حالا دیگر چهار دوره از برگزاری پارلمان‌ها شهر و روستا گذشته است. شوراهای شهر و روستا که قدم به قدم به فعالیت حرفه‌ای نزدیک‌تر شده‌اند، هر دوره با فراز و نشیب‌هایی مواجه بوده‌اند و در این آزمون و خطا، هم اعضای شورا و هم کسانی که قرار است آنها را به نمایندگی از خودشان برای تصدی امور شهری انتخاب کنند، به تجربه‌های زیادی دست پیدا کرده‌اند.
به گزارش جی پلاس، یکی از این تجربیات، بی‌شک، حضور قشرهای مختلف برای بیان مطالباتی است که ممکن است از نظر عده دیگری دور مانده باشد. در این میان، زنان، کسانی هستند که در هر دوره، بیشتر از قبل، به حضورشان برای تصمیمات شهری احساس نیاز شده است. با همین احساس نیاز بوده که در پنجمین انتخابات نامزدهای شورای شهر و روستا، شاهد این بودیم که در کلانشهرها، موجی از تشویق زنان برای ثبت‌نام راه افتاد و در فضاهای مجازی با هشتگ‌های «سهم زنان از شورا» و «مطالبات زنان از شورا» از نیمی از جمعیت برای تصمیم‌گیری‌هایی که با زندگی مردم به‌طور مستقیم سر و کار داشته، دعوت به عمل آمد.
این تشویق برای حضور زنان به‌ویژه از آنجا نشأت می‌گرفت که با اینکه حضور زنان در شهر، با چالش‌های خاص خودشان مواجه است، انتظارها از نمایندگان دوره‌های قبل شوراها برای بررسی و رسیدگی به مشکلات حضور زنان در شهر به پاسخ قانع‌کننده‌ای نرسید.
به‌همین‌دلیل به نظر می‌رسید برخلاف دوره‌های قبل که از تعداد کرسی‌های شورای شهر و روستا صندلی‌های کمی به زنان اختصاص داشت، حالا لازم است نه‌تنها زنان بیشتری این کرسی‌ها را به خودشان اختصاص دهند بلکه افرادی باشند که شجاعانه‌تر و کارشناسانه‌تر به بیان مطالبات زنان بپردازند و این عرصه عمومی را به آنها هم بازگردانند.
درنهایت، بر‌اساس اعلام ستاد انتخابات کشور، ثبت‌نام از داوطلبان پنجمین دوره انتخابات شوراها با این آمار به پایان رسید؛ 287 هزار و 425 نفر شامل 17 هزار و 885 زن معادل 6,3 درصد و 269540 مرد معادل 93,7 درصد ثبت‌نام. در یک نگاه کلی، با اینکه درصد مشارکت زنان هنوز عدد کمی را نشان می‌دهد اما از آنجا امیدوارکننده به نظر می‌رسد که در انتخابات گذشته، زنان 5,4 درصد از کل داوطلبان را تشکیل می‌دادند اما در انتخابات پیش‌رو سهم زنان به 6,3 درصد رسیده است.
فقط در تهران 523 زن برای ورود به این پارلمان تصمیم‌گیری شهری ثبت‌نام کردند و با توجه به رفتار انتخاباتی اخیر در کشورمان که افراد به لیست‌ها رأی می‌دهند، زنان نام‌آشناتر بعد از ثبت‌نام، منتظر تحقق وعده‌های اصلاح‌طلبان به‌ویژه فراکسیون امید مبنی‌بر اختصاص سهمیه برای زنان بودند تا با قرارگرفتن در میان انبوه نامزدهای مرد، بتوانند طلسم چهار دوره شورای شهر را شکسته و با تعداد بیشتری به رایزنی برای حل مسائل شهری بپردازند.
هرچند در ابتدا برای لیست‌بندی‌ها گفته شد 30 درصد به زنان و 10 درصد به جوانان سهمیه اختصاص داده می‌شود اما درنهایت وعدهها آن‌طور که باید، محقق نشد و سهمیه هر دو گروه فقط 6 نفر از 21 نامزد شد. بااین‌حال، همین افزایش تعداد زنان در شورای شهر نیز امیدهای تازه‌ای را در دل زنان توانمند ایجاد کرده و به افزایش آهسته و پیوسته حضور زنان در شوراهای شهر فکر می‌کنند.
به شهردارشدن زنان هم فکر کنیم
زهرا نژادبهرام، فعال سیاسی و متخصص مسائل شهری، از افرادی است که میزان مشارکت زنان در ثبت‌نام شوراهای شهر و روستا را اتفاق مبارکی می‌داند.
او تأکید می‌کند: درست است که در سطح کشور میزان حضور زنان چندان چشمگیر نبود و حدود یک درصد از ثبت‌نام‌کنندگان را زنان تشکیل می‌دادند اما می‌بینیم که در شهری مثل تهران حدود 17 درصد از ثبت‌نام‌کنندگان را زنان تشکیل می‌دهند و در بعضی مناطق حتی تمام کاندیداها زنان بودند. این نشان‌دهنده این است که هم در عرصه مشارکت عمومی اتفاق خوبی رخ داده و هم مشخصا در حوزه زنان. در عرصه اجتماعی زنان احساس کردند اقبال عمومی نسبت به آنها زیاد است، اعتمادبه‌نفس پیدا کرده و مشارکت کرده‌اند. این اعتمادبه‌نفس درحال‌حاضر به قدری در بین زنانمان بالا رفته که هرچقدر هم تلاش شود به عقب رانده شوند، آنها جای خودشان را در مدیریت شهری و سیاسی پیدا می‌کنند.
او به سهمیه‌های در نظر گرفته‌شده برای حضور زنان هم اشاره کرده و درباره آن معتقد است: در کشورهای همسایه ما و در حال توسعه، سهمیه‌بندی به شکل بالا به پایین استفاده شده و حاکمیت، درصدهایی را برای حضور زنان در نظر گرفته؛ مثلا در عراق 25 درصد، در افغانستان حدود 20 درصد و... ولی در کشور ما این رویکرد از پایین به بالا شکل گرفته یعنی این جامعه مدنی بوده که توانسته آن‌قدر بالندگی داشته باشد و رشد پیدا کند که میزان مشارکت زنان را در نهادهای سیاسی افزایش بدهد. افزایش تعداد نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی کنونی نشان‌دهنده همین مسئله است.
این فعال سیاسی با بیان اینکه شورای پنجم، شورای متفاوتی خواهد بود، می‌گوید: تهران بعد از چهار دوره تجربه که تعداد کمی از زنان را شامل می‌شده، در دوره جدید با 21 عضو، به نظر می‌رسد بتواند شاهد تعداد بیشتری از زنان توانمند کشورمان باشد. یقین دارم الگوی تهران، الگوی مناسبی است و با توجه به تلاش برای تسری این الگو در کلانشهرها که به‌صورت لیستی به رأی‌دهنده‌ها عرضه می‌شود، زنان حضور خواهند داشت، مردم از حضور زنان استقبال خواهند کرد و ما در دور پنجم شوراهای شهر و روستا با جمع کثیری از زنان علاقه‌مند مواجهیم که در پارلمان محلی برای رأی‌دادن به نمایندگان زن شرکت می‌کنند.
این کارشناس شهری درباره لزوم حضور زنان در تصمیم‌گیری‌های شهری بیان می‌کند: فراموش نکنیم که شهر و روستا، درونی‌ترین و نزدیک‌ترین لایه اجتماعی به زنان هستند چون زنان نیازهای اولیه خانوارشان را در آنها تأمین می‌کنند و با حساسیت و دقتی که به مسائل دارند می‌توانند بهتر مسائل و مشکلات شهر را تشخیص داده و نسبت به آن رویکرد انسان‌محورانه داشته باشند. زنان، شهر را فقط به شکل کالبد و راه و ساختمان نمی‌بینند بلکه به روح آن هم توجه دارند و نگاهشان به آن، نگاهی ناشی از فضای مطلوب برای زندگی در تمام ابعاد آن است. به‌همین‌دلیل مشارکت زنان در شوراهای شهر و روستا می‌تواند خروجی مناسبی نسبت به دوره‌های قبل داشته باشد.
نژادبهرام همچنین به‌عنوان اولین زنی که معاون فرماندار تهران شد، به شهردار شدن زنان امیدوار است و می‌گوید: من فکر می‌کنم زنان در طول سال‌های بعد از انقلاب نشان داده‌اند در عرصه‌های مختلف حضور بسیار درخشانی داشته‌اند، بالابودن میزان حضور آنان در مراکز آموزش عالی، ارتقای سطح سواد تا 85 درصد، تجارب خوبشان در عرصه‌های وزارت، معاونت ریاست‌جمهوری، معاونت استانداری، بخشداری، فرمانداری و... نشان داده حضور بسیار خوبی داشته‌اند و میزان خطای تخصصی و مدیریتی بسیار کمتری از مردان داشته‌اند. از سوی دیگر، زنان نسبت به شهر حساس هستند، ایده‌های مناسب و رویکردهای اجرایی دارند و می‌توان از این نگاه آنها برای مدیریت شهری بهره برد و آنها را به‌عنوان شهردار انتخاب کرد؛ همان‌طور که در جهان هم شاهد شهرداران زنی هستیم که شهرهای آباد، آرام، سرزنده و سرسبز دارند. نباید فراموش کنیم که مهم‌ترین اولویت زیست مطلوب در شهر، داشتن فضای متکی بر نیازهای انسانی اعم از فضای سبز، با کیفیت زیستی مثل معابر متناسب و جای امن برای رشد فرزندان است. درواقع، در کنار مشارکت زنان در شورای شهر، بین گزینه‌های موجود برای انتخاب شهردار هم می‌توان از تجربیات و توانایی‌های زنان کشورمان بهره گرفت.
زنان برای زنان کار کنند
اما سؤالی که با افزایش حضور زنان در شوراها مطرح می‌شود این است که لازم بوده به فعالیت برای زنان متعهد بمانند یا توجهشان به مسائل کلی شهر یا حتی فعالیت‌های سیاسی باشد؟ توران ولی‌مراد، فعال حوزه زنان در‌این‌زمینه معتقد است: کلیدی‌ترین توقع از زنان عضو شوراهای اسلامی شهر و روستا این است که خود را به جریان‌های سیاسی متعهد نکنند بلکه برای زنان کار کنند.
او با بیان اینکه لازم است زنان عضو شوراهای اسلامی شهر و روستا مشکلاتی را که زنان به‌دلیل جنسیت خود با آن دست و پنجه نرم می‌کنند را شناسایی کنند، در برنامه‌ها بگنجانند و بر رفع آنها نظارت کنند، می‌گوید: زنان عضو شوراهای اسلامی شهر و روستا باید به موضوع زنان سرپرست خانوار توجه کنند و از شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در جهت کاهش مشکلات آنها مطالبه کنند؛ علاوه بر آن ایجاد فضاهایی ویژه زنان به منظور انجام تفریحات سالم را تسریع کند.
او با انتقاد از اینکه تاکنون، زنان به‌عنوان یک زن به‌خوبی وظایف خود را در‌این‌زمینه چه در شوراهای اسلامی شهر و روستا، چه در مجلس، چه در دولت و چه در بقیه نهادها و دستگاه‌ها انجام نداده‌اند، می‌گوید: نهادهای مدنی و رسانه‌ها درصدد افزایش حضور زنان در جامعه هستند اما عملکرد زنان در دستگاه‌های مختلف و حتی شورای اسلامی شهر و روستا، سیاسی بود البته این به معنای نپرداختن آنها به موضوعات شهری نیست ولی بیشتر تصمیم‌گیری‌ها سیاسی بوده است. بده‌بستان‌های سیاسی در پشت پرده برای قرارگرفتن افراد در لیست‌های انتخاباتی انجام و چارچوب‌ها و بایدها و نبایدهایی تعریف می‌شود که افراد در صورت قبول شرایط، در لیست قرار بگیرند.
ولی‌مراد اشاره می‌کند: زمانی که زنان به نام زنان و با سهم زنان در صندلی‌های قدرت قرار می‌گیرند باید به‌دنبال منافع ملی زنان باشند و از منظر آنان مسائلشان را پیگیری و مطالبه کنند اما در عمل تاکنون این کار انجام نشده است. لازم است زنان مستقل فکر و عمل کنند و حتی اگر جریان سیاسی از آنها حمایت می‌کنند در خدمت مردم و جامعه زنان باشند. این فعال حوزه زنان البته وظایف کلی زنان به‌عنوان عضو شورا را نادیده نمی‌گیرد اما می‌گوید: تعیین شهردار، بودجه‌بندی، نظارت بر عملکرد شهرداری و مواردی از این قبیل، از فعالیت‌های شورای شهر است و زنان می‌توانند در این حوزه‌ها در شوراها عملکرد خوبی داشته باشند اما از آنجا که در برخی موارد زنان به علت زن بودن با مشکلات خاصی در شهر مواجه هستند، با تشکیل کمیته‌های تخصصی می‌توان این مشکلات را شناسایی و در جهت رفع آنها پیشنهادات لازم را ارائه داد.
مشکلاتی که این فعال حوزه زنان به آنها اشاره می‌کند، موارد زیادی را شامل می‌شود که شاید مردان کمتر با آنها روبه‌رو بوده باشند اما دست‌کم از زنان کاندیدای شوراهای شهر و روستا انتظار می‌رود به این موارد در برنامه‌هایشان اشاره کنند تا مشخص شود قرار است بعد از اتمام شورای پنجم، شهرها و روستاهایی امن‌تر و مناسب‌تر برای زنان داشته باشیم؟
