آنچه وارثان کرباسچی بر سر تهران آوردند

به گزارش جی پلاس،  عباس فرخ زنوزی،  مسوول تهیه اولین طرح تفصیلی منطقه ۲۲ بیان می‌کند: تغییر کرباسچی - شهردار اسبق تهران - به راه‌اندازی شهرداری منطقه ۲۲ و سرعت روزافزون ساخت و ساز در منطقه انجامید.

او یادآور می شود: سیما و منظر در حال شکل گیری منطقه ۲۲، انبوه سازه های فلزی، برج های نیم ساخته و ... نوید نمونه شاخص را نمی دهد.

به گفته‌ی زنوزی فعالیت های گسترده و پرتعداد تعاونی های مسکن در ابعاد وسیع و ساخت و ساز پرحجم و با کیفیت نامطلوب یکی از ویژگی های بارز شکل گیری منطقه ۲۲ است.

ایجاد سنگین‌ترین پروژه های خاورمیانه در پهنه‌ای سبز

عباس فرخ زنوزی اظهار کرد: تراکم ساخت و ساز و فعالیت بویژه در بخش میانی منطقه ۲۲ صرفا به یک یا دو پروژه‌ی تجاری محدود نمی شود. این وضعیت در امتداد بزرگراه همت ـ خرازی و شمال دریاچه (بخش مرکزی منطقه) فشار بیشتری داشته و تراکم بسیار بالای ساختمانی همراه با ارتفاع زیاد مجموعه های مسکونی به همراه مجموعه های جاذب و مولد سفر و شهرک مسکونی چیتگر با بیش از بیست هزار واحد مسکونی، با فشردگی در کنار یکدیگر قرار داشته و معضلات جدی حمل و نقل و ترافیک، از یک سو، و کیفیت نازل محیط شهری، از سوی دیگر، را در آینده نزدیک موجب خواهند شد.

وی افزود: دو پروژه ایران مال (بزرگترین مجموعه تجاری ـ تفریحی خاورمیانه که بخش عمده آن در شهریور ۱۳۹۶ به بهره برداری می رسد) و هزارویک شهر (بزرگترین شهر بازی خاورمیانه که البته در مراحل آغازین شکل گیری است)، مجموعه های با عملکرد فرامنطقه ای و حتی فراشهری محسوب می شوند که آمدوشد شهروندان پرشماری را به این گستره متمرکز موجب خواهند شد. به روشنی می توان گفت که این بخش از منطقه برای این میزان بارگذاری تجهیز نشده است.

بحران فروش تراکم در شمال تهران

این کارشناس شهرسازی در پاسخ به این سوال که  با توجه به طرح تفصیلی حد ارتفاع بناها برای منطقه ۲۲ چقدر تعیین شده بود، گفت: منطقه ۲۲، پس از منطقه ۴، وسیع ترین منطقه تهران بزرگ بوده و از منظر جمعیت نیز بی تردید، اولین خواهد بود. به عبارت دیگر، این منطقه به عنوان واسطه ای بین دو کلان شهر تهران و کرج، خود یک شهر بزرگ محسوب می شود. از این رو، ارتفاع بناها در بخش های مختلف آن، با وسعتی که دارد، متفاوت است. این تنوع در نخستین طرح تفصیلی که توسط این مهندسان مشاور تهیه شد، پیش بینی شده بود.

مسوول تهیه نخستین طرح تفصیلی منطقه ۲۲ یادآور شد: بحران ناشی از فروش تراکم در الهیه، فرمانیه، زعفرانیه، ولنجک و ... در دو دهه اخیر، بدان سبب بوده که این محله ها از زیرساختهای حداقلی (بویژه شبکه گذربندی) برای این میزان بارگذاری برخوردار نبوده اند. در گستره هایی از منطقه ۲۲ که نامبرده شد هم باید این ارزیابی به دقت صورت پذیرد تا بتوان با بحران پس از جمعیت پذیری مجموعه های پرتراکم مسکونی، مقابله کرد.

مساحت دریاچه چیتگر نصف شد

زنوزی اظهار کرد: منطقه ۲۲ می توانست به عنوان نمونه شاخصی در زمینه توان مدیریت شهری و مهندسی کشورمان در دوران پس از انقلاب به شمار آید؛ همان طور که شهرک های اکباتان و قدس برای دوران پیش از انقلاب چنین بود. سیما و منظر در حال شکل گیری منطقه، انبوه  سازه های فلزی و برج های نیم ساخته و ... نوید آن نمونه شاخص را نمی دهد ولی پارک جنگلی چیتگر و دریاچه (که نیمی از وسعت پیش بینی شده آن در طرح تفصیلی اول ساخته شده است) فرصت های بی نظیری در تهران بزرگ محسوب می شوند که باید از آنها مراقبت شود.

تاثیر بلندمرتبه سازی بر عبور باد بررسی علمی شود

وی درباره این احتمال که بناهای بلند تا چه حد جلوی کریدور باد پایتخت را گرفته و باعث تثبیت آلودگی در تهران می شود، اظهار کرد: اعلام نظر دقیق در این زمینه می بایست با استناد به آزمایشات و مدل سازی های معینی باشد که دانش مهندسی امروز به آن ها مجهز است. یکی از علل بی نتیجه بودن ایرادهای کارشناسی به فرایندهای مدیریتی، همین عدم استناد به نتایج آزمایشات و مدل سازی علمی است. از این رو، پیشنهاد می شود برای نتیجه گیری از مباحث مشابه و توقف جریان تقابل، انجام اینگونه آزمون ها در دستور کار قرار گیرد.

تسلط مطلق کمیت بر کیفیت در تهران

مسوول تهیه نخستین طرح تفصیلی منطقه ۲۲، چشم انداز تهران را با توجه به روند فعلی شهرفروشی، مناسب ندانست و گفت: بررسی نتایج سرشماری ها در چهار دهه گذشته حاکی از سه برابر شدن جمعیت شهری و معکوس شدن نسبت جمعیت روستایی و شهری در کشور است. در این فرایند، همه شهرهای بزرگ و در رأس آنها تهران، از این دگرگونی شدید، آسیب دیده است. این تسلط مطلق کمیت بر کیفیت، بی تردید متناسب با مقیاس پایتخت، در آن سنگین تر بوده است.

به گفته زنوزی، آمار آلودگی هوا ـ که حساسیت ما نسبت به آن با افزایش ترسناک میزان آن کاهش روزافزون دارد ـ به همراه زمان تلف شده در راهبندان در خیابانها در ساعات بیشتری از روز در بخش هایی از شهر که گسترش فزاینده دارد، همگی گواه چشم انداز نامطلوب زندگی در تهران است. در این زمینه، انتظار می رفت بخش های تازه گسترش یافته تهران ـ بویژه منطقه ۲۲ که در آغاز دهه هفتاد، تنها ده درصد آن با تراکم پایین ساخته شده بود، به عنوان دستاورد و نمادی برای دانش برنامه ریزی و طراحی شهری و مهندسی کشور، توسعه ای سامان یافته داشته باشد. امید است افسوس گذشته در مورد الهیه و نیاوران در آینده منطقه ۲۲ تکرار نشود.

تاریخچه شکل گیری منطقه ۲۲

او در تشریح تاریخچه شکل گیری منطقه ۲۲ خاطرنشان کرد:  در طرح جامع اول تهران (مهندسین مشاور فرمانفرماییان ـ ۱۳۴۷) گستره ای که امروز به عنوان منطقه ۲۲ شناخته می شود در توسعه بلندمدت تهران به سمت غرب جای داشت و رود ـ دره کن به عنوان حد غربی محدوده پنج ساله تهران تعیین شده بود. در آن طرح تهران به ۱۰ منطقه تقسیم می شد. این حد تا زمان تهیه "طرح ساماندهی تهران" (مهندسین مشاور آتک ـ ۱۳۷۱) به قوت خود باقی ماند و تنها چند مجموعه مثل مجموعه ورزشی آزادی و شهرک المپیک، شهرکهای سیاهدشتک (بعدها با نام زیبادشتک) و خانه و پیکان شهر به صورت پراکنده در آن ساخته شده بودند.

فشار شرکتهای تعاونی مسکن برای گسترش منطقه

وی افزود: در پی تصویب طرح ساماندهی تهران و با توجه به نیاز کلان‌شهر به گسترش که بخشی از آن از فشار شرکتهای تعاونی مسکن و زمینداران ناشی می شد، افزایش محدوده تهران و گسترش آن تا کاروان-سراسنگی، و تهیه طرح تفصیلی برای این منطقه در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت و قرارداد تهیه این طرح در سال ۱۳۷۱ با مهندسان مشاور باوند منعقد شد و اینجانب که  مدیر بخش برنامه ریزی و طراحی شهری آن بودم، مسئولیت تهیه این طرح را برعهده گرفتم.

مسوول تهیه اولین طرح تفصیلی منطقه ۲۲ خاطرنشان کرد: در طرح ساماندهی تهران، کلان شهر به ۲۲ منطقه تقسیم شده و منطقه موردنظر با مساحت تقریبی ۶۰۰۰ هکتار، به عنوان منطقه ۲۲ نامگذاری شد. حدود این منطقه مثلث شکل از شمال به تراز ۱۴۰۰، از شرق به رود  ـ دره کن، از جنوب به آزادراه تهران ـ کرج محدود شده و راس غربی آن در کاروان سراسنگی قرار داشت.

افق جمعیت ۶۷۵ هزار نفری برای منطقه

زنوزی با بیان این‌که برای منطقه ۲۲ جمعیتی معادل ۰۰۰، ۶۷۵ نفر (نزدیک به ۱۰ درصد جمعیت تهران بزرگ) درنظر گرفته شد، گفت: تهیه طرح تفصیلی اول برای این منطقه در زمان شهرداری آقای کرباسچی، فرصتی شد تا این طرح با رویکرد طراحی شهری و آفرینش کیفیت محیطی مطلوب، در مقیاس یک "شهر جدید" تهیه شود.

وی ادامه داد: این طرح در آذرماه ۱۳۷۳ به تصویب کمیسیون ماده پنج تهران رسید و سه الزام برای تحقق طرح مذکور به شهردار وقت تهران ارائه شد. (۱) تشکیل بانک زمین برای انطباق حدود مالکیت اراضی و نسق های زراعی با خطوط طرح، (۲) مجموعه سازی و نه منفردسازی (در همان جا تاکید شد که منظور برج سازی نیست و مجموعه های با تراکم و ارتفاع گوناگون مورد نظر است)، و (۳) سازمان اجرایی ویژه نه شهرداری منطقه! (در اینجا هم سازمانی مثل شرکت عمران اراضی غرب تهران برای شهرک غرب پیشنهاد شد که در اولویت دهه چهل شکل گرفته بود).

مسوول تهیه اولین طرح تفصیلی منطقه ۲۲ یادآور شد: آقای کرباسچی با این سه الزام به عنوان پیوست‌های تحقق پذیری طرح موافقت کردند ولی تغییر ایشان به راه اندازی شهرداری منطقه ۲۲ و سرعت روزافزون ساخت و ساز در منطقه انجامید.

به گفته‌ی زنوزی فعالیت های گسترده و پرتعداد تعاونی های مسکن در ابعاد وسیع و ساخت و ساز پرحجم و با کیفیت نامطلوب یکی از ویژگی های بارز شکل گیری منطقه است.

وی با اشاره به واگذاری مسوولیت تهیه طرح تفصیلی منطقه ۲۲ در دهه ۸۰ به مهندسین مشاور شارستان خاطرنشان کرد: به سبب قطع ارتباط حرفه ای اینجانب به عنوان مسئول تهیه طرح تفصیلی اول منطقه (۱۳۷۳) و تغییرات پیش آمده در طرح تفصیلی اخیر منطقه (۱۳۸۹)، از یک سو، و عدم انتشار ادواری انحرافات از طرح‌های مصوب در سطح مناطق (که برای پایش تحولات تهران بزرگ و دیگر شهرها ضرورت مبرم دارد)، اظهارنظر کارشناسی در زمینه تخلفات احتمالی صورت گرفته از طرح‌های مصوب برای بنده مقدور نیست.