هشتمین جلسه کمیته سیاستگذاری (کمیته راهبری) ستاد احیای دریاچه ارومیه با حضور عیسی کلانتری رییس سازمان محیط زیست، مسعود تجریشی مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد، برخی از اعضای کمیته سیاستگذاری و کارشناسان ستاد برگزار شد.
به گزارش جی پلاس، هشتمین جلسه کمیته سیاستگذاری (کمیته راهبری) ستاد احیای دریاچه ارومیه در راستای به‌روزرسانی و تدقیق نقشه راه احیای دریاچه ارومیه برپا شد.
عیسی کلانتری در این جلسه با اشاره عدم تخصیص کامل منابع مورد نیاز ستاد در سه سال و نیم اخیر از سوی دولت گفت: هنوز مشکلات مالی دولت به پایان نرسیده و در مقطع کنونی نیز با کمبود منابع روبرو است؛ به همین دلیل توصیه من رفتن به دنبال منابع دیگری غیر از منابع دولتی است زیرا با منابع داخلی دریاچه ارومیه و محیط زیست کشور احیا نمی‌شود. اگر ستاد صرفا تمرکز و برنامه‌ریزی را روی منابع دولت کند، احیای دریاچه با تاخیر بیشتری مواجه می‌شود.
وی اظهار کرد: بنابراین در جریان بازنگری نقشه راه احیاء، برنامه‌ها باید متناسب با منابع باشد. اگر دولت سالانه صددرصد اعتبارات پیش‌بینی شده را پرداخت کند، صددرصد کار انجام شود و اگر اعتبارات کمتری تخصیص یافت، حجم کاری متناسب با آن تعریف شود؛ نه اینکه کار بخوابد یا ما صرفا متهم به کم‌کاری شویم.
دبیر و مجری ستاد احیای دریاچه ارومیه توضیح داد: بنده پیشتر به آقای رییس جمهور نیز گفته بودم، محیط‌زیست صرفا برای ما نیست، برای نسل‌ها بعدی هم است و باید محیط زیست به جای اولویت آخر بودن، جزء اولین الویت‌های دولت باشد.
وی افزود: اگر ما صرفا صبر کنیم پول هنگفت برسد، بعد محیط زیست را نجات دهیم، محیط زیست از بین رفته است. الان باید سالی دو میلیارد دلار پول به محیط زیست تزریق شود تا بتواند جان بگیرد. الان آب‌های تجدیدپذیر کشور از 130 میلیارد متر مکعب به 88 میلیارد متر مکعب رسیده است. ما باید به دنبال منابع دیگر برویم. باید به دنبال منابع مالی بین المللی برویم. چون هیچ چاره‌ای جز استقراض از منابع بین‌المللی نداریم. الان در دنیا 12 هزار دلار پول سرگردان وجود دارد که به دنبال محلی برای سرمایه‌گذاری است؛ این رویکرد 10 سال پیش نبود، ولی الان برای سرمایه‌گذاری در حوزه محیط‌زیست تقاضا زیاد است، پس ما باید از این فرصت‌ها استفاده کنیم.
معیشت نامناسب مردم آذربایجان شرقی
در ادامه این جلسه، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد با تایید سخنان رییس سازمان محیط زیست دولت دوازدهم، گزارشی از روند فعالیت‌های ستاد به کمیته راهبری ارائه کرد. در گزارش تجریشی به فعالیت صندوق‌های خرد که از سال گذشته فعالیتشان را شروع کرده بودند، استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی در راستای احیای دریاچه، همکاری با فائو درمورد طرح معیشت جایگزین و کاهش 40 درصدی آب کشاورزی اشاره شد.
در گزارش وی، موضوع از سرگیری همکاری ستاد با جایکا و استفاده از مدل‌سازی هیدرولوژی برای پیشبرد برنامه‌ها و همچنین برنامه سازمان جهانی ایکاردا برای کاهش مصرف آب سخن به میان آمد.
سخنگوی ستاد احیای دریاچه ارومیه توضیح داد: در جریان کاهش مصرف آب کشاورزی، ایکادا در کشور مصر تجربه خوبی دارد. با برنامه ایکاردا، مصر ظرف دو سال 30 درصد سطح آب مصرفی را کاهش داد. ستاد قصد دارد همکاری را در این خصوص با تمرکز بر بررسی مناطق دیم‌زار حوضه آبریز انجام دهد.
تجریشی به همکاری ستاد با دانشگاه و مرکز تحقیقاتی واخنینگنو سازمان بین‌المللی یاسا اشاره کرد و توضیح داد: مهر ماه امسال از کشور مالزی نیز گروهی به ایران می‌آیند و درمورد همکاری در زمینه زنجیره ارزش غذایی صحبت می‌شود. به دنبال پیگیری‌های ستاد، دانشگاه یوتا نیز در زمینه بررسی اثرات میانگذر، کاهش مصرف آب و استحصال نمک ورود پیدا خواهد کرد. البته همکاری‌های ما صرفا با مجموعه‌های خارجی نیست بلکه از توان و دانش همه مجموعه‌های علمی و دانشگاهی کشور نیز بهره گرفته‌ایم.
مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیاء، پیرامون عملکرد وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط با ستاد گفت: دستگاه‌های اجرایی به رغم ضعفشان با ما همراه هستند و ما از آنها تشکر می‌کنیم.
در گزارش تجریشی بر عملکرد نسبتا ضعیف دستگاه‌های اجرایی اشاره شد. وی در تشریح برخی از آنها توضیح داد: در دنیای پیشرفته یک طرح کشاورزی در سال اول به صورت پایلوت5 هکتار اجرا می‌شود و در سال دوم 50 هکتار به اجرا در می‌آید. اما در اینجا جهادکشاورزی بعد از گذشت سه سال و نیم هنوز گزارش‌هایی که ارائه می‌کند در قالب پایلوت است. براین اساس نیز به رغم اینکه بودجه مناسبی در این بخش به جهادکشاورزی تزریق شده عملکرد آنها در کاهش مصرف آب ضعیف است.
در گزارش تجریشی، به معیشت نامناسب مردم آذربایجان شرقی اشاره و موضوع کنترل گرد و غبار منطقه و بررسی اثرات گرد و غبار منطقه از سوی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز مطرح شد. وی همچنین به کارگاه‌های مقعطی همچون استحصال نمک، DSS و غیره اشاره کرد و گفت: در هر مقطع در راستای پیشبرد اهداف، مجموعه‌های مختلفی شکل گرفته‌اند که در این زمینه ما از ظرفیت‌های بخش‌خصوصی و دانشگاه‌ها استفاده کرده‌ایم.
مطرح شدن سوالات کلیدی
هشتمین جلسه کمیته راهبری ستاد احیای دریاچه ارومیه با گزارش‌هایی از سوی کارشناسان ارشد دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیاء آغاز شد. علی حاجی‌مرادی، مسوول واحد سیاستگذاری این دفتر سوال‌های کلیدی درمورد برنامه آتی ستاد مطرح کرد. سوال‌هایی از این دست که آیا هدف نهایی مندرج در نقشه راه احیای دریاچه ارومیه، نیاز به بازنگری در کیفیت و کمیت دارد؟ آیا توزیع عنوانی انتخاب شده برای منابع آب احیای دریاچه ارومیه کامل و جامع است؟ آیا ساختار کنونی نقشه راه احیای دریاچه ارومیه پاسخگوی نیازهای نظارتی ستاد است؟ پیشنهاد در صورت وجود گزینه جایگزین چیست؟ آیا نیاز است نقشه راه احیای دریاچه ارومیه از حیث جغرافیایی به اجزای کوچک‌تری در سطح زیرحوضه و یا شهرستان تقسیم شود؟
در بخشی دیگر وی دلایل عدم تحقق اهداف پیش‌بینی شده ستاد را مطرح کرد، دلایلی همچون عدم تطابق دوره زمانی ده ساله تکلیفی برای احیای دریاچه ارومیه با توان واقعی نظام فنی،اجرایی کشور، عدم چالاکی در دستگاه‌های اجرایی، عدم همکاری کامل دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر و با ستاد احیای دریاچه ارومیه، پرداخت صرفاً 26 درصد از اعتبارات درخواستی برای قریب 185 طرح موردنیاز برای احیای دریاچه ارومیه از منابع اعتباری مدیریت بحران کشور (ماده 10 و 12) و در نهایت توسعه سطح زیر کشت کشاورزی از 480 هزار هکتار در سال 1391 به 560 هزار هکتار در سال 1395 برخلاف مصوبه کارگروه احیای دریاچه ارومیه.
بررسی قطعی نقشه راه
در هشتمین جلسه کمیته سیاستگذاری ستاد احیای دریاچه ارومیه، حاضرین پس از ارائه گزارش‌ها و سخنان دکتر تجریشی نظراتشان را که عمدتا در تایید اصلاح نقشه راه کنونی بود، مطرح کردند.
محمد کیافر، عضو کمیته نظارت بر عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه درباره مسائل مطرح شده گفت: باید با واقع بینی نقشه راه را ترسیم کنیم. نقشه راه جدید باید با مشارکت همه ذی‌نفعان باشد. گذشته از این باید ساختار موجود اصلاح شود.
وی معتقد است: در حال حاضر ستاد اقتدار کافی برای حفظ خود را ندارد، باید اقتدار قانونی داشته باشد که با هر تغییری در سطح کلان دولت از بین نرود.
کیافر افزود: روند حرکت نباید به هیچ وجه خطی باشد، باید بررسی شود، خروجی هر بخش و هر فعالیتی با اهداف تطابق دارد یا نه. ستاد باید براساس متغیرهایی همچون منابع و متغیرهای بارندگی که بر روند کار تاثیر زیادی می‌گذارند، مدل طراحی و هر شش ماه یک بار آن را به روز رسانی کند. حتی ساختار نظارتی ستاد باید اصلاح شود و براساس زیر حوضه‌ها نظارت صورت بگیرد.
سید مرتضی موسوی، مدیرکل دفتر مدیریت بهم پیوسته منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه نیز در این نشست گزارشی از وضعیت بارش در سال‌های مختلف و منابع تجدیدپذیر ارائه کرد. براساس این گزارش اگرچه از سال 1374 به بعد بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه کاملا دگرگون شد، ولی تا مدت‌ها دریاچه خودش را حفظ میکرد. اما به دنبال افزایش بی‌رویه برداشت‌ها دیگر دریاچه قادر حفظ خود نیست.
وی سپس درمورد اینکه تدقیق نقشه راه گامی درست است؟ گفت: باید این بازنگری اتفاق بیفتد، چون آنچه پیش‌بینی شد محقق نشد، ما نتوانستیم برای کاهش مصرف 40 درصدی آب حق‌آبه بخریم.
موسوی سپس در نقد عملکرد دستگاه‌ها بومی و اظهارات نمایندگان مجلس گفت: یکسری مکانیزمهای سیستمانیک و همگرا در دستگاه‌ها دیده نمی‌شود. برخی دستگاه‌ها بومی و برخی مجلسیان خیلی اراده راسخی برای احیای دریاچه ندارند. چون مکاتبات این گروه با سخنانشان در تربیون مجلس و رسانه‌ها تفاوت فاحشی دارد.
