تالاب هایی که منشا گرد و غبار در کشور شده اند

به گزارش جی پلاس، حمید ظهرابی، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در نشست خبری خود با بیان اینکه در خصوص تالاب‌های کشور موضوع مخفی‌ای وجود ندارد، گفت: شرایط درزمینه تالاب‌ها بسیار نابسامان و نامناسب است. ما در کشوری هستیم که از نظر موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی نباید تالاب‌های زیادی داشته باشیم اما وجود دو رشته کوه البرز و زاگرس موجب شده تا بیش از 250 تالاب در کشور وجود داشته، آنها را شناسایی کنیم. از این میزان نیز 105 تالاب مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته و اطلاعات دقیق آن نیز موجود است.

او با بیان اینکه از 105 تالاب مطالعه شده 28 تالاب آسیب جدی دیده‌اند، گفت: این 28 تالاب به منشاء گرد و غبار تبدیل شده و 40 تا 90 درصد ازپهنه‌های این تالاب‌ها موجب تولید گرد و غبار در کشور هستند.

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت از محیط زیست با بیان اینکه برداشت و بارگذاری فراتر از تحمل حوضه‌های آبریز بسیار فراتر از میزان تولید آب در این حوضه‌ها است گفت: متاسفانه توازنی بین برداشت و تولید آب از حوضه‌های آبریز وجود ندارد و موجب شده است تا تالاب‌های کشور مانند تالاب‌های حوضه‌های دریاچه و زاینده‌رود با توجه به بهره‌برداری ناپایدار از آب در شرایط شکننده‌ای قرار بگیرند.

ظهرابی با اشاره به کنوانسیون بین‌المللی رامسر گفت: این کنوانسیون از قدیمی ترین معاهدات بین‌المللی محیط زیست در حوزه تالاب‌ها است و مراسم روز جهانی تالاب‌ها در رامسر 13 بهمن‌ماه برگزار خواهد شد.

او با بیان اینکه چهار شهر تالابی در این روز به کنوانسیون معرفی می‌شود خاطرنشان کرد: شهر رشت در حوضه آبریز تالاب عینک، شهر ورزنه در حوضه آبریز تالاب گاوخونی، شهر مریوان در حوضه آبریز تالاب زریوار و شهر گندمان در حوضه آبریز تالاب گندمان به این کنوانسیون معرفی می‌شوند. سه میلیون هکتار تالاب در کشور وجود دارد که یک و نیم میلیون هکتار آن به عنوان تالاب بین‌المللی در کنوانسیون رامسر ثبت شده اند. همچنین 35 تالاب با 24 عنوان در این کنوانسیون ثبت شده است.

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: مسائلی مانند گرد و غبار موجب شده تا توجه به حفظ تالاب‌ها بیشتر شود و در این زمینه زیرساخت‌های خوبی اتفاق افتاده است از جمله تصویب قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌ها که در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و آیین‌نامه‌های اجرایی آن توسط کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست نوشته شده است. همچنین دفتر مدیریت اکوسیستم تالابی به عنوان یک دفتر مستقل در این زمینه فعال شده است. همچنین ستادملی و هماهنگی تالاب‌ها به ریاست معاون اول رئیس جمهور نیز تشکیل شده است.

او با بیان اینکه راهبردها و برنامه‌های عمل حفظ، احیا و مدیریت تالاب‌ها تهیه و ارائه شده است تصریح کرد: طرح حفاظت از تالاب‌ها مدلی را ارائه داده است که مستنداتی در این زمینه تهیه شده است. همچنین در مدیریت اکوسیستمی تالاب‌ها مسائل و مشکلات تالاب‌ها به حضور ذی‌مدخلان آن مورد بررسی قرار گرفته تا با ارائه راهکارها برنامه اجرایی برای آن تهیه و همچنین یک برنامه پایشی برای نظارت بر اجرا نوشته شود. تاکنون برای 10 تالاب مدیریت زیست‌ بومی تهیه شده، برای 6 تالاب مراحل مقدماتی برنامه در حال تصویب است و برای دو تالاب نیز در حال برنامه نویسی هستند.

او با بیان اینکه نتیجه عملکرد ما در چندین دهه شرایط امروز را ایجاد کرده است گفت: برای رفع این مشکلات نیازمند اقدامات گسترده‌ای هستیم و لازم است بدنه اجرا و دستگاه‌های مختلف رویکردشان را در زمینه مدیریت آب تغییر دهند. همچنین شیوه بهره‌برداری از منابع در حوضه آبخیزداری ایرادات اساسی داشته و زمانی که همه منابع ما در حال تخریب است نشان می‌دهد که راهی که در این چند دهه پیموده‌ایم درست نبوده و برای اصلاح آن نیاز به همکاری همه‌جانبه بین مردم و مسئولان وجود دارد و نیازمند این هستیم که تفکر مردم و مسئولان در شیوه بهره‌برداری از منابع طبیعی تغییر کند. این اقدامات زیان‌بر، طولانی‌مدت و بسیار ظریف است و نمی‌توان در یک مدت کوتاه به نتیجه مطلوب رسید.

ظهرابی ادامه داد: 11 روستا در حوضه آبخیز ارومیه طرح‌های جایگزین برایشان تعریف شده است همچنین برای دو روستا در جنوب کشور برنامه‌ریزی در حوضه آبخیز تالاب‌ها صورت گرفته است. همچنین طرح حفاظت از تالاب‌ها و کشاورزی پایدار 110 روستا در کشور و 50 روستا در حوضه دریارچه ارومیه اجرا شده است. با اجرای این برنامه‌ها موفق شدیم ضمن حفظ اشتغال، افزایش تولید و کاهش مصرف آب را داشته باشیم.

او با اشاره به همکاری بین وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست گفت: با همکاری وزارت نیرو برنامه تالاب‌ها را تهیه و در برخی تالاب‌ها نیز اجرا شده است. البته خود وزارت نیرو نیز عددی را با توجه به بررسی‌هایی که در این زمینه داشته مشخص کرده است. همچنین در مصوبه هیات دولت برای احیای تالاب‌ها تاکید شده و حق‌آبه محیط زیست بعد از حق‌آبه شرب تعریف شده است اما متاسفانه به دلیل شرایط اقتصادی در بسیاری از حوزه‌ها فعالیت‌های کشاورزی و صنعت بالاتر از محیط زیست قرار گرفته و اولویت محیط زیست رعایت نمی‌شود.

او ادامه داد: ما با مراجعه به شورای عالی آب پیگیر این موضوع هستیم اما با توجه به شرایط کنونی و کاهش 60 درصدی بارندگی نسبت به 50 سال گذشته در کشور در تامین آب شرب نیز با مشکل مواجه هستیم ولی اصرار داریم حق‌آبه تالاب‌ها با توجه به تاکید رئیس جمهور نیز تعیین شود و امیدواریم ستادی که با ریاست معاون اول رئیس جمهور در همین زمینه تشکیل شده به نتیجه برساند.

ظهرابی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به کشورهای شرکت‌کننده در همایش سراسری تالاب‌ها که در رامسر برگزار می‌شود گفت: کشورهایی از جمله ژاپن و استرالیا که فعالیت‌های مشترک با ایران در این زمینه دارند، همچنین اتریش و هلند که برای ما کشور هدف هستند و عراق و افغانستان که با آنها دارای مسائل تالابی مشترک هستیم در این همایش حضور دارند. البته این همایش بیشتر یادمانی است که با حضور نمایندگان مجلس، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و... برگزار خواهد شد.

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت از محیط زیست درباره احیای دریاچه ارومیه نیز گفت: چهار متغیر در زمینه احیای دریاچه ارومیه وجود دارد که مهم‌ترین آن تغییر سازوکارهای اجرایی سازمان‌ها است. در حقیقت کارایی دستگاه‌ها در زمینه احیای دریاچه ارومیه یک عامل متغیر است که در حد ظرفیت خود در این مدت اقدام نکرده‌اند. از سه سال گذشته که اجرای طرح دریاچه ارومیه آغاز شده است تاکنون 30 درصد اعتبارات تامین شده و 30 درصد برنامه نیز پیشرفت کرده است. همچنین دیگر متغیر ما در برنامه احیای دریاچه ارومیه مشارکت ملی و بهره‌برداران از دریاچه است. ما نه تنها در حوزه دریاچه ارومیه بلکه در کل کشور با جامعه‌ای روبرو هستیم که تخلف از برداشت‌ها بسیار در آنها انجام می‌شود. این حرکت‌های لاک پشتی و اقداماتی که ما انجام داده‌ایم زمانبر است و نیاز به سال‌های متمادی است. همچنین متغیر چهارم شرایط آب و هوایی است که سال گذشته با توجه به اینکه بیش از میزان میانگین بارش داشتیم از برنامه جلوتر بودیم اما امسال با توجه به کاهش بارش در کشور از برنامه عقب‌تر هستیم. ما هدفگذاری درستی انجام داده‌ایم اما نیازمند زمان هستیم تا بتوانیم توسعه را به نفع تالاب تغییر دهیم.

او درباره فاینانس طرح احیای دریاچه ارومیه نیز خاطرنشان کرد: از این فاینانس و اعتبارات برای پیش بردن برنامه و نقشه راه احیای دریاچه ارومیه استفاده خواهیم کرد و برنامه جدیدی نداریم. همچنین تغییر الگوی کشت کشاورزی دراین منطقه نیازمند هزینه است. باید توجه کنیم که دریاچه ارومیه قبل از شروع طرح احیا 500 کیلومتر مربع وسعت داشت اما در حال حاضر به 1700 کیلومتر مربع رسیده است و ما توانسته‌ایم با توجه به شرایط اقلیمی منطقه این وسعت را حفظ کنیم.

ظهرابی در بخش دیگری از صحبت هایش در پاسخ به این سوال که آیا به دلیل آلودگی‌ای که کشتی سانچی در دریا ایجاد کرده باید به کشورهای ذینفع غرامت بپردازیم گفت: این موضوع مربوط به سازمان بنادر و کشتی‌رانی است اما همانطور که معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کردند این امربستگی به نهادهای بین‌المللی و کشورهای ذینفع دارد اما تاکنون چیزی در این زمینه اعلام نشده است.

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت از محیط زیست همچنین با بیان اینکه بیشترین مصرف آب در بخش کشاورزی است خاطرنشان کرد: متاسفانه راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی مناسب نیست و تولید و ارزش افزوده در کل کشور شرایط مناسبی ندارد. اگر کشاورزی به صرفه است به دلیل استفاده از منابع ارزانی است که در اختیار کشاورزان قرار داده می‌شود. متاسفانه وزارت جهاد کشاورزی به این عقیده که باید رویکرد خود را به طور جدی در زمینه مصرف آب تغییر دهد هنوز نرسیده است و تا زمانی که تغییر الگوی کشت در وزارت جهاد کشاورزی ایجاد نشود ما دچار مشکل خواهیم بود و جهاد باید به طور جدی به این موضوع بپردازد.

او در زمینه تعامل سازمان حفاظت محیط زیست با دیگر دستگاه‌ها گفت: سازمان حفاظت محیط زیست تعامل بسیار خوبی با جهاد کشاورزی داشته و با حمایت کشور ژاپن پروژه‌های خود را در حوضه آبریز ارومیه پیش می‌برد و علی‌رغم اینکه درآمدها و اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست اندک بوده اما بیش از 80 درصد اعتبارات را در حوزه کشاورزی و تغییر الگوی کشت مصرف می‌کند چرا که قصد دارد الگوهای مناسبی را به سازمان ها معرفی کند. تاکنون نیز 10 هزار کشاورز در 110 روستا تغییر الگوی کشت داده‌اند. همچنین دو و نیم میلیارد تومان در اختیار جهاد کشاورزی قرار داده شده است تا براساس الگویی که از طرف سازمان حفاظت محیط زیست ارائه شده است کشاورزان کشت خود را اجرا کنند.

ظهرابی در پاسخ به این سوال که سازمان حفاظت از محیط زیست مشخصاً در حوزه دریافت حق‌آبه آب محیط زیست چه کرده است گفت: موضوعاتی مانند انتقال آب یا تخصیص آب وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست نیست و متولی آن وزارت نیرو است. وزارت نیرو با توجه به مطالعاتی که انجام می‌دهد پیشنهادات خود را در زمینه انتقال‌ آب بین حوضه‌ای ارائه می‌دهد و سازمان حفاظت محیط زیست نیز وظیفه دارد اثرات ارزیابی زیست محیطی انتقال آب بین حوضه‌ای را در مبدا و مقصد بررسی کند. حیاتی‌ترین موضوع محیط زیست کشور حفظ آب است و در این زمینه نیز دفتر حفاظت از تالاب‌ها یا مدیریت اکوسیستم به طور مستقل در سازمان تشکیل شده و از ظرفیت‌سازی مناسبی در خصوص کارشناسان آب در سازمان استفاده می‌شود تا با قدرت هرچه بیشتر موضوع آب و مسائل مرتبط با آب را پیگیری کنیم. البته باید این موضوع را در نظر بگیریم که شرایط آب و هوایی کشور نسبت به 50 سال گذشته بی‌سابقه بوده است و ما در چهارمحال بختیاری 80 درصد کاهش بارندگی نسبت به میانگین سالانه داشته‌ایم.

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت از محیط زیست در پاسخ به این سوال که در سال گذشته 6 تالاب در لیست مونترو قرار گرفته است، چه اقداماتی برای خروج این شش تالاب از این لیست شده است گفت:‌ما اقدامات مناسبی را انجام دادیم تا بتوانیم تالاب انزلی را از لیست مونترو حذف کنیم همچنین با وزارت امور خارجه موضوعات دیپلماسی آب را پیگیری می‌کنیم و اتفاقات خوبی در این زمینه افتاده است و خوشبختانه همکاری و همگامی خوبی بین سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت امور خارجه و وزارت نیرو ایجاد شده و امیدواریم محصول خوبی داشته باشد. همچنین در زمینه دیپلماسی آب، وزارت امور خارجه با کشور افغانستان در حال چالش است و اگر قرار است مبادلات اقتصادی با کشور افغانستان داشته باشیم باید حق‌آبه تالاب هامون نیز مدنظر قرار گیرد. افغانستان نیز پذیرفته کارگروه مشترکی در چهار شاخه به مسئولیت وزارت امور خارجه تشکیل شود و ما سعی کردیم تمام مسائل از جمله امنیتی و اقتصادی را نیز به این کارگروه گره زده تا موضوع حق‌آبه تالاب هامون را راحت‌تر برطرف کنیم. همچنین در کنوانسیون رامسر نیز قرار است قطعنامه مشترکی با عراق منعقد شود و امیدواریم کشور ثالث یعنی ترکیه نیز با ما در این قطعنامه همکاری و همراهی داشته باشد.