بررسی رفتار سیاست خارجی دولت یازدهم و دوازدهم حاکی از آن است که مجموعه دستگاه سیاستگذاری خارجی کشور تلاش دارد تا با برساختن چهره‌ای متفاوت از جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازیگری فعال و مسئولیت پذیر در عرصه صلح و امنیت جهان، تصویر برساخته گذشته را تغییر داده و تهدیدات و محدودیت ها بین‌المللی علیه کشورهمچون قطعنامه های شورای امنیت و در نتیجه نظام تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی چندجانبه و یک جانبه را مختل نماید.
دستیابی به این مهم؛ در کنش سیاست خارجی دولت در قالب تعقیب و پیگیری الگوی چندجانبه‌گرایی و تعامل با همه طرف‌های دخیل در پرونده ادعایی فعالیت‌های هسته ای ایران آغاز و دستیابی به برجام نقطه اوج این تعاملات است.
از این منظر، چندجانبه‌گرایی در سیاست خارجی دولت تدبیر و امید منجر به رفع تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل شده و عرصه فراخ تری را فراروی سیاست خارجی کشور برای تحصیل منافع ملی قرار داده است؛ اما وجه برجسته این رویکرد، توجه به اصول بنیادین سیاست خارجی ایران و اصول کلی کنش در این عرصه است؛ آنچه متأثر از ارزش‌های نظام سیاسی درونی، در قالب راهبرد ضدیت با هژمونیک گرایی در عرصه بین‌الملل دنبال می‌شود.
از این رو، الگوی عمل و جهان نگرش دولت یازدهم در عرصه سیاست خارجی را می‌توان در قالب نوعی الگوی کنش «چندجانبه‌گرایی ضد هژمونیک» بررسی کرد و رفتار دولت در چارچوب این منطق کنش را فهم نمود.
این الگو، علاوه بر تعامل پویا و حضور فعالانه در مجامع بین‌المللی و نیز برگزیدن روش گفت وگو برای دستیابی به اجماع و تفاهم بین‌المللی، از هسته سختی در مرکز تعاملات خود برخوردار بوده که مانع از پذیرش هرگونه خوی سلطه‌جویانه در محیط پیرامونی خود می‌شود. ازاین‌رو، می‌توان توافق برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) را محصول همین نگرش به جهان و نیز الگوی کنش مربوطه قلمداد کرد.
دیگر ثمره این سیاست را می‌توان در موفقیت جمهوری اسلامی ایران در برون رفت از معضلات حاد امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی دانست، آنچه موجب شد تا جبهه مقاومت دست برتر را در صحنه عمل در مبارزه با تروریسم و خطر افراط گرایی به دست آورد، نتیجه عمل چندجانبه گرایی موفق ایران در منطقه است. کنش فعال و مسئولانه ایران در این عرصه، بار دیگر ایران را علی‌رغم همه موانع و تحریم‌های بین‌المللی، به بازیگری مهم و تأثیرگذار مبدل ساخت.
درمجموع، این رویکرد، علاوه بر تعامل با همه طرف‌ها و با توجه به منافع متعارض در روابط خود با دیگر بازیگران، تلاش می‌کند تا از ظرفیت‌های موجود در نظام بین‌الملل برای کاهش هزینه‌ها و نیز بهبود روابط با جهان پیرامونی استفاده کند.
-----------------------------------------------------------------------------------------
*عضو هیات‌علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
انتهای پیام دستیابی به این مهم؛ در کنش سیاست خارجی دولت در قالب تعقیب و پیگیری الگوی چندجانبه‌گرایی و تعامل با همه طرف‌های دخیل در پرونده ادعایی فعالیت‌های هسته ای ایران آغاز و دستیابی به برجام نقطه اوج این تعاملات است.
از این منظر، چندجانبه‌گرایی در سیاست خارجی دولت تدبیر و امید منجر به رفع تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل شده و عرصه فراخ تری را فراروی سیاست خارجی کشور برای تحصیل منافع ملی قرار داده است؛ اما وجه برجسته این رویکرد، توجه به اصول بنیادین سیاست خارجی ایران و اصول کلی کنش در این عرصه است؛ آنچه متأثر از ارزش‌های نظام سیاسی درونی، در قالب راهبرد ضدیت با هژمونیک گرایی در عرصه بین‌الملل دنبال می‌شود.
از این رو، الگوی عمل و جهان نگرش دولت یازدهم در عرصه سیاست خارجی را می‌توان در قالب نوعی الگوی کنش «چندجانبه‌گرایی ضد هژمونیک» بررسی کرد و رفتار دولت در چارچوب این منطق کنش را فهم نمود.
این الگو، علاوه بر تعامل پویا و حضور فعالانه در مجامع بین‌المللی و نیز برگزیدن روش گفت وگو برای دستیابی به اجماع و تفاهم بین‌المللی، از هسته سختی در مرکز تعاملات خود برخوردار بوده که مانع از پذیرش هرگونه خوی سلطه‌جویانه در محیط پیرامونی خود می‌شود. ازاین‌رو، می‌توان توافق برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) را محصول همین نگرش به جهان و نیز الگوی کنش مربوطه قلمداد کرد.
دیگر ثمره این سیاست را می‌توان در موفقیت جمهوری اسلامی ایران در برون رفت از معضلات حاد امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی دانست، آنچه موجب شد تا جبهه مقاومت دست برتر را در صحنه عمل در مبارزه با تروریسم و خطر افراط گرایی به دست آورد، نتیجه عمل چندجانبه گرایی موفق ایران در منطقه است. کنش فعال و مسئولانه ایران در این عرصه، بار دیگر ایران را علی‌رغم همه موانع و تحریم‌های بین‌المللی، به بازیگری مهم و تأثیرگذار مبدل ساخت.
درمجموع، این رویکرد، علاوه بر تعامل با همه طرف‌ها و با توجه به منافع متعارض در روابط خود با دیگر بازیگران، تلاش می‌کند تا از ظرفیت‌های موجود در نظام بین‌الملل برای کاهش هزینه‌ها و نیز بهبود روابط با جهان پیرامونی استفاده کند.
-----------------------------------------------------------------------------------------
*عضو هیات‌علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
کپی شد
