شهر تهران با مشکلات پیدا و پنهان بسیاری روبرو است؛ مشکلاتی که به رفع آنها نیازمند عزم جدی مسئولان و مردم است؛ انتشار بوی نامطبوع از جمله مشکلاتی است که پایتخت نشینان اخیرا با آن روبرو شده اند ومشکلی بر مشکلاتشان افزوده است.
روز چهارشنبه ۱۲ آذر ماه حدود ساعت ۱۵ بوی نامطبوعی در بخش‌هایی از شهر تهران همچون زعفرانیه، میدان آرژانتین، میدان فاطمی، خیابان ظفر، عبدل آباد، خیابان بهشتی، میدان گمرک، نارمک، خیابان فلسطین، میدان هفت تیر و سیدخندان، میرزای شیرازی، چهارراه ولیعصر، سهروردی، آزادی، میدان ولیعصر، بلوار کشاورز و شیخ فضل‌الله نوری استشمام شد.
شهروندان این موضوع را به سامانه ۱۳۷ و سازمان آتش نشانی تحت عناوین مختلف مانند بوی لاشه حیوانات مرده، بوی سوزاندن زباله، بوی فاضلاب اطلاع رسانی کردند.
بررسی اطلاعات هواشناسی از ایستگاههای مختلف از جمله جهت وزش باد، سرعت باد و دمای هوا در ساعات مورد نظر به منظور استفاده در تحلیل رفتار عوامل تولیدکننده بو و انتشار در سطح شهرمورد استفاده قرار گرفت.
بر اساس اطلاعات بدست آمده از سایت هواشناسی در روز چهارشنبه از ساعت ۱۵ تا ساعت ۱۸ جهت باد در اکثر ایستگاه- های سنجش شده جنوبی و یا جنوب شرقی بود.
مطالعات مرکز تحقیقات آلودگی هوا
مطالعات مرکز تحقیقات آلودگی هوا، پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران یافته های این بررسی حاکی از این است که به احتمال زیاد علت این پدیده ترکیبات حاوی گوگرد بوده است و بواسطه افزایش ناگهانی در غلظت so۲ و تعداد ذرات معلق هوا شاید بتوان گفت که انتشار
(عمدی/سهوی) ترکیبات حاوی گوگرد دریک منطقه شهر تهران علت اصلی آن باشد و با توجه به اینکه براساس داده های کیفیت هوای شهر تهران بیشترین میزان افزایش در غلظت so۲در حوالی ایستگاه شادآباد )جنوب غربی تهران(و مناطق شهری ۱۹ و ۱۶ بوده است. لذا احتمالاً این مناطق یا نواحی بالادست آنها در جهت وزش باد کانون این پدیده بوده باشند.
مقایسه مسیر باد و ثبت گزارشات مردمی، نشان می دهد که طی روزهای وقوع رخداد، انتشار بو روند مشخص و ثابتی نداشته است.
ثبت گزارشات نشان می دهد که منبع انتشار آلاینده نمی تواند به تنهایی یک منبع کانونی نقطه‌ای باشد، قطعاً دلایل متعددی در انتشار این بو موثر هستند که در سطح شهر تهران نیز حضور دارند.
در واقع احتمال می رود منبع متحرک و یا به صورت شبکه ای در سطح شهر باشد. از آنجایی که امکان ترکیب آلاینده های هوا در مجاورت رطوبت و ایجاد آلاینده های ثانویه نیز وجود دارد، لذا می‌توان اظهار نمود گازهای آلاینده که به تنهایی عامل ایجاد بو نمی‌باشند، در مجاورت رطوبت، با یکدیگر ترکیب شده و منجر به انتشار بوی نامطبوع می‌شوند، اما تا اندازه گیری دقیق و مستمر درخصوص ترکیبات گازی و آلاینده های ثانویه، قطعیت هیچ یک از منابع مشخص نیست.
سناریوهای محتمل درباره انتشار بوی نامطبوع در سطح شهر تهران
موقعیت مکانی برخی نقاط گزارش شده مردمی طی تماس با سازمان های پیش گیری و مدیریت بحران و سامانه ۱۳۷ با انشعابات شبکه فاضلاب شهری مجاورت و مطابقت دارد.
صنایع مستقر در جنوب تهران نیز در انتشار آلاینده ها و بوی نامطبوع تهران نیز تاثیر گذار می باشد. طی روزهای اخیر ( ۱۶ آذرماه تاکنون)کارخانه های سیمان جنوب تهران و پالایشگاه ری از سوخت مازوت و نیروگاه باقرشهر نیز از گازوئیل استفاده کرده اند که استفاده از این سوخت‌ها علاوه بر افزایش ذرات معلق در هوای محیط، گازهای دی اکسید گوگرد را نیز به محیط انتشار می دهند.
با توجه به جنوبی بودن باد در روز دوشنبه یازدهم آذرماه ۱۳۹۸، احتمال انتقال بوی نامطبوع از جنوب تهران و محور آزادراه خلیج فارس(حوالی فرودگاه) - با توجه به شناسایی عوامل متعدد مولد بو در این محور- وجود دارد.
با توجه به اظهارات نماینده سازمان زمین شناسی کشور، ایجاد بوی نامطبوع به دلیل جابجایی گسل ها مردود است و اصولاً این نوع گازها واجد بو نمی باشند.
در منطقه جنوبی تهران مراکز آلوده کننده محیط زیستی شامل کارخانه سیمان، پالایشگاه ری و نیروگاه جنوب تهران، دامداری ها، کشتارگاه ها، تصفیه خانه فاضلاب، تخلیه فاضلاب به رودخانه( با حجم حدود ۴۰۰ میلیون مترمکعب )مرکز دفن زباله شهر تهران و ... فعالیت دارند که می تواند به عنوان یکی از سناریوها مطرح شود.
در خصوص منابع سطحی اعم از مرکز دفن زباله، دامداری ها، کشتارگاه ها، تصفیه خانه فاضلاب با توجه به شرایط جوی و فاصله از شهر تهران به میزان تقریبی ۳۵ کیلومتر احتمال انتشار آلاینده ها به سمت شهر تهران به نحوی که برای شهروندان قابل احساس باشد بسیار ناچیز است.
در خصوص منابع نقطه ای دیگر با توجه به رفتار انتشار آلاینده ها از طریق دودکش ها، احتمال اینکه در محل دورتری از کارخانه استشمام شود بیشتر است اما نیاز به مدلسازی و بررسی بیشتر دارد.
وضعیت ثبت سامانه ۱۳۷ و پیامهای ثبت شده، نشان م یدهد در برخی از روزها علیرغم انتشار بو و ثبت آن درسایر مناطق، در مناطق ۱۸، ۲۱ و ۱۹ گزارشی ثبت نشده است.
همچنین با توجه به رفتار انتشار بو در سطح شهر تهران طی روز ۱۱ آذر الی ۲۶ آذر ماه سال جاری، چنانچه منبع نقطه ای باشد با افزایش فاصله و دورشدن از منبع قطعا بو فروکش خواهد کرد. در صورتی که در روزهای مختلف میزان شکایت مردمی و زمان تماسها بعضا در مناطق شمالی از جمله منطقه ۲ بیشتر از جنوبی بوده است.
بو را می توان ترکیبی از مواد شیمیایی و گازها دانست البته زمانی که از بو سنجی برای اندازه گیری بو استفاده می کنیم، هدف تعیین کمیت غلظت بو است. ou واحد بو در هر مترمکعب است و نه تعیین پارامترهای مختلف در ترکیب شیمیایی که بو را به وجود آورده اند.
سنجش آلودگی بو دانش نسبتا جدیدی است استاندارد اروپایی EN۱۳۷۲۵ برای اندازه گیری بو اولین بار در سال ۲۰۰۳ تصویب شد و استانداردهای لازم در این خصوص در بسیاری از کشور ها درحال تصویب است.
برای تعیین نوع پارامترهای تشکیل دهنده بو دو روش وجود دارد که یکی استفاده از افراد برای ارزیابی کمی و ثبت مشاهدات آنها پس از آموزش و دیگری استفاده از سنسورهای گازهای محیطی و اندازه گیری آنها است.
در کشور ما هنوز استاندارد ملی در این زمینه تدوین نشده است و مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست در زمینه تدوین این استاندارد موضوع را در دستور کار دارد.
درمورد سهم انتشار آلاینده ها در مناطقی که اثر تجمعی آلودگی وجود دارد، استفاده از اطلاعات هواشناسی و مدل سازی پراکندگی جوی استتا این امکان فراهم شود تا میزان انتشار بو از منابعی که محیط اطرافرا متاثر می کنند مشخص شود.
استفاده از مدل سازی پراکندگی جوی که براساس مدل های AERMOD و CALPUFF توسط آژانس حفاظت محیط زیست EPA تعیین شده و یا استانداردهای بین المللی بو مانند استاندارد EN۱۳۷۲۵ اروپا و ASTM امریکا
موارد در دستور کار
با توجه به اهمیت موضوع و تکرار وقوع انتشار بو در پایتخت برغم تشکیل کارگروهی برای بررسی موضوع و پیگیری از دستگاههای ذی ربط با مسئولیت استانداری تهران، اداره کل محیط زیست شهرداری تهران کارگروهی را با محوریت متخ صصاین دانشگاهی و تعدادی از دستگاههای مسئول برای بررسی فنی موضوع تشکیل داده است.
بموازات آن، تشکیل گروه های کاری در شهرداریهای مناطق ۲۲ گانه در ادارات محیط زیست برای رصد و مونی تورینگ بو؛ برغم اندازه گیریهایی که سازمان حفاظت محیط زیست با دستگاه پرتابل انجام داده است، امکان شناسایی گازهای مولد بو فراهم نشده است. لذا می توان بهره گیری از دساتگاههای سانجش گازهاای محیطای) با دقت بالا (و اساتفاده از روش های آزمایشگاهی) با استفاده از دستگاه GCMASS (توامان در دست اقدام هست که از طریق سازمان مدیریت بحران و شرکت کنترل کیفیت هوا، و آزمایشگاههای محیط زیست دستیابی به این زیرساخت امکان پذیر خواهد شد و اداره کل محیط زیسات شهرداری همکاری و پیگیری تا حصول نتیجه را در اولویت کاری قرار داده است.
همچنین آماده سازی آزمایشگاه های معتمد محیط زیست تهران در نمونه برداری و پایش همزمان و همکاری با اداره کل محیط زیست استان تهران برای پایش زیست محیطی صنایع، جلوگیری از فعالیت واحدهای آلاینده در شهرستانهای جنوبی استان تهران و زباله سوزی های غیرمجاز.
فایل نمودار سناریوهای احتمالی را اینجا ببینید.
