نگاهی انتقادی به یک طرح ناکارآمد

به گزارش جی پلاس، هوا رو به روشنی است، خنکی پاییز که به صورتش می‌خورد، چیزی در دلش فرو می‌ریزد؛ حسی مثل دلتنگی یا حتی حسرت. سعی می‌کند همه حواس خود را صرف کار کند، اما فکر مجال نمی‌دهد، آرام روی جدول می‌نشیند، هر چه هوا روشن‌تر می‌شود به تعداد ماشین‌ها در خیابان هم اضافه می‌شود، چهره‌هایی خندان از یک خانواده درست مثل یک فیلم از مقابل چشمانش رد می‌شوند. دست‌های کوچک خود را در دو طرف سر می‌گذارد، بغض یک هفته بی‌خبری را قورت می‌دهد، بلند می‌شود و کیسه را روی شانه‌های کوچک خود می‌گذارد، دلش اما جای دیگری است، جایی به اسم یاسر که یک هفته پیش با شنیدن اسمش آواری بر دلش شد. زمزمه می‌کند: «صابر.» با قدم‌های سنگین راه می‌رود. «اگر بود خودم می‌بردمش مدرسه.» مهر است، صابر یا در قرارگاه یاسر است یا ...، صابر قرار بود به مدرسه برود، همراه با کودکانی که به اجبار هم کار می‌کنند و هم درس می‌خوانند. برادر صابر همینطور که به بچه‌های کیف به دست نگاه می‌کند؛ بغضش می‌ترکد: «همه تابستون کار کردیم که صابر امروز مدرسه باشه، نمی‌دونیم کجاست، یه هفته‌ست که بردنش.»

صدای زنگ مدارس در حالی به صدا درآمده‌است که بسیاری از کودکان کار و خیابان از تحصیل محروم هستند. این روزها بسیاری از کودکان کوله‌ بر دوش راهی مدرسه می‌شوند، اما صبح‌ها کودکانی در خیابان نیز وجود دارند که به جای راهی شدن به مدرسه از زباله‌گردی شب گذشته به خانه باز می‌گردند. کودکانی هم هستند که بعد از طرح ضربتی جمع‌آوری کودکان کار و خیابان در قرارگاره یاسر و یا اردوگاه‌های بلاتکلیف و در انتظار هستند، البته اگر به اجبار رد مرز نشده باشند.

آیین‌نامه جمع‌آوری کودکان بیشتر مربوط به کودکان خیابانی است

رضا شفاخواه؛ وکیل یکی از ان جی اوهای غیرانتفاعی در رابطه با وضعیت جمع‌آوری کودکان گفت: «با مطالعه آیین‌نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان متوجه خواهید شد که این آیین‌نامه بیشتر مربوط به کودکان خیابانی است و شامل کودکان کار نمی‌شود و مشمول کودکانی است که خانواده ندارند و به هر طریقی در خیابان زندگی می‌کنند. این آیین‌نامه به نوعی شامل کودکی که در خیابان کار می‌کند، نمی‌شود. اگر هم شامل این کودکان شود؛ بیشتر ناظر بر جذب این کودکان است. در بقیه موارد نیز راجع به توانمندسازی این کودکان و خانواده آنهاست؛ یعنی اقداماتی که در زمان برگشت این کودکان به خانواده باید صورت گیرد. البته خبری از توانمندسازی این کودکان نیست یاحداقل اینطور به نظر نمی‌آید.حتی قرار بود دوره‌های کارآموزی برای کودکان در نظر گرفته شود که این اتفاق هنوز نیفتاده است.»

وی افزود: «متاسفانه شاهد اتفاق بدتری در مشهد نیز هستیم، لباس‌های متحدالشکل بر تن این کودکان می‌کنند که پشت این لباس‌ها نوشته شده است؛ طرح‌جمع آوری کودکان کار و خیابان و آنها را مجبور به فروش روزنامه می‌کنند.»

شفاخواه در رابطه با رد مرز کودکان جمع‌آوری شده گفت: «این اتفاق بیشتر در مشهد رخ داده است و این بچه‌ها را برای رد مرز به اردوگاه فرستادند. اول اینکه رد مرز باید با حکم دادگاه باشد و دادگاه باید این رای را بدهد، در ثانی بچه‌ها با خانواده خود رد مرز شوند. بچه‌ای که در قلمرو ایران به سر می‌برد، مهاجر است از وضعیت خطرناکی فرار کرده و مجبور به ترک کشور خود به دلیل وجود فقر، فحشا و قاچاق کودکان شده و به کشور ما پناه آورده است. به خصوص وضعیت نامناسب هزاره‌‌ای‌های افغانستان که آنان را مجبور به ترک وطن کرده‌است، از همین رو ما نباید این بچه‌ها را رد مرز کنیم و آنها را به شرایط قبلی باز گردانیم.»

وی افزود: «ایران به عنوان یکی از امضاکنندگان کنوانسیون حقوق کودک موظف است که این مسائل را رعایت کند، البته در حال تحقیق در رابطه با چند و چون این ماجرا هستیم. البته آگاهی دارید که در سال دو بار شاهد جمع‌آوری این کودکان هستیم یک بار در زمستان، یک بار هم در اواخر تابستان. خود مسئولان نیز اعلام می‌کنند که به دنبال زیباسازی مبلمان شهری هستند. حالا چه وضعیتی قرار است برای این کودکان پیش بیاید؛ مشخص نیست.»

شفاخواه گفت: «در اردوگاه‌ها بچه‌ها کچل می‌شوند. حتی در تهران که شرایط کمی بهتر است، اولین کار این است که این بچه‌ها را کچل کنند. اصلاً مشخص نیست که این کار با حکم دادگاه انجام می‌شود یا خیر و مشخص نیست که بچه‌هایی که در اردوگاه می‌مانند از حق تحصیل برخوردار می‌شوند یا خیر؟»

وی افزود: «برخی از خانواده‌ها برای پیدا کردن کودکان خود به مرکز یاسر رفتند، اما کودکان آنها آنجا نبودند و هنوز تکلیف‌شان مشخص نشده‌است. خانواده نه اطلاع دارد، بچه در کجا است و نمی‌دانند هم قرار است؛ چه اتفاقی برای کودک بیفتد.»

کلمه «جمع آوری» نقض کامل حقوق کودک است

مظفر الوندی؛ دبیر مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک نیز درباره طرح جمع‌آوری کودکان کار گفت: «کلمه جمع‌آوری نقض کامل حقوق کودک است و تجربیات متعددی از سال‌های گذشته درباره این موضوع وجود دارد که اینگونه طرح‌ها موثر نبوده و جواب نداده است. مساله اصلی درباره کودکان کار و خیابان این است که ما باید از منشاء تولید این پدیده جلوگیری کنیم، چرا که در خیابان هیچ اتفاقی نمی‌افتد و فردا دوباره این کودکان باز می‌گردند.»