .

* از نظر شما محیط زیست کشور در چه وضعیتی قرار داد؟

متاسفانه وضعیت محیط زیست کشور نا امید کننده است. محیط زیست ما از نظر فرسایش خاک ، بحران آب ،آلودگی هوا و تنوع زیستی در وضعیت مطلوبی نیست.

کشور ما سالانه حدود 2 میلیارد تن خاک از دست می دهد که این رقم نسبت به جمعیت و وسعت کشور در بین کشورهای جهان رکورد دار است . ارزش 2 میلیارد تن خاک را اگر در نظر بگیریم هر تن خاک 28 دلار می ارزد تنها از نظر کانی های فلزی که دارد 56 میلیارد دلار در سال می شود در صورتی که درآمد نفتی در سال گذشته 49 میلیارد دلار بود یعنی کل ارزش فرآورده های کشاورزی ، باغ ها ، زراعت ، شیلات و دام در سال گذشته که رکورد را شکست، 46 میلیارد دلار بود امابه بهانه توسعه کشاورزی ، صنعتی سالانه 56 میلیارد تن خاک از دست می دهیم.در کشور ما تولید خاک برای هر یک سانتی متر 800 سال زمان نیاز دارد این در حالی است که میانگین تولید در کره زمین 400 سال است بنابراین دست کم دو برابر متوسط جهانی باید از خاک حفاظت کنیم.

ما در حوزه رویشگاه جنگلی هر ایرانی 17/0 هکتار سرانه جنگلی داریم که هر شهروند از 5/7 میلیارد نفر جمعیت کره زمین 08/0 هکتار سرانه جنگل دارد که این رقم کمتر از یک چهارم میانگین جهانی است، بنابراین انتظار می رود توجه به حفظ جنگل ها 4 برابر متوسط جهانی باشد اما حتی برای حفظ جنگل های موجود در طرح تنفس، سالی 18 میلیارد تومان اعتبار نیاز است که این اعتبار امسال به ما تعلق نگرفته است و تنها 16 میلیارد تومان اعتبار تعلق گرفت،جنگلهای شمال کشور 4 میلیارد مترمکعب آب می توانند ذخیره کنند که این بزرگترین تراز هر سدی در ایران است این در صورتی است که برای ساخت 11 سد در شمال کشور اعتباری به مبلغ 4 هزار میلیارد تومان اختصاص می دهند. اما جنگل ها که بزرگترین سد طبیعی در کشورمحسوب می شوند دارای کمترین اعتبارات هستند که این به معنای بی توجهی به محیط زیست کشور است و محیط زیست قربانی نیازهای کوتاه مدت می شود و تنها امید من در بخش مردم و آگاهی اجتماعی است که از آن به عنوان بیداری محیط زیست یاد می کنند که در این بخش می توان گفت نشانه های مثبتی به شمار می روند.

ما در 4 سال توانستیم 74 مدرسه طبیعت را در 29 استان راه اندازی و تاسیس کنیم . ما شاهد جنبش های محیط زیستی برای مطالبه حق محیط زیست در خیابان های کشور در سال های اخیر بودیم که این جنبش ها در این سال ها بی سابقه بود و شاید تنها نشانه امید بخش در عرصه محیط زیستی نیز همین جنبش ها باشد.

این روزها شاهد قاچاق خاک کشور به کشورهای عربی هستیم نظرتان در رابطه با این موضوع چیست؟ 

رسما این مساله تکذیب شده است یک موردی بود که در اروند رود، لایروبی و خاک آن را به کشور قطر صادر می کردند اما بعد ها از این کارجلوگیری شد و موردی تاکنون برای صادرات خاک به دست ما نرسیده است و جهاد کشاورزی نیز این موضوع را تکذیب کرده است.

در کشور با حمایت شما پویش دوچرخه سواری شکل گرفت، تاکنون این پویش مورد حمایت سازمان ویا ارگانی قرار گرفته است؟

این پویش  نامش سه شنبه های بدون خودرو است وایده آن را جوان اراکی به نام محمد بختیاری مطرح کرده بود که ما از آن حمایت کردیم و هم اکنون در 198 شهر کشور و با حمایت سمن ها و سازمان های مردم نهاد این پویش فعالیت می کند که حاصل این حمایت ها تغییر مبلمان شهری از خودرو محوری بود و همچنین این طرح در دستور کار اغلب شهرداری های کشور قرار گرفته است.

جلساتی با شهرداری ها و شورای شهر داشتیم تا مسیرهای ایمن برای دوچرخه سواری ایجاد شود که 865 کیلومتر مسیر ایمن ساخته و یا در حال ساخت است و به نظر می رسد شمار افرادی که هر روزخودرو شخصی خود را کنار می گذارند واز وسایل حمل و نقل عمومی استفاده می کنند افزایش پیدا کند که این یکی از عملکردهای مثبت این طرح است و شهرداری تهران در دوره جدید نیز با عزم جدی تر به این موضوع ورود پیدا کرده است و اولین مسیر ایمن دوچرخه سواری از میدان ولیعصر تا میدان هفت تیر را راه اندازی کرده است و 125 میلیارد تومان بودجه اعتبار برای این طرح درنظر گرفته است تا در سال های آینده تعداد سفر با دوچرخه از 60 هزار به 300 هزار افزایش یابد یعنی 5 برابر مسیرهای فعلی .

این روزها شاهد کم بارشی و بحران آب در کشورهستیم آیا برای خروج از بحران آب در کشور راه حل و یا اقدامی صورت گرفته است؟

بحران آب درکشور ما بیشتر منشا و ریشه طبیعی و انسان ساخت دارد و مانند خانواده ای عمل می کند که برای گرم کردن منزل خود از اسکناس های 10 هزار تومانی استفاده می کننداما نمی دانند چرا با آتش گرفتن آن ها گرم نمی شوند . روش گرم کردن منزل سوزاندن اسکناس های 10 هزار تومانی نیست ما براساس مزیت های واقعی سرزمین مان خوب کار نکرده و پول تولید نمی کنیم .کشورما در کمربند خشک جهان قرار گرفته است نباید به تقویت وابستگی منابع آب وخاک دل بست چراکه میانگین ریزش های آسمانی کشور یک سوم میانگین جهانی است و تبخیر 50 درصد بیشتر از دیگر کشورهای جهان صورت می گیرد،با این حال تنها 9 درصد از آب قابل استحصال می تواند نیازهای آب شرب 80میلیون ایرانی را تامین کند و همین رقم را با 30میلیون جمعیت کشورعربستان که نیاز آب شرب مردم آن کشور 3 میلیارد مترمکعب است اما تنها یک میلیارد مترمکعب کل آب قابل استحصال را می تواند تامین کند مقایسه کنید.

یعنی عربستان 300درصد بیشتر از آبی را که دارد باید برای مردم خود تنها برای اینکه از تشنگی تلف نشوند تامین کند در صورتی که ما 8 درصد آب را اگر برای مردم اختصاص دهیم مردم مشکلی به نام تشنگی نخواهند داشت اما چرا ما دچار بحران آب ،تالاب ها ،خشک شدن رودخانه ها ،نشست زمین هستیم؟ علت آن این است که ما با اسکناس های 10 هزار تومانی گرما تولید می کنیم و می خواهیم به هر قیمتی خودکفایی در کشاورزی را به دست آوریم و این یک خطای راهبردی است .

راهبرد دراز مدت و آرمان توسعه ما باید امنیت غذایی باشد و نه خودکفایی در کشاورزی .ما باید از استحصال انرژی های نو ،از مواد ثانوی ،از کسب و کارهای سبز ،از تقویت زیرساخت های گردشگری طبیعی ،تاریخی ،علمی و پزشکی و نه از استقرار صنایع مانند فولاد و آهن و یا تولید هندوانه و محصولات ابری، جالیزی پول تولید کنیم.

حرف آخرتان به مسئولان و مردم و توصیه های محیط زیستی را بگویید؟

آینده کشور را مثبت می بینم در صورتی که بتوانیم بر دانایی مردم بیافزاییم و دانایی مردم زمانی افزایش می یابد که عشقشان به سرزمینشان افزایش یابد و زمانی مردم عاشق سرزمینشان می شوند که در فرآیند تصمیم گیری و مدیریت ها مشارکت داده شوند و چهره مدارس ابتدایی ما تغییر محتوایی کند و مکتب مدرسه طبیعت بتواند در تمام استان های کشور پرچمش به اهتراز در آید.