چه شد که هلیا قمه به دست گرفت؟/ یک استاد دانشگاه: حال بچه های ما خوب نیست

جی پلاس؛ رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران گفت: در دوران کرونا فرصت تخلیه هیجانات برای نوجوانان کمتر شده است بنابراین تخلیه هیجانات به شکل دیگری در جامعه اتفاق می افتد.

حدود دو سال پیش بود که ناصر فکوهی، استاد انسان‌شناسی دانشگاه تهران در یادداشتی هشدار داده بود که جامعه ایران موقعیت بحرانی دارد و در معرض آنومیک شدن است. از آن روز به بعد به نظر می‌آید هم شرایط بحرانی‌تر شده و هم جامعه ایران به مرز آنومیک شدن نزدیک تر. اما جامعه آنومیک چه ویژگی دارد؟ واژه آنومی ریشه‌ای یونانی دارد به معنی نبود قانون و ارزش و بی هنجاری است و بالتبع جامعه آنومیک هم جامعه‌ای است که در آن هنجار و ارزش وجود ندارد. آنومی به معنی عدم وابستگی شخص و جامعه است که به چندپاره شدن جامعه می‌انجامد و اولین بار توسط جامعه‌شناس فرانسوی امیل دورکیم در کتاب «خودکشی» مطرح شد.

با نگاهی به صفحات اخبار و حوادث روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها و کلیپ‌های داغ شبکه‌های اجتماعی بیشتر می‌توان متوجه مفهوم جامعه آنومیک شد و اینکه جامعه ایران روز به روز بیشتر به سمت آنومیک شدن در حال حرکت است. در جامعه آنومیک چون هنجار و ارزشی وجود ندارد، خشونت فراوان می‌شود و به شکل‌های مختلفی مثل دعوا، ضرب و جرح و در نهایت خودکشی در جامعه بروز و ظهور پیدا می‌کند.

چند روزی است که در فضای اجتماعی کلیپی منتشر شده که در آن چند دختر نوجوان و کم سن و سال با یکدیگر درگیر می‌شوند و در درگیری علاوه بر اینکه فحش‌های رکیک و ناسزا به یکدیگر می‌گویند، یکی از دختران قمه به دست می‌گیرد و همین حرکت موجب تعجب دوستان و همراهانش هم می‌شود و پس از آن خیلی زود در فضای اجتماعی دست به دست و منتشر شد.

چنین موضوعی را از دریچه‌های مختلفی می‌توان بررسی کرد. برای بررسی جامعه شناسانه این رفتار با سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی و مدرس دانشگاه گفتگو کردیم و نظر او را در این باره پرسیدیم.

ظهور و بروز این رفتارها یک «نشانه» است؛ نشانه و پیامی که این کلیپ به ما می‌دهد این است که حال بچه‌های ما خوب نیست. مختص این اتفاق هم نیست چون هر از چند گاهی شاهد چنین حوادث و اتفاقاتی هستیم و این بار اول نیست، بار آخر هم نیست

وی گفت: ما وقتی از یک پدیده اجتماعی مثل خشونت صحبت می‌کنیم باید بدانیم که بر روی این پدیده، مجموعه‌ای از عوامل و شرایط تاثیر می‌گذارند تا شاهد وقوع چنین رفتارهایی در جامعه باشیم ضمن اینکه این اتفاق خاص جامعه ما هم نیست و تقریباً در همه جوامع، شکل‌های مختلف از خشونت در حال تجربه است. در آماری که چند وقت پیش رئیس پزشکی قانونی اعلام کرد حدود ۶۰۰ هزار پرونده در سال گذشته با موضوع ضرب و جرح به پزشکی قانونی مراجعه کردند. در نظر بگیرید که این آمار رسمی است و اینکه خیلی از ضرب و جرح‌ها هم به پزشکی قانونی کشیده نمی‌شود و در همان کوچه و خیابان تمام می‌شود. بنابراین موضوع خشونت و رفتار خشونت‌آمیز مثل خودکشی، خشونت‌های خانگی، تخریب اموال عمومی و … موضوع جدی در دو دهه اخیر است که باید به آن توجه کرد.

ما هیچ اطلاعاتی راجع به این نوجوانان نداریم

موسوی چلک افزود: در کلیپی که اخیراً منتشر شده، دخترانی که دعوا می‌کنند، نوجوان هستند. نوجوانانی که در یکسال و نیم اخیر به خاطر شرایط کرونا و محدودیت‌ها تحت فشار بودند. ما هیچ اطلاعاتی راجع به این نوجوانان نداریم که از لحاظ سلامت روانی و خانوادگی در چه وضعیتی هستند. اگرچه حتماً لازم است که وضعیت خانوادگی، سلامت روان و وابستگی این فرد به مواد مخدر بررسی شود ولی در کل نتیجه‌ای که می‌توان گرفت این است که ظهور و بروز این رفتارها یک «نشانه» است؛ نشانه و پیامی که این کلیپ به ما می‌دهد این است که حال بچه‌های ما خوب نیست. مختص این اتفاق هم نیست چون هر از چند گاهی شاهد چنین حوادث و اتفاقاتی هستیم و این بار اول نیست، بار آخر هم نیست.

رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران تصریح کرد: سوال جدی که با بروز چنین اتفاقاتی مطرح می‌شود این است که ما چقدر روی سواد سلامت روانی و مهارت‌های تاب آوری و ارتباطی کار کردیم؟ چون بخشی از این رفتارها ناشی از ضعف در این حوزه‌هاست که در قالب خشونت خودش را نشان می‌دهد. این همه خشونتی که در جامعه وجود دارد دلایل متعددی دارد؛ بخشی به این برمی‌گردد که حال سلامت روان کشور ما به طور کلی خوب نیست؛ چند سال پیش وزارت بهداشت اعلام کرده بود که ۲۵ درصد مردم کشور ما یک اختلال روانی دارند که حتماً در این یکی دوسال اخیر با وجود فشارهای اقتصادی و کرونا این رقم بیشتر هم شده است و در آینده عوارض آن را می‌بینیم. بروز چنین اتفاقاتی نشان می‌دهد که جوانان و نوجوانان ما بیشتر به دریافت خدمات روانی نیاز دارند. نکته دیگر که سالهاست درباره آن کار نکردیم، نادیده گرفتن سواد اجتماعی در برنامه‌ریزی آموزشی ماست.

موسوی چلک در پایان گفت: به اعتقاد من چنین اتفاقاتی مدتها قبل در زیرپوست زیر افتاده بوده و الان عیان شده است. ما مدتهای مدیدی بود که نمی‌خواستیم واقعیت‌هایی از این دست را بپذیریم. نمایش چنین اتفاقاتی نشان می‌دهد که باید آنها را بپذیریم و جدی شان بگیریم. بحث جرائم اجتماعی در میان نوجوانان زیر ۱۸ سال و همچنین در میان زنان موضوعاتی هستند که باید جدی شان بگیریم و به آنها بیشتر توجه کنیم. شرایط اقتصادی و فشاری که روی خانواده هاست، اطلاعاتی که شبکه‌های اجتماعی بدون هیچ حریمی به افراد می‌دهند و فاصله عاطفی میان افراد خانواده همگی باعث شده که افراد به شکل‌های دیگری به فکر ابراز وجود کنند. ضمن اینکه در دوران کرونا فرصت تخلیه هیجانات برای نوجوانان کمتر شده است بنابراین تخلیه هیجانات به شکل دیگری در جامعه اتفاق می‌افتد.