شهرداری به جای راه‌اندازی مراکز بهاران باید تقویت مراکز کاهش آسیب را در تهران فعال می‌کرد، از ان جی او‌ها کمک می‌گرفت، مراکز سرپناه و مراکز اقامتی را با مجوز وزارت بهداشت راه‌اندازی می‌کرد و در این میان خیریه‌ها را می‌آورد اما روند اشتباهی را در این حوزه در پیش گرفت.
به گزارش جی پلاس، آتش سوزی پلاسکو، فساد اداری، آلودگی هوا، ترافیک و مسأله گورخوابی معتادان خیابانی خبرهایی بودند که تهران را برای چندمین بار به عنوان نخستین استان پرحاشیه و پرخبر جلوتر از سایر استان‌ها قرار داد. نگاهی به اخبار رسانه‌ها در یک سال گذشته هم این موضوع را تأیید می‌کند. حکایت بی‌پایان کارتن خوابی و بی‌سرپناهی این بار با کلید واژه «معتادان گورخواب» حساسیت رئیس جمهوری را نیز برانگیخت. واکنش دکتر روحانی موجب شد، وزیر رفاه همراه با مسئولان دولتی اواخر سال گذشته و یک روز بعد از انتشار گزارش «گورخواب‌های نصیرآباد» خودشان را به قبرستان رساندند و از نزدیک از گورستان نصیرآباد و کمپ اخوان بازدید کردند.
از سوی دیگر در سالی که گذشت بار دیگر نگرانی‌ها درباره وضعیت آسیب‌های اجتماعی بیش از پیش خود را نشان داد. رهبر معظم انقلاب تاکنون چهار بار در مورد یک موضوع خاص با سران قوا و وزیران دولت جلسه گذاشتند و بحث حل آسیب‌های اجتماعی را مطرح کردند. اعتیاد و مواد مخدر نخستین آسیب اجتماعی مورد تأکید رهبری است که پس از چهار جلسه مفصل در یک سال گذشته دستوراتی درباره حل این آسیب‌ها دادند. روایت‌های وزیر کشور از جلسه خصوصی رهبری با مسئولان نظام نشان می‌دهد، اعتیاد و مواد مخدر اولویت اصلی حوزه اجتماعی است. با این حال کارشناسان و فعالان حوزه آسیب‌های اجتماعی معتقدند شهرداری و شورای شهر در حوزه اجتماعی که یکی از شش وظیفه اصلی آنهاست عملکرد خوبی نداشته است.طبق اصل یکصد و شش قانون اساسی شهرداری برای پیشبرد سریع برنامه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و... تشکیل می‌شود و بررسی و شناخت کمبودها، نیازها و نارسایی‌های اجتماعی، فرهنگی و... و تهیه طرح‌ها، پیشنهادهای اصلاحی و ارائه راه حل‌های کاربردی مهم‌ترین وظیفه شهرداری و شورای شهر است. در این میان این سؤال پیش می‌آید آیا شهرداری ورودی به بحث مواد مخدر دارد یا نه؟ رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید: شهرداری در حوزه خدمات اجتماعی و مشارکت‌های شهروندی دو وظیفه اساسی دارد. اول اینکه شهرداری موظف است، افراد در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی را ساماندهی کند. به این مفهوم که این افراد را باید جذب و سپس غربالگری کند و به مراکز نگهداری موقت و کوتاه مدت انتقال دهد سپس به این افراد و بویژه کسانی که خانواده بی‌سرپناه دارند یا کودکانی که در معرض آسیب اجتماعی مثل اعتیاد هستند در سامان سراها و مددسراهایش خدمات ارائه دهد. وظیفه دومی که شهرداری در حوزه اجتماعی بر عهده دارد، کمک به معتادان بی‌خانمان و بی‌بضاعت است یعنی باید مهار، کنترل و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را در محله‌های پرخطر تهران انجام دهد.
دکتر سعید صفاتیان اهمیت دلیل ورود شهرداری به مسأله اعتیاد و مواد مخدر را سیاست‌های برنامه ششم توسعه و لایحه جامع مدیریت شهری اعلام کرد که در هر دو اینها وظایف شهرداری بطور خاص در حوزه اجتماعی و اعتیاد مشخص شده است. بند 57 سیاست‌های برنامه ششم توسعه به کاهش 25 درصدی اعتیاد اشاره می‌کند. در ماده 95 مصوبه مجلس شورای اسلامی که بر اساس سیاست‌های برنامه ششم توسعه نوشته شده است به طور خاص و روشن به وظایف شهرداری در حوزه کاهش اعتیاد اشاره شده است.یعنی از این پس وزارت رفاه و سازمان بهزیستی با همکاری شهرداری نسبت به بهره‌برداری و تکمیل مراکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب معتادان متجاهر و بی‌خانمان، راه‌اندازی مراکز جامع توانمندسازی و صیانت اجتماعی از معتادان بهبود یافته اقدام می‌کند و اداره این مراکز بر حسب مورد با بهزیستی یا شهرداری است.
از طرفی چنانچه لایحه‌ای را که دولت به نام قانون «جامع مدیریت شهری» آماده کرده در 6 ماهه اول سال آینده در مجلس تصویب شود وظایف شهرداری به صورت خاص در حوزه اجتماعی که صراحتاً به بحث معتادین و کلینیک‌های ترک اعتیاد اشاره می‌کند، مشخص می‌شود.
وجود 300 هزار معتاد در تهران
آمارهای رسمی و غیر رسمی نشان می‌دهد، حدود 20 هزار معتاد خیابانی و نزدیک به 300 هزار معتاد در تهران وجود دارد. به گفته صفاتیان، ضربه‌ای که این 300 هزار معتاد به اقتصاد تهران می‌زنند نزدیک به 4 هزار میلیارد تومان است. این در حالی است که بودجه شهرداری تهران 18 هزار میلیارد تومان است. یعنی معتادان خیابانی به اندازه 25 درصد بودجه شهرداری به اقتصاد تهران ضربه می‌زنند. علاوه بر این همین 20 هزار معتاد خیابانی نیز هزینه سنگینی را به تهران وارد می‌کنند اما در چند سال گذشته شهرداری نتوانست به وظایفش در حوزه اعتیاد در تهران خوب عمل کند چرا که تشکیل شورای شهر یا مدیریت شهری فقط به مفهوم ساختمان‌سازی، خیابان‌سازی یا پل‌سازی نیست. نکته‌ای که وجود دارد شهرداری هر جا پلی ساخته زیر این پل مرکز تجمع معتادان شده است. یعنی پل‌سازی مترادف با جایی برای تجمع معتادان خیابانی است. بنابراین وقتی بحث مدیریت شهری مطرح می‌شود معطوف به این است که مدیریت یک هنر است و شهر مجموعه‌ای از عوامل یعنی جاده و ساختمان و انسان‌ها است. انسان‌ها باید در رفاه باشند و امنیت اجتماعی داشته باشند. از سوی دیگر طبق بند 91 حقوق شهروندی ریاست جمهوری ما باید شهری عاری از مواد مخدر داشته باشیم.
به اعتقاد رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام، شهرداری بویژه در بحث ساماندهی معتادان خیابانی که وظیفه قانونی‌اش است، عملکرد قابل دفاعی ندارد. یعنی نه تنها در چند سال گذشته تعداد معتاد خیابانی کاهش پیدا نکرد که افزایش نیز یافت، چنانکه اگر از مردم در تهران بپرسیم 10 اولویت اصلی شهر را توصیف کنند مطمئناً اولویت پنجم یا ششم معتاد خیابانی است. شهرداری یک سری مراکز اقامتی که معتادان را نگهداری می‌کنند مثل سعید آباد و خاورشهر را در تهران راه‌اندازی کرد که متأسفانه می‌بینیم تأثیری در روند کاهش تعداد معتاد خیابانی نداشت. از طرف دیگر تعهد داد، 44 مرکز بهاران (مراکزی که معتادان خیابانی بعد از درمان در آنجا توانمندسازی شوند) بسازد اما به این تعهدش هم عمل نکرد. هر چند نصف این تعداد مراکز بهاران آماده شد اما همین تعداد هم قابلیتی را که انتظار داشتیم نداشت چون در پروتکل مراکز بهاران بحث داوطلبانه مطرح بود. یعنی مراکز بهاران باید به ان جی او‌ها واگذار می‌شد و تیم مددکاری در آن فعالیت می‌کرد.در حالی که هزینه میلیاردی در سطح شهر تهران برای ساخت مراکز بهاران هزینه شد ولی متأسفانه شهرداری به گونه‌ای عمل کرد که کار تخصصی روی این موضوع انجام نداد. برای مثال در مراکز بهاران از افراد بازنشسته استفاده کرد که تفکر قدیمی در حوزه جمع‌آوری و ساماندهی معتاد خیابانی داشتند.
او این را هم به حرف‌هایش اضافه می‌کند که شهرداری به جای راه‌اندازی مراکز بهاران باید تقویت مراکز کاهش آسیب را در تهران فعال می‌کرد، از ان جی او‌ها کمک می‌گرفت، مراکز سرپناه و مراکز اقامتی را با مجوز وزارت بهداشت راه‌اندازی می‌کرد و در این میان خیریه‌ها را می‌آورد اما روند اشتباهی را در این حوزه در پیش گرفت.
یعنی به نوعی یک نگاه سیاسی به مهم‌ترین مسأله اجتماعی یا مهم‌ترین اولویت اصلی اجتماعی شهر انداخت. با وجود آنکه رهبر معظم انقلاب گفته‌اند موضوع اعتیاد اولویت اصلی حوزه اجتماعی است و درخواست کرده بودند کار خارق العاده‌ای در این حوزه انجام شود اما موضوع اعتیاد در شهرداری و شورای شهر به عنوان اولویت دیده نمی‌شود و هیچ کار خارق العاده‌ای ندیده ایم. انتظار داریم شورای شهر و شهردار آینده در تقسیم مباحث شهری حداقل در حوزه اجتماعی با اولویت مواد مخدر ورود کافی داشته باشند.
60 درصد جرایم و 50 درصد طلاق‌ها مربوط به معتادان است. گزارش ها نشان می‌دهند 60درصد از 300 هزار معتاد شغل دارند. به عبارتی 180 هزار کارگر در تهران معتادند. صفاتیان می‌گوید: در حدود 30 درصد سوانح کاری در محیط کارخانه و 50 درصد علل کاهش تولید کارخانه ها مربوط به حوزه مواد مخدر است. اگر در نظر بگیریم در طول سال 10 درصد حقوق کارگرها افزایش پیدا کند آنها 30درصد حقوق‌شان را ماهانه برای مواد مخدر صرف می‌کنند. این کارگران در محل کار کمتر از 60 درصد توان‌شان را استفاده می‌کنند و 2 و نیم برابر افراد عادی غیبت طولانی مدت می‌کنند و 3 برابر افراد عادی تأخیر دارند که همگی به سیستم اقتصاد ضربه می‌زند. باید ببینیم واقعاً شهرداری در زمینه موضوعات مرتبط با مواد مخدر چه نوع برنامه‌های پیشگیری طبق قانون خود برای معتادان انجام داده یا چقدر برنامه کاهش آسیب شهرداری نمود داشته و چقدر توانسته اعتیاد را مهار کند؟ اینکه بیاییم ساختمان بسازیم و معتاد را آنجا بریزیم چاره کار نیست. در حوزه اجتماعی نگاهی مانند پاکسازی چهره شهر یا پاک کردن صورت مسأله جایی ندارد. در حالی که متأسفانه نگاه شهرداری پاک کردن صورت مسأله است.صفاتیان در پایان یادآور شد، مردم باید در دوره بعدی از شهرداری و شورای شهر بخواهند که طبق وظایف شان و نه با نگاه سیاسی در همه حوزه‌ها ورود کنند.
