مسجد جامع ورامین از نمونه های کامل مسجد چهار ایوانی است که ساخت آن در زمان سلطان محمد اولجایتو (خدابنده) آغاز و در دوره فرزندش ابوسعید بهادرخان تکمیل شده و در ایام نوروز پذیرای مسافران و علاقمندان به آثار تاریخی است.
به گزارش جماران، ایرنا نوشت: بنای با شکوه مسجد جامع تاریخی ورامین، یکی از آثار مهم تاریخی کشور است که به دلیل اهمیت آن، بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی و شخصیت‌های تاریخی از آن بازدید کرده و همواره مورد توجه گردشگران و علاقمندان به آثار تاریخی بوده است.
مادام دیولافوا جهانگرد و ایرانگرد مشهور فرانسوی که بسیاری از شهرها و مناطق مختلف ایران را از نزدیک بازدید و در سفرنامه اش نتایج مشاهدات خود را منتشر کرده است، در زمان ناصرالدین شاه به منطقه ری سفر کرد و در سفرنامه خود از مسجد جامع شهرستان ورامین به عنوان یکی از بناهای تاریخی و بی نظیر یاد می کند.
وی در سفر نامه خود از گنبد مینایی مسجد جامع یاد کرده و می نویسد که این مسجد دارای چند کتیبه جالب است اولین کتیبه در سردر صحن مسجد قرار دارد.
سر در خارجی این مسجد بسیار جالب و روی دیوارهای جانبی سر در با طرح های اسلیمی و گره چینی و رنگ های آبی فیروزه ای و لاجوردی کاشی کاری شده و از طراحی استادانه و پرکار برخوردار است؛ این سر در از نظر طرح و اجرا شبیه سر درهای مسجد جامع نطنز و مسجد جامع مظفری کرمان و دارای 2 مناره که روی پایه های طرفین استوار شده است.
مدخل مسجد دروازه ای ورودی است که تشکیل ایوان را می دهد که سرتاسر ضلع شمالی مسجد بوده و صحن مسجد حیاطی مستطیل شکل که وسط آن حوضی و شبیه حوض های وسط قلعه های مسکونی و رباط ها است.
عرض دهانه ایوان شرقی دو برابر دهانه بقیه طاق نماها و برابر دهانه ایوان ورودی است. از سوی دیگر عرض و ارتفاع آن به سختی ، دو سوم عرض و ارتفاع ایوان جنوبی می شود. به این ترتیب ایوان جنوبی ایوانی مقصوره ( سرای حصاردار ، جای ایستادن امام و خلیفه در مسجد ) است که با سادگی و عظمت بر تمامی صحن تسلط می یابد.
تسلط گنبد با قدرت و تناسب زیبا ، بر تمامی ساختمان و ارتباط با ایوان جلوی آن از ویژگی های این مسجد است.
ایوان شبستان بلند و زیبای مسجد جامع دارای کتیبه هایی ارزشمند است، کتیبه های سوره جمعه در متن و در حاشیه کتیبه های کوفی آن از نمونه های خوب گچ بری این عصر بوده که انواع طرح های اسلیمی و خط های عربی، کوفی و فارسی را داراست.
کتیبه کاشیکاری شده سردر حرم یا شبستان اصلی مسجد با آیه یا ایها الذین امنو اذا نودی للصلاه من یوم الجمعه و کتیبه بالای محراب دور تا دورحرم یسبح لله ما فی السموات و ما فی الارض... نگاشته شده است.
در قسمت سردر اصل مسجد، در زیر قوس اصلی سردر مسجد، همچنین دو ستون تزیینی که از دو طرف قوس تا بالا و راس آن ادامه پیدا کرده و درسر در حرم نیز زیر قوس نیم گنبد کاشیکاری از پایه قوس تا راس آن از دو طرف به طور کامل و همانند سردر اصلی مسجد وجود دارد.
بالای محراب، تا گوشواره ها هیچ کاشیکاری وجود ندارد.
شگرف ترین گچبری های این مسجد در بالا و اطراف محراب آن وجود دارد که با نقش های اسلیمی گل و بوته به شکل برجسته و کاملا زیبایی ایجاد شده اند. پیچیدگی این طرح ها به قدری است که انسان به راحتی نمی تواند باور کند که قدرت دست یک هنرمند، خالق آن بوده است.
این بنا به شماره ۱۷۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
ورامین با بیش از ۴۰۰ اثر و محوطه تاریخی که ۷۸ اثر آن در فهرست آثار ملی ثبت شده در ۳۵ کیلومتری جنوب‌شرق تهران واقع شده است.
مسجد جامع ورامین در حاشیه خیابان شهید بهشتی مرکز این شهرستان واقع شده است.
