وزیر آموزش‌وپرورش از جزئیات طرح «از مهر جا نمانند» می‌گوید.
به گزارش جی پلاس، روزنامه شرق نوشت: تحصیل حق همه کودکان است، ربطی به ایرانی و افغانستانی‌بودن یا هر ملیت دیگری هم ندارد. اینکه کودکی به خاطر جبر جغرافیایی، به خاطر نداشتن کاغذهای هویتی که در چارچوب ذهنی او نمی‌گنجد، چرا آن‌قدر مهم است و به خاطر زندگی در خاکی که برایش غریب است، از درس‌خواندن محروم شود، منصفانه نیست؛ یعنی درست در روزهای اول مهر که بچه‌ها در هیاهوی مدرسه رها می‌شوند، بچه‌های اتباع خارجی که در ایران جزء فقیرترین و محروم‌ترین کودکان محسوب می‌شوند، هنوز مجبورند در بازار کار کنند، در گوشه‌گوشه شهر گدایی کنند، چرا؟ چون برگه هویتی ندارند؛ مسئله‌ای که حالا دو سال است، پس از فرمان مقام‌معظم‌رهبری مبنی بر حق تحصیل برای همه کودکان شکل دیگری به خودش گرفته است و حالا سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش‌وپرورش، قول می‌دهد که در سال جاری هیچ کودک خارجی‌ای از تحصیل در ایران جا نماند.
در اوایل سال ١٣٩۴ و به دنبال دستور مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم تحصیل همه دانش‌آموزان افغانستانی ساکن ایران، هیاهویی میان مهاجران شکل گرفت و مسئله به قدری مهم بود که رسانه‌های خارجی نیز به آن پرداختند. در فرمان رهبری عنوان شده بود: «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرانی که به صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل باز بمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند»؛ اما نحوه اجرائی‌کردن این دستور در دو سال گذشته به نحوی بود که اعتراض مهاجران و فعالان مدنی را به همراه داشت. یک بار اعلام می‌شد که مدارس ظرفیت نداشتند و از طرفی گرفتن شهریه‌های گزاف از کودکان اتباع باعث می‌شد خانواده‌های ضعیف آنها بی‌خیال درس‌خواندن کودکان خود شوند؛ تا‌جایی‌که از طرف بنیاد حامی اعلام شد تنها ٤٦ هزار نفر از دانش‌آموزان واجب‌التعلیم افغان، «مجوز ثبت‌نام» دریافت کنند.
سال ۹۵ بود که بخش‌نامه‌ای به تمام ادارات اتباع خارجی کشور ابلاغ شد که مقامات وزارت کشور اعلام کردند از این به بعد برای ثبت‌نام در مدارس ایران هیچ هزینه‌ای از کودکان مهاجر افغانستانی دریافت نمی‌شود. با‌این‌حال همچنان گزارش‌هایی درباره ثبت‌نام‌نکردن این کودکان به دلیل نداشتن امکان پرداخت شهریه یا مدارک هویتی به گوش می‌رسد.
از طرفی در تمام این سال‌ها همه به دنبال ثبت‌نام‌کردن اتباع افغانستانی بودند، کسی دیگر به فکر کودکان عراقی، سوری و پاکستانی که تعدادشان در ایران کم هم نیست، نبود و این کودکان در هیاهوی خبرها درباره کودکان افغانستانی که تعدادشان در ایران بیشتر است، گم می‌شدند. هرساله نیز بحث شهریه‌های گزافی که از این کودکان گرفته می‌شد، بر سر زبان‌ها بود؛ مسئله‌ای که از سوی آموزش‌وپرورش مشارکت والدین خوانده می‌شد و عنوان می‌کردند شبیه همین مبالغ مشارکتی از خانواده‌های ایرانی نیز گرفته می‌شود.
حدود ١٠ روز پیش و با رسیدن به نیمه شهریور بود که توفان توییتری با هشتگ #از مهر جا نمانند، در توییتر شکل گرفت و چارچوب آن حمایت از اتباع خارجی بود تا مسئولان یادشان بماند بیشترین آسیب را از چارچوب قوانین سفت و سخت آموزشی کودکانی می‌خورند که زاده ایران هستند که هم از خاک پدری رانده‌اند و هم از سرزمینی که به دنیا آمده‌اند، مانده. بسیاری از کاربران افغانستانی که خود نیز به توفان توییتری پیوسته‌اند، خواستار رفع تبعیض تحصیلی شده‌اند.
سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش‌وپرورش، در اولین واکنش خود نسبت به این توفان توییتری نوشت: «تحصیل علم و دانش در هر شرایطی حق تمام افراد است، تلاش می‌کنم تا دانش‌آموزان هیچ ملیتی #از مهر جا نمانند». همچنین رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش، چهارم شهریور گفته بود: تابستان امسال با همکاری وزارت کشور امکانی فراهم شده تا کودکان فاقد شناسنامه بتوانند با دریافت کارت حمایت تحصیلی در مدارس ثبت‌نام کنند. مصوبه‌ای از دولت رسیده بود که در آن وزارت کشور موظف شد با همکاری وزارت آموزش‌وپرورش برای تسهیل دسترسی آموزشی به همه کودکانی که مشکلات شناسنامه‌ای و اوراق هویتی دارند، اقدام کند. براساس این ابلاغیه همه کودکان فاقد شناسنامه که اوراق هویتی ندارند، می‌توانند به فرمانداری‌ها مراجعه کنند و براساس خوداظهاری کارت حمایت تحصیلی دریافت کنند. مدارس موظف هستند با ارائه کارت حمایت تحصیلی، دانش‌آموزان را ثبت‌نام کنند.
وی در‌عین‌حال گفته که هنوز آمار ثبت‌نامی کودکان بدون هویت احصا نشده است! اما روز پنجشنبه هفته گذشته دوباره سیدمحمد بطحایی در توییتر خود با اشاره به هشتگ از مهر جا نمانند، نوشت که به قول خود عمل کرده است. بطحایی نوشت: به قولم عمل کردم. ٣٧٠ هزار دانش‌آموز افغانستانی و خارجی از مهر جا نماندند. در تلاشیم آنهایی که نتوانسته‌اند مدارک را برسانند، هم جا نمانند.
توییتی که واکنش‌های فراوانی را در پی داشت. عده‌ای از او تشکر کردند و عده‌ای نیز گفتند همه کودکان اتباع افغانستانی نیستند و قول شما نصفه‌و‌نیمه است. عصر روز گذشته، سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش‌وپرورش، در مصاحبه‌ای تلفنی درباره جزئیات طرح ثبت‌نام کودکان توضیح داد. او گفت آمارهای آموزش‌وپرورش می‌گوید هنوز ٩٠ هزار کودک خارجی در مدارس ثبت‌نام نکرده‌اند و او قول می‌دهد تا ٤٨ ساعت آینده آنها را نیز راهی کاروان مهر کند.
هیچ‌کس نباید از مِهر جا بماند
حدود دو سال پیش فرمان رهبری درباره تسهیل تحصیل اتباع خارجی صادر شد، شما در توییتر خود اعلام کردید برای این مسئله - ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در ایران - من به قولم عمل کردم؛ روند طی‌شده در این دو سال به چه صورت بوده که شما امروز خبر قاطع می‌دهید که اتباع از مِهر جا نمی‌مانند؟
من باید این توضیح را بدهم که توییتی که روز پنجشنبه منتشر کردم، به این معنا نیست که در سال‌های گذشته اتباع افغانستانی ثبت‌نام نمی‌کردند، بلکه به این معناست که ثبت‌نام کودکان اتباع از آنجایی‌که مستلزم تهیه یک‌سری مدارک هویتی و تحصیلی است و تهیه این مدارک بعضا برایشان سخت است، معمولا تعدادی از آنها برای ثبت‌نام مراجعه نمی‌کردند یا اگر مراجعه می‌کردند از آنها ثبت‌نام به عمل نمی‌آمد؛ بنابراین توییت ٤٨ ساعت پیش بنده به این معنا تلقی نشود که در سال‌های گذشته هیچ‌یک از اتباع افغانستانی موفق به ثبت‌نام نشده‌اند. من به جهت حساسیتی که روی این موضوع وجود داشت، از دو، سه روز پس از مستقرشدنم در وزارتخانه، یکی از مشاوران خود را مستقیم مسئول پیگیری این کار کردم، ابلاغی به او دادم و تکلیف کردم به‌صورت خاص این موضوع را دنبال کرده و با استان‌ها مرتب در ارتباط باشد و پیگیری کند، تا این سخت‌گیری‌ها که گاهی اوقات باعث ترک تحصیل بچه‌های اتباع می‌شود، اتفاق نیفتد. خوشبختانه این پیگیری تا الان جواب داده و چیزی حدود ٣٨٠ هزار نفر تا این لحظه ثبت‌نام کرده‌اند.
اطلاع دارید این تعداد چند درصد کل این کودکان است؟ به نظرتان تمام کودکان اتباع ثبت‌نام کرده‌اند؟
خیر، ما فکر می‌کنیم چیزی حدود٨٠، ٩٠ هزار نفر هنوز ثبت‌نام نکرده‌اند و پیگیر آنها هم هستیم تا اگر موانعی پیش پای آنها وجود دارد، برداریم تا آنها هم بتوانند تا مهرماه ثبت‌نام را انجام دهند و با سایر بچه‌ها تحصیل را شروع کنند. تعداد دیگری از افراد هم هستند که نتوانسته‌اند گواهی حمایت تحصیلی را بگیرند؛ یعنی شاید اشکال از مراجع وزارت کشور پیش آمده باشد که با پیگیری‌های ما امیدواریم در دو، سه روز آینده یک راه موقتی را برای ثبت‌نامشان پیدا کنیم، تا افرادی که موفق به اخذ برگه حمایت تحصیلی نشده‌اند، بتوانند به‌صورت موقت تحصیل را شروع کنند، تا فرایند اداری انجام شود.
شما در توییترتان به‌صورت مشخص از اتباع افغانستانی صحبت کرده‌اید، این در حالی است که خبرها و گزارش‌های رسانه‌ها حاکی از آن است که مشابه همین مشکل برای اتباع پاکستانی و عراقی هم وجود دارد و برخی از آنها نتوانسته‌اند در مدارس ثبت‌نام کنند. خود ما از جنوب کشور خبر داریم که کودکان عراقی هنوز موفق به ثبت‌نام نشده‌اند. آیا طرح از مهر جا نمانند فقط درباره کوکان افغانستانی قابلیت اجرائی دارد یا کلی است؟
نه، طرح ما کل اتباع خارجی را دربر می‌گیرد، اما چون تعداد اتباع افغانستانی خیلی بیشتر از اتباع سایر کشورهاست، معمولا اتباع افغان پُررنگ می‌شوند. من درباره یک‌سری از کودکان افغانستانی روز گذشته در جریان قرار گرفتم که در شهرری زندگی می‌کنند و نتوانسته‌اند ثبت‌نام کنند. امروز موضوع را از طریق همان مشاوری که کار را به او محول کرده‌ام پیگیری کردم و ان‌شاءالله امروز و فردا مشکلشان حل شود. من این را بگویم که موانعی برای ثبت‌نام این کودکان وجود دارد، موانعی که ممکن است موانع امنیتی باشد؛ برای مثال پدر و مادر فرد به دلایلی نمی‌خواهند هویت خود را افشا کنند و ترجیح می‌دهند در خفا زندگی کنند، بنابراین کودکان خود را از تحصیل منع می‌کنند. ما این مسئله را دنبال می‌کنیم تا ببینیم می‌توانیم راهی برای این کودکان هم پیدا کنیم؛ یعنی هرکسی که در سن تحصیل است و تبعه هر کشوری است و در کشور ما زندگی می‌کند، باید بتواند با روش‌های ثابت یا موقت به تحصیل خود ادامه دهد تا راه‌حل قانونی برای ادامه تحصیلش پیدا شود.
آیا آمار مشخصی درباره کودکان مهاجر در ایران وجود دارد؟
آمار ثبت‌شده‌‌ای که داریم معمولا چیزی حدود ٦٠٠ هزار نفر را نشان می‌دهد، اما این آمار دقیق نیست. تعدادی از مهاجران جایی ثبت نشده‌اند و ما نمی‌توانیم به آمار مدون استناد کنیم، اما پیش‌بینی ما چیزی حدود ٦٠٠ هزار دانش‌آموز است که در سن تحصیل هستند و به‌دنبال آن هستیم که مهرماه همه آنها را سر کلاس جا بدهیم.
مسئله کودکان ایرانی بی‌شناسنامه را چطور حل می‌کنید؟ بچه‌هایی که بیشترشان اهل استان سیستان‌وبلوچستان هستند و شناسنامه ندارند یا کودکان کار در دیگر شهرها از جمله همین تهران که به‌دلیل نداشتن اوراق هویتی در مراکز خیریه به‌صورت مستمع آزاد درس می‌خوانند، درباره آنها چه فکری کرده‌اید؟
ما مصوبه‌ای در شورای عالی آموزش‌وپرورش داریم که مربوط به چند سال پیش است، اما با این مصوبه سخت‌گیرانه برخورد می‌شود. آن مصوبه می‌گوید هیچ دانش‌آموزی حتی اگر مدرک هویتی و تحصیلی سنوات قبل خود را نداشته باشد، نباید از تحصیل باز بماند، بنابراین اگر کسی ایرانی است و به هر دلیلی مدرک هویتی برای ارائه ندارد یا مدرک قبلی سنوات قبل خود را ندارد، براساس آن مصوبه شورای عالی آموزش‌وپرورش می‌تواند تحصیل خود را شروع کند. این ماجرا دو راه هم دارد؛ یا امتحان تعیین پایه می‌دهد، یعنی امتحانی در مدرسه می‌دهد و مدرسه پایه تحصیلی او را مشخص می‌کند و بعد از آن او شروع به تحصیل می‌کند. راه دوم این است که او اذعان می‌کند مثلا کلاس چندم است و شروع به خواندن پایه می‌کند، اما به او مدرک تحصیلی نخواهیم داد تا زمانی که مدارک هویتی و تحصیلی قبلی خود را ارائه دهد.
پس شما این قول را به مردم می‌دهید که امسال و در نهایت سال آینده ما هیچ کودکی با هیچ هویت و تابعیتی نخواهیم داشت که از مهر جا بماند؟
تمام تلاشم را می‌کنم. این وظیفه شرعی و قانونی من است، تمام سعی خود را می‌کنم که ان‌شاءالله این اتفاق بیفتد و تمام کسانی که بتوانیم آنها را شناسایی کنیم سر کلاس بیایند و در مهرماه کسی از مهر جا نماند. من از علاقه‌مندی شما و مردم به این مسئله مهم سپاسگزارم، چراکه یکی از شاخصه‌های مهم توسعه در هر کشوری این است که کودکان در سن تحصیل حتما امکان رفتن به مدرسه و درس‌خواندن را داشته باشند و دلایلی مثل مدرک تحصیلی، مدارک هویتی یا وضعیت اقتصادی بد باعث نشود آنها تحصیل را رها کنند.
