تهران امروز با ۲۲ منطقه شهرداری و افزون بر ۳۵۰ محله آنقدر با ترافیک و آلودگی هوایش معرفی شده که خیلی از شهروندان حتی ساکنان آن جاذبه های گردشگری آن را آنچنان که باید نمی‌شناسند.
نامگذاری روزی به نام تهران به سال ۹۵ بر می گردد که اعضای شورای اسلامی شهر تهران در دوره چهارم این روز را تصویب کردند؛ تعیین تهران به عنوان پایتخت در دوره قاجار (بیش از ۲۳۰ سال قبل) بهانه این نامگذاری شده است.
طبق شواهد تاریخی قدمت تهران به هفت هزار سال قبل تخمین زده شده است؛ ضمن اینکه بسیاری از بناهای تاریخی دوره های صفوی به این طرف هم وجود دارد و مورد استفاده قرار می گیرد.
وجود برخی بناهای زندیه در شهر تهران هم همچنان محل بازدید گردشگران است؛ چه اینکه برخی بناهای مربوط به دوره های تیموری و ایلخانی نیز در جنوب پایتخت واقع در شهرری گویای بخشی از تاریخ هفت هزار ساله آن است.
در دور صفوی طهران همچنان به‌عنوان یکی از آبادی‌های ری محسوب می‌شد تا اینکه در این بازه زمانی ارادت ویژه شاه طهماسب به امامزاده حمزه (ع)، جد اعلای صفویان، مورد توجه وی قرار گرفت و وی در این راستا، دستور می‌دهد تا در طهران که نسبت به ری خوش آب و هواتر بوده، برایش اقامتگاه و برج و بارویی درخور شاه‌نشین صفوی، گرداگرد طهران ساخته شود.
براین اساس و طبق شواهد تاریخی ٢٣٠ سال قبل، آقا محمد خان قاجار روز یکشنبه ۱۱ جمادی‌الثانی ۱۱۶۴ خورشیدی، همزمان با عید نوروز در کاخ گلستان تاج سلطنت ایران را بر سر گذاشت و تهران را مرکز پادشاهی خود قرار داد؛ اگرچه آن روزها، وی حتی تصورش را هم نمی‌کرد که این تصمیم، روزی کلانشهری با این عظمت را به وجود آورد.
طی چند سالی که روز تهران نامگذاری شده هرسال برنامه‌های متنوعی در پایتخت به بهانه این مناسبت برگزار می‌شود. مجموعه مدیریت شهری به بهانه روز و هفته تهران و با هدف بازشناسی هویت این کلانشهر و نیز معرفی بیشتر آن، برنامه‌های متنوعی را تدوین می کند. امسال نیز روز تهران‌گردی، روز آیین‌های مذهبی از ری تا شمیران»، روز طبیعت و تاریخ تهران، روز پیاده راه‌ها و گذرگاه‌های تهران، روز هنر و معماری و شهرسازی و روز تهران بزرگ، ایران بزرگ امسال در خلال هفته تهران برنامه ریزی شده است.
به این بهانه و با هدف معرفی بیشتر تهران، برخی جاذبه های تاریخی و طبیعی این کلانشهر معرفی می شود؛ گرچه معرفی همه جاذبه های پایتخت مجال های بیشتری می‌طلبد.
خانه امام جمعه تهران
خانه امام جمعه در خیابان ناصرخسرو، پایین‌تر از میدان امام‌خمینی(ره) و در کوچه‌ای به همین نام و به شماره پلاک ۳۷ واقع شده است. این بنا نخست خانه میرزا آقاخان نوری صدراعظم ناصرالدین شاه بود و بعدها نیز حاج سیدابولقاسم امام جمعه آنجا را خریداری کرد و در آن ساکن شد.
حاج سیدابوالقاسم امام جمعه پسرارشد سید زین الدین امام جمعه و نوه دختری معیرالممالک (نظام الدوله) بوده که پس از فوت پدر، امامت جمعه و تولیت مسجد امام را برعهده گرفت و چندی بعد با دختر مظفرالدین شاه، شکوه الدوله (زن سابق موقرالسلطنه) ازدواج کرد. حاج ابوالقاسم امام جمعه از اواخر حکومت محمدشاه قاجار تا چندی بعد از مشروطه، عهده‌دار منصب امامت جماعت تهران بود.
قدمت خانه امام جمعه به اواخر دوره قاجار و به سال ۱۳۰۰ شمسی بازگشته که بنایی اعیانی و شامل ۲ بخش اندرونی و بیرونی که بخش اندرونی آن محل سکونت خانواده و خدمه که اکنون تخریب و به مدرسه تبدیل شده است و بخشی که امروزه در معرض دید عموم قرار دارد نیز بخش بیرونی عمارت بوده که محلی برای پذیرایی مهمانان امام جمعه است.
این بنا نیز مانند بسیاری از خانه‌های اعیانی قاجاری دارای تزئینات مفصلی است، فضای داخل عمارت با تصاویر زنان با پوشش غربی، آینه‌کاری و گچبری‌های زیبا تزئین شده است.
محلهای که این خانه در آن واقع شده در گذشته به نام محله عودلاجان شهرت داشت. تکیه دولت سابق هم در همین محله و با اندکی فاصله از خانه امام جمعه قرار داشته است.
مرمت این بنا در سال ۱۳۵۱ شمسی به پایان رسید اما در سال‌های بعد بر اثر حوادث بسیاری از جمله، احداث پارکینگ طبقاتی در مجاورت آن، انفجار بمب در میدان امام و اصابت راکت به آن یا اصابت موشک رژیم بعثی در فاصله ۲۵ متری خسارات های زیادی به آن وارد شد.
خانه امام جمعه ۲۶ آبان ۱۳۷۵ و با شماره ۱۷۷۲ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
میدان مشق
میدان مشق از میادین تاریخی پایتخت با تاریخچه‌ای سرشار از مسایل سیاسی، اجتماعی، نظامی، فرهنگی و هنری به شمار می رود. از این رو گشوده شدن درهای محوطه این اثر به روی مردم می تواند چشم انداز روشنی پیش روی صنعت گردشگری تهران قرار دهد.
این میدان که سربازخانه مرکزی در میانه آن جای گرفته بود، از شمال به خیابان سوم اسفند (سرهنگ سخایی کنونی)، از شرق به خیابان علاءالدوله (فردوسی کنونی)، و از غرب به خیابان قوام‌السلطنه (سی تیر کنونی) و از جنوب به خیابان باغشاه یا سپه (امام خمینی کنونی) محدود می‌شود.
ساختمان‌های کنونی اداره پست (دربردارنده موزه وزارت پست و تلگراف و تلفن)، نیروی انتظامی کنونی، وزارت امور خارجه، موزه ملی ایران، موزه و کتاب خانه ملی ملک، اداره کل ثبت اسناد و املاک کشور و بنای نخستین شرکت ملی نفت (ساختمان کنونی شماره ۳ وزارت امور خارجه) در این میدان جای داشته‌اند و سردر باغ ملی میان ساختمان پست خانه (در جایگاه کنونی موزه وزارت ارتباطات) جای داشت و راه ورودی به خیابان امام خمینی است.
میدانی که یکی از میدان های اصلی شهر تهران به شمار می رود و داستانی به درازای تاریخ دارد. این میدان با مساحت ۴٠٠ متر یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های نظامی تهران به شمار می رود و قدمت این میدان سن و سالی با تهران مدرن دارد. نامگذاری این میدان به دوران فتحعلی شاه قاجار بازگشته که در آن زمان به علت آنکه منطقه ای نظامی بود آن را میدان مشق نامیدند. در اواسط دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار بود که با گسترش شهر تهران، میدان مشق کم کم در مرکز شهر واقع شد و کمی بعدتر ساختمان‌های نظامی یکی یکی در اطراف میدان از جمله بناهایی مانند، اسطبل، باروت خانه، کالسکه خانه و غیره به محوطه اضافه و کاربری فضای سبزش را از دست داده اما با این حال این منطقه را همچنان به نام باغ ملی می شناسیم.
میدان مشق که از آن به عنوان تاریخی‌ترین و بزرگ‌ترین میدان نظامی شهر یاد شده که بعد از برج طغرل و قبل از برج آزادی به عنوان نماد شهر تهران شناخته می شود این مرکز قرار بود.
این بنای تاریخی در ۱۲مهر ۱۳۷۷خورشیدی به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل طبیعت
پل طبیعت تهران یک پل دو طبقه پیاده‌رو و غیرخودرویی است که در عباس‌آباد تهران قرار دارد. این پل که از نمادهای شهر تهران که از عرض بزرگراه مدرس می‌گذرد و بوستان‌های طالقانی در شرق و آب و آتش درغرب را به هم متصل می‌کند. معمار و طراح این پل گروه «سازه‌های پارچه‌ای دیبا» (لیلا عراقیان و علیرضا بهزادی) است.
کار مطالعاتی پل طبیعت در سال ۱۳۸۸ شروع شد.
پل طبیعت زیر نظر شرکت نوسازی عباس‌آباد ساخته شده‌است. این پل در ۲۰ مهر سال ۱۳۹۳ افتتاح شد.
طول این پل ۳۰۰ متر بوده و وزن سازه آن ۲۰۰۰ تن است. این پل ۷۰۰۰ متر مربع مساحت داشته و عرض پل در نقاط مختلف بین ۶ متر تا ۱۳ متر متغیر بوده و بدنه اصلی پل بر روی سه‌پایه بنا و برای ساخت آن ۱۴۰۰۰ قطعه فولادی در ابعاد مختلف در ارتفاع ۴۰ متری زمین برشکاری، سر هم و نصب شده‌است.
اراضی عباس آباد با ۶۸ هکتار وسعت در بین مسیرهای بزرگراه‌های مدرس، همت و رسالت قرار دارد. ین اراضی که قبلا جزو معدود اراضی دست نخورده و بکر تهران محسوب می‌شد، امروزه تبدیل به مجموعه عظیم تفریحی بی نظیری شده است.
طراحی و احداث فضاهایی چون باغ کتاب، باغ هنر، باغ موزه دفاع مقدس، باغ فلسفه و هر باغی که بتوان به عرضه فرهنگ و هنر در آن پرداخت، از جمله طراحی‌های اراضی عباس آباد تهران است.
کاخ نیاوران؛ جاذبه گردشگری پایتخت
مجموعه فرهنگی - تاریخی نیاوران در باغ بزرگی به مساحت ۱۱ هکتار در شمال تهران قرار دارد که از زیبایی و جذابیت طبیعی و تاریخی فراوانی(بنایی متعلق به دوره های قاجار و پهلوی) برخوردار است.
ابتدا این بنای عظیم توسط شاهان قاجار در مکانی خوش آب و هوا خارج از شهر تهران و برای اقامت ییلاقی برگزیده شد، فتحعلی شاه قاجار دستور داد تا در منطقه ای خوش آب و هوا خارج از شهر تهران که وسعتی کمتر از امروز را داشت در کنار روستایی «گرده وی یا گرده به» خوانده می شد باغی مصفا را بسازند.
باغ ییلاقی فتحعلی شاه که در جای نیزار ایجاد شد را نی آوران نامیدند که بعد ها به نیاوران مشهور شد و در زمان محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار نیز کوشک کوچک و کاخ صاحبقرانیه به این مجموعه ییلاقی اضافه شد.
دهکده نیاوران همواره یکی از بخش های ییلاقی شهر تهران بوده که در دوره قاجار نیز مورد توجه شاهان و دولتمردان قرار داشت. ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۶۷ ه. ق حاج علیخان حاجب الدوله را مامور کرد تا عمارت صاحبقرانیه را در باغ نیاوران احداث کند.
با سقوط قاجار و روی کار آمدن پهلوی(رضاخان)، صاحبقرانیه مدتی به فراموشی سپرده شد، رضا خان در آغاز به ساخت و ساز کاخ های متعدد در سعدآباد پرداخت که با این حال در سال ۱۳۱۸ به هنگام ازدواج محمدرضا شاه با فوزیه برخی از دیوانخانه ها، اتاق ها و مبلمان کاخ که در زمان مظفرالدین شاه درست شده بود، تخریب و به شیوه ای جدید بنا شد.
یکی از دیدنی ترین بخش های کاخ صاحبقرانیه، طبقه زیرین کاخ است که در آن انواع بافته های قاجاری، شامل آثار لاکی شامل جعبه، جلد، قلمدان ها، آثار خوشنویسی، نگارگری از هنرمندان نامی کشور نگهداری می شود.
در گوشه شمال شرقی باغ نیاوران، بنای کاخ نیاوران با مساحتی در حدود ۹هزار متر مربع در ۲طبقه و یک نیم طبقه واقع شده که عملیات احداث آن در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی با طراحی ایرانی آغاز و با وقفه ای چند ساله در ۱۳۴۶ هجری شمسی به پایان رسید.
طرح چهار ضلعی کاخ نیاوران و فضاسازی معماری داخلی آن الهام گرفته از معماری ایرانی با بهره گیری از فن آوری مدرن بود که تزئینات آن نیز تلفیقی از هنر پیش از اسلام و پس از اسلام است که با گچبری توسط استاد عبداللهی، آیینه کاری زیر نظر استاد علی اصغر و کاشی کاری نمای خارجی آن توسط استاد ابراهیم کاظم پور انجام شده است.
کوشک احمد شاهی دیگر بنایی است که اواخر دوره قاجار برای خوابگاه ییلاقی احمد شاه در میان باغ نیاوران با مساحتی بالغ بر ۸۰۰مترمربع در دوطبقه با سقف شیروانی بنا و از ویژگی های عمده آن تزیینات و نمای آجری به کار رفته در سرتاسر نمای بیرونی است.
این بنای تاریخی در ۶خرداد ۱۳۷۷ با شماره ۲۰۲۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
عمارت مسعودیه تهران
عمارت مسعودیه(پایگاه مشروطه خواهی) تهران بنایی قاجاری در خیابان ملت پایتخت، تقاطع اکباتان قرار دارد و به دستور ظل السلطان پسر ناصرالدین شاه بنا شده است.
این عمارت در زمینی به وسعت حدود چهار هزار مترمربع در ۲ قسمت اندرونی، بیرونی و شامل مجموعه عمارت های دیوانخانه، عمارت سردر، عمارت مشیرالدوله، سفره خانه، حوضخانه و عمارت سید جوادی بنا شده است.
گچبری، کاشی کاری، خطاطی و نقاشی های دیواری این عمارت با هنرنمایی هنرمندان چیره دست ایرانی آثار منحصر به فردی را پیش روی علاقه مندان قرار می دهد.
همچنین از دیگر الحاقات این بنا وجود هفت کتیبه در این عمارت است که در سردر کالسکه رو یک کتیبه و بقیه در سردر اصلی، عمارت مشیریه و عمارت دیوان خانه نصب شده اند که گواه ارزشمند بودن این عمارت است.
از اتفاقات تاریخی که با این عمارت گره خورده است وقایع مربوط به دوران انقلاب مشروطه است که مسعودیه در طول این ایام به علت موقعیت باارزشی که در نزدیکی میدان بهارستان قراردارد به عنوان یکی از پایگاه‌های مشروطه خواهان و مخالفان محمد علی شاه شناخته می شده است.
از دیگر حوادث مشروطه در نزدیکی این عمارت که در آن دوران به وقوع پیوست مربوط به انفجار بمب دست ساز زیر کالسکه محمد علی شاه در نزدیکی این عمارت قاجاری بود که این موضوع بهانه ای شد تا شاه قاجار مجلس را به توپ ببندد و به دنبال آن خانه ظهیرالدوله و عمارت مسعودیه تهران، همچنین خانه های دیگر مشروطه خواهان و پایگاه ها نیز به رگبار بسته شدند.
عمارت مسعودیه که همزمان با کاخ گلستان احداث شده در ۲۷ دی ماه ۷۷ با شماره ۲۱۹۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
رفتن به این عمارت از خیابان جمهوری، نرسیده به بهارستان، خیابان ملت، تقاطع خیابان اکباتان نیز دسترسی دارد و بازدید از آن در روزهای یکشنبه تا جمعه از ۹ صبح تا ۲۰ ادامه دارد.
موزه آبگینه گنجینه سفال و شیشه
درمیانه خیابان سی تیر، چندقدم مانده به خیابان جمهوری خانه قاجاری خود نمایی می کند که درمیان ازدحام همیشگی خیابان های مرکزی تهران ازگردشگران ایرانی وخارجی پروخالی می شود.
تکه ای ازتاریخ درمیانه یک باغ قاجاری، عمارتی بامعماری منحصربه فرد آن باعث شده که هم تاریخ مختلفی رابازگوکند و هم اینکه تاریخ سفال وشیشه ایران را در این مکان جست و جو کرد.
بنایی که امروزه به عنوان موزه آبگینه و سفالینه شهرت دارد؛ در منطقه ۱۲ پایتخت جای گرفته است.
ورودی بنا تنها از سمت شرق و خیابان سی تیر راه دارد و قسمت شمالی و شرقی آن نیز به کوچه کم عرضی ختم می شود. این بنا درسال ۱۳۳۰ ﻫ.ق. / ۱۲۹۱ هجری شمسی توسط مرحوم استاد علی محمد معمارباشی و به دستوراحمد قوام(قوام السلطنه) به منظور دفتر کاری و استفاده شخصی او ساخته شد.
این ساختمان که در باغی به وسعت بالغ بر هفت هزار متر مربع قرار گرفته که در سال ۱۳۳۲ مورد استفاده وی و پس از مرگش توسط پسرش قوام به سفارت مصر فروخته شد که با تیره شدن روابط ایران و مصر در زمان عبدالناصر به مدت هفت سال در این اختیار این کشور و پس از آن نیز این بنای ارزشمند به ترتیب در اختیار سفارت افغانستان و بانک بازرگانی بود.
این بنا در سال ۵۵ توسط دفتر فرح پهلوی با کاربری موزه خریداری شد.
موزه آبگینه تلفیقی از معماری باروک ایرانی(تلفیقی از معماری سنتی و غربی) است. این ساختمان با زیر بنایی یک هزار و ۴۰ متر مربع و با طرح هشت گوش و ستونهای کاذب در قسمت ورودی ساخته شده و دارای سه طبقه زیر زمین، همکف و طبقه اول دارای هفت تالار و سه سرسرا است.
طبقه همکف با پلکان هایی چوبی دوطرفه(به شکل ۲ نعل اسب تودرتو) به سبک روسی ساخته شده و به طبقه دوم این بنا راه می یابد.
سرسرای موزه که پیش از استقرار سفارت مصر در این محل به شکل گنبدی ساخته شده بود نیز در این دوران شکل خود را از دست داده و به صورت مسطح تغییر کاربری داد.
طبقه زیر زمین این بنا که در گذسته به عنوان حوضخانه کاربری داشته در حال حاضرمحل کتابخانه موزه بوده که بیش از چهار هزار جلد کتاب نفیس در موضوعات مرمتی، شیشه، هنرو دانشگاهی در آنجا نگه داری می شوند.
بنای مذبور مانند بسیاری از بناهای دیگر دوره قاجار از تلفیق معماری سنتی ایران (نمای بیرون) و معماری اروپایی (درونی بنا) قرن نوزدهم بهره برده است که داخل بنا در سفری که قوام السلطنه به فرانسه داشت، الگو برداری شد.
مصالح به کار رفته در بنا از جنس آجر، گچ، ملات گل وآهک با نمای آجری می باشد.
موزه‌ی آبگینه یا همان خانه قوام السلطنه نخست وزیر سابق کشور در دوران قاجار و پهلوی در تاریخ هفت اردیبهشت ۱۳۷۷ با شماره‌ی ثبت ۲۰۱۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
باغ موزه قصر
فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۱۳ ه. ق و در دومین سال سلطنت خود، فرمان احداث قصری را در بیرون تهران در اراضی خرم آباد(زندان قصر) داد که بعد ها کاربری این کاخ قجری به زندان تغییر یافت.
اوژن فلاندن یکی از معماران مطرح جهان در خصوص قصر قاجار توصیف کرده که فتحعلی شاه قصری برای روزهای تابستان برپا کرد که نام آن قصر قاجار یا تخت قجر است که در سطح آن می توان باغات و منازل آئینه کاری و نقاشی شده را دید.
در دوره ناصرالدین شاه این قصر با برخی کم توجهی ها به مکانی برای اردوی فوج قزاق ها تبدیل شد که در دوره های بعد و در زمان مظفرالدین شاه نیز این مجموعه(باغ قصر) به اداره ژاندارمری رسید.
همچنین در دوره پهلوی اول و تشکیل دادگستری و با توجه به عضویت ایران در کنوانسیون های بین المللی نیاز به ساخت یک زندان مدرن مطابق با استاندارد های بین المللی، انگیزه ساخت زندان قصر شد و این مجموعه(قصر قجری) به زندان تبدیل شد.
طراحی این محل توسط افسر قزاق «نیکولای مارکوف» یکی از معماران مدرن قرن چهاردهم با ۱۹۲ اتاق و با گنجایش ۸۰۰ نفر زندانی صورت گرفت.
ساختمان زندان سیاسی قصر در دوره پهلوی دوم به بهره برداری رسید که در آن دوره زندانیان سیاسی مشهوری از جمله نواب صفوی، بخارایی، هرندی، خلیل طهماسبی، آیت الله طاقانی، مرتضی مطهری، مرضیه حدیدچی، آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، داود خامنه، معصومه جزایری و برخی دیگر از چهره های سیاسی انقلاب در این مکان زندانی شدند و پس از پیروزی انقلاب این مکان نخستین زندانی بود که بدست انقلابیون فتح و به عنوان زندان برخی از عوامل طاغوت مورد استفاده قرار گرفت.
با این وجود زندان قصر در سال ۱۳۸۶ تحویل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی و پس از انجام مطالعات و بررسی گزینه های مختلف، تبدیل زندان قصر به مرکز فرهنگی با محوریت تاریخ انقلاب اسلامی به تصویب شورای اسلامی شهر تهران شد.
روایت باغ موزه قصر روایت تاریخ ۲۰۰ساله تهران و مبارزات و دلاورمردی های زندانیان سیاسی و مفاهیم غنی انقلاب بود که به صورت مرحله ای در بازه زمانی به مجموعه اضافه و بر فرهنگ و محتوای آن افزوده است.
با این وجود از دیگر بخش های این مجموعه هفت هکتاری که با زیر بنایی بالغ بر ۲۰هزار متر مربع در مرحله پایانی است می توان به نیایشگاه قصر، زورخانه، کتابخانه، مرکز اسناد قصر، فضای نمایشگاهی، مرکز فروش محصولات فرهنگی، کافی شاپ و رستوران اشاره کرد.
موقعیت فعلی باغ موزه قصر در انتهای خیابان مطهری، اول بزرگراه صیاد شیرازی پایتخت قرار دارد.
موزه هنرهای ملی ایران گنجینه آثار مینیاتور
قدمت چند هزار ساله فرهنگ ایرانی را می توان در یک مجموعه گردآوری شده کوچک به نام موزه «هنرهای ملی ایران» بازیابی کرد که هویت فرهنگی این دیار را در قالب نقاشی های مینیاتور به تصویر کشیده است.
وزه هنرهای ملی ایران در سال ۱۳۰۹با تلاش و کوشش مرحوم حسین طاهر زاده بهزاد که خود از هنرمندان برجسته رشته نقاشی و طراحی نقشه های قالی و مینیاتور کشور بود، تاسیس شد.
ساختمان موزه به نام (حوضخانه باغ نگارستان) از بناهای متعلق به دوره قاجار است که در عهد فتحعلی شاه در جنوبی ترین قسمت قصر باغ نگارستان ساخته شده و مجموعه قصر و کاخ باغ نگارستان به دست دو تن از معماران زبده آن دوران استاد عبدالله خان و استاد آقاجانی اصفهانی بنا شده است.
ساختمان حوضخانه (محل فعلی موزه) بخشی از آن مجموعه محسوب می شود که حوضخانه با طرح «+» ساخته شده و چهار شاه نشین اطراف آن بی هیچ در و پنجره ای به درون باغ راه داشته و سقف گنبدی آن ایستاده برشانه چهار ستون سنگی همواره شکوه و ایستادگی بنا را تداعی می کند.
در داخل موزه هنرهای ملی تا نیم قرن پیش، حوض دایره شکل بزرگی از سنگ مرمر، میان ستون ها قرار داشت که از دل این ستون ها آب به داخل حوض فواره می کرد که این صحنه چشم انداز زیبایی را به وجود می آورد.
همچنین در سال ۱۳۰۹ شمسی حسین طاهرزاده بهزاد موزه هنرهای ملی و اداره هنرهای ملی را تحت عنوان مدرسه صنایع قدیمه به انگیزه احیا و تجدید حیات هنرهای ملی و سنتی ایرانی بنیاد نهاد که بدین ترتیب مدرسه صنایع قدیمه (موزه هنرهای ملی) کانون حفظ و احیای ارزش اصیل هنرهای ملی و سنتی ایران شد.
موزه هنرهای ملی در میدان بهارستان خیابان کمال الملک و در ساختمان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واقع شده، این مجموعه فرهنگی در تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۶۹ به‌عنوان یک اثر ملی به ثبت رسید.
بازار شاهراه اقتصادی تهران
مجموعه قدیمی بازار بزرگ تهران، مکان و ظرفیت مناسبی برای توسعه و رونق صنعت گردشگری است که می توان از آن به عنوان قلب گردشگری پایتخت یاد کرد.
می گویند تهران قدیم، پنج محله داشته که هر کدام از این محلات دارای پاتوقی بود که هر پاتوق نیز به چند گذر تقسیم می شد.
مجموعه بازار تاریخی تهران هم که بنای اولیه آن به دوره شاه طهماسب صفوی باز می گردد، هم اینک بافت قدیمی و تاریخی شهر و محله ای به همین نام دارد که در کنار دیگر بناهای تاریخی محدوده خود همچون مسجد امام(ره) و مسجد جامع، علاوه برایفای نقش به عنوان یک مرکز عمده تجاری و اقتصادی، یک مجموعه تاریخی مناسب و منحصربفرد گردشگری در قلب پایتخت است.
قدیمی ترین بخش های بازار بزرگ تهران عبارت است از بازار لباف ها، کرجی دوزها، سراج ها و نعل چی ها که در زمان فتحعلی شاه قاجار چهار سوق بزرگ و کوچک هم به آن اضافه شد.
بازار تهران در دوره ناصر الدین شاه دارای راسته ها و تیمچه های بیشتری شد، در این دوره بخش های اصلی بازار نیز شامل بازار کفاش ها، بازار فرش فروشان، بازار امیر، بازار ساعت فروش ها، بازار زرگر ها، بازار عباس آباد، بازار بین الحرمین، چهار سوق بزرگ وکوچک، بازار آهنگر ها، بازار مسگر ها، بازار پاچنار وبازار چهل تن(مربوط به دوره فتحعلی شاه قاجار) شد.
هر چند گسترش بافت شهر نشینی و خیابان کشی سریع تهران، معماری سنتی بازار را دچار آشفتگی کرده اما این قسمت ها نیز شامل سردر بازار در قسمت سبزه میدان، بازار امیر، چهار سوق بزرگ، تیمچه های حاجب الدوله، قیصریه و مهدیه و نیز بازار کفاشان، فرش فروشان، زرگرها، ساعت فروشان، بین الحرمین وامیر است و می توان گفت بنای اولیه سبزه میدان مربوط به اوایل دوره صفوی است و دوران قاجار توسط حاجب الدوله تغییرات عمده ای در آن رخ داد به گونه ای که یکی از مراکز مهم اجرای مراسم مذهبی در تهران تبدیل شد.
همچنین در ضلع جنوبی سبزه میدان می توان سر در زیبائی را دید که به راسته بازار راه دارد.
با این تفاسیر بخش های قدیم بازار تهران دارای پوشش طاق و گنبدی است که برای تامین روشنایی از روزنه هایی در سقف استفاده شده، چهار سوق بزرگ هم با یک فضای هشت ضلعی و گنبدی با گچ کاری داخل آن از دیدنی های بازار تهران است.
مسجد جامع در مرکز بازار و نزدیک به مسجد امام خمینی (ره) قرار گرفته که فاصله بین این دو مسجد بین الحرمین نامیده می شود که از این حیث بنای مسجد جامع را به عهد شاه عباس دوم صفوی و بنای مسجد امام را نیز با قدمتی حدود ۱۸۰سال به دوره فتحعلی شاه قاجار نسبت می دهند که این دو مسجد بازار از زیباترین اماکن مذهبی و تاریخی پایتخت به شمار می روند.
محدوده بازار تهران و محله سید اسماعیل با بنای یک آب انبار تاریخی مواجه شده که تاریخ ساخت آن مربوط به دوران قاجار است، اما چیزی که بیش از همه در این آب انبار توجه گردشگران را به خود جلب می کند، مخزن بسیار بزرگ آن می باشد که در نوع خود منحصر به فرد است.
پس از گشت و گذار در بازار تاریخی پایتخت، خالی از لطف نیست با حضور در دکان ها و حجره های قدیمی که کماکان بسیاری از خریداران را به سمت خود جلب می کند، اجناس مورد نیاز خود را نیز تهیه کنیم.
مجموعه بازار تاریخی تهران در سال ۱۳۵۶ با شماره ۱۵۴۰در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسید.
کاخ سعد آباد، محیط ییلاقی شاهان قاجاری
مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد به مجموعه عمارت‌ها و کاخ‌هایی گفته می‌شود که در دربند، شمالی‌ترین و خوش آب و هواترین منطقه الوند در زمینی به مساحت ۱۱۰ هکتار بنا و این مجموعه دارای حدود ۱۸۰ هکتار جنگل طبیعی، چشمه‌سارها، قنات‌ها، باغستان‌ها، گلخانه‌ها و خیابان است.
این عمارت از شمال با کوه‌های البرز، از شرق با گلاب‌دره، از غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد. رودخانه جعفرآباد، از وسط محوطه کاخ نیز می‌گذرد.
مجموعه سعدآباد، چهار دوره تاریخی قاجاریه، پهلوی اول و پهلوی دوم و پس از انقلاب ایران را سپری کرده که در دوره قاجار بنا و سکونت‌گاه تابستانی (ییلاق) شاهان این سلسله بوده‌است.
پس از پیروزی انقلاب مجموعه به شکل موزه درآمد و کاخ فعلی ریاست جمهوری در جوار این مجموعه قرار دارد.
همچنین از ساختمان های این مجموعه را می توان ساختمان بهمن، کاخ احمد شاهی، کاخ اختصاصی، کاخ جمهور، کاخ سبز، کاخ موزه سفید، موزه اب، موزه بهزاد، موزه برادران امیدوار، موزه چهره های ماندگار، موزه خط و کتابت میرعماد، موزه ظروف سلطنتی، موزه مردم شناسی و ... را نام برد.
درکه منطقه ای طبیعی در شمال پایتخت
درکه در نزدیکی محله‌های اوین و ولنجک قرار داشته که این منطقه به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوه‌های شمالی تهران، ار محلهای مناسب برای پیاده‌گردی و کوه‌پیمایی در تهران به‌شمار می‌رود.
پناهگاه پلنگ‌چال در کوه‌های درکه و در مسیر صعود به قله توچال قرار دارد.
محله سادات درکه یکی از قدیمی‌ترین محله‌های این منطقه طبیعی در شمال غرب شمیران واقع و بیشتر اهالی بومی درکه از نسل امامزاده سید محمد والی (ع) می‌باشند.
محله درکه دارای مسجد جامع، حسینیه، امام زاده، بازارچه و یک منطقه توریستی و تفریحی است.
درکه، یک دره شمالی- جنوبی محسوب شده که از دو طرف با ارتفاعات محصور است که ارتفاعات شرقی مرتفع‌ترین در طول مسیر رودخانه درکه از ارتفاعات توچال و چشمه‌های مسیر درکه سرچشمه گرفته از شمال به جنوب در حرکت است.
موزه فرش
موزه فرش ایران در خیابان کارگر شمالی تقاطع دکتر فاطمی در فضایی به وسعت ۱۲هزار متر مربع واقع شده‌است. این موزه در سال ۱۳۴۰ به صورت ناتمام به منظور گالری فرش ساخته شد و به مدت ۱۵ سال به صورت متروکه باقی مانده و سپس در اوایل سال ۱۳۵۵، کار تعمیرات و تغییرات کلی آن آغاز و در نهایت روز ۲۲ بهمن ماه سال ۱۳۵۶ افتتاح شد.
ساختمان موزه سه هزار و ۴۰۰ متر مربع مساحت دارد و آذین‌های نمای بیرونی آن شبیه دار قالی است. طراح بنای این موزه، عبدالعزیز فرمانفرمائیان و ساختمان آن دارای دو تالار و برای نمایش انواع قالی‌های دست بافت و گلیم مورد استفاده قرار گرفته که طبقه همکف این موزه برای نمایش دائمی ۱۵۰ قطعه فرش و طبقه دوم آن برای برگزاری نمایشگاه‌های موردی و فصلی در نظر گرفته شد.
در این موزه، فرش های بسیار نفیس از سراسر ایران که حاصل کار هنرمندان مشهور از قرن نهم هجری تا دوره معاصر است به نمایش گذاشته شده است.
هم اکنون ۲هزار فرش، قالی و قالیچه در این موزه وجود دارد که از این تعداد ۱۵۰ اثر در معرض دید عموم قرار دارد.
موزه رضا عباسی نگین آثار تاریخی و ارزشمند
موزه رضا عباسی کاشانی سال ۱۳۵۶ در خیابان شریعتی - نرسیده به پل سید خندان تهران گشایش یافت و به یاد نقاش مشهور دوره صفوی اهل کاشان، رضا عباسی نامگذاری شد.
براین اساس حدود ۵۰ هزار شی تاریخی با ارزش در موزه رضا عباسی نگهداری می شود که حدود یک هزار مورد آن در معرض دید عموم قرار دارند.
این موزه آثار هنری دوره پیش از تاریخ تا قرن ۱۳ هجری را شامل می شود که در پنج تالار به نمایش گذاشته شده است.
مجموعه‌های به نمایش در آمده در این موزه بسیار متنوع است و آثاری از هزاره ششم پیش از میلاد تا اوایل قرن بیستم یعنی پایان دوره قاجار را در بر می‌گیرد.
آثار موجود در موزه رضا عباسی براساس ترتیب زمانی به نمایش در آمده‌اند؛ بنابراین بازدید کنندگان می‌توانند سیر تکامل هنر، تمدن و فرهنگ را در ایران زمین دنبال کنند.
بر این اساس این تمامی آثار تاریخی و فرهنگی پایتخت نبوده بلکه بیش از ۴۲۰ اثر ثبتی و واجد ارزش در سطح شهر وجود دارد که می طلبد از طریق برخی نهاد های متولی از جمله ستاد گردشگری شهر تهران و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران این مجموعه های تفریحی و ارزشمند را مورد بازدید قرار داد.
تهرام/۷۲۴۷//۶۱۳۹
