به گزارش خبرنگار ایرنا این برج در منتهی الیه شرق شهر دماوند، بر فراز تپه ای مشرف بر شهر واقع شده است.
شبلی از طرف شمال به رودخانه تار، از جنوب به قبرستان وسیع دوره اسلامی، از شرق به دره ای که خط الراس کوه جنوبی محسوب می شود و از غرب به یک باغ محدود است.
قدیمی های دماوند این برج را «پاگنبد» می نامیدند زیرا بر روی تپه های کوه نیل و به صورت هشت ضلعی بنا شده است و به شیخ شبلی و یا برج شبلی شهرت دارد.
**مقبره برج
در سرداب مقبره، اثری از قبر وجود ندارد. روایت های محلی، این مقبره را بنای یادبود او می دانند.
شبلی همان عارف مشهور قرن سوم هجری است. در نام و نسبت او اختلاف زیادی وجود دارد و در منابع فارسی و عربی او را به نام های دلف بن حجدر، حجدربن خلف، دلف بن جفره، جعفربن یونس و محمدبن خلف خوانده اند.
شیخ ابوبکر دلف بن حجدر، زاهد و پرهیزگار از مشایخ و محتشمان طریقت و سیدقوم اهل تصوف خوانده شده است..
آنطور که روایت شده وی اصلا خراسانی بود و پدرش از قریه شبله یا شبیله از ناحیه اسروشنه از نواحی ماوراء النهر خراسان و پرده دار خلیفه عباسی بوده است.
براساس مستندات تاریخی شهرت او شبلی و کنیه اش ابوبکر بود؛ سال 248 در بغداد یا سامره متولد شد.
دوران جوانی وی در بغداد گذشت و به علت اشتغال پدر و دایی اش در درگاه خلفای عباسی به مقام سیاسی دست یافت؛ از طرف خلیفه وقت، حکومت دماوند به او داده، بعد از مرگ پدرش به بغداد فراخوان و از طرف خلیفه خلعت گرفت و پرده دار موفق عباسی شد.
دماوندی ها صدارت شبلی را دورانی می دانند که در گسترش عدالت، امنیت و رفاه نمونه بوده است و زمانی که خبر فوتش در سال 334 هجری قمری در بغداد به گوش مردم دماوند رسید آنان نیز بنایی یادبود به نامش برپا داشتند که هنوز بعد از دوره سلجوقی و قرون چهارم و پنجم یاد او در گوشه و کنار شهر و مردم دماوند زنده است.
**نقشه برج
این بنا از بیرون هشت ضلعی و از داخل دایره، پی و پایه آن از لاشه سنگ و ملاط گچ است.
برای ساخت این بنا ابتدا پلان چهار گوش بوجود آورده اند و سپس پایه هشت ضلعی را روی پلان ایجاد کرده اند؛ آنگاه ساختمان آجری روی این پایه ساخته شده است.
براساس آنچه در مستندات تاریخی آمده این برج در ابتدا ساده و بعدها هشت ضلعی ساخته و تزئینات روکاری آن انجام شد؛ اکنون دو پوشش دارد که در صورت از بین رفتن پوشش خارجی برج، پوشش اصلی شبلی باقی می ماند یا خیر؟
در گوشه های آن در هر ضلع ستون های نیم دایره ای تزئینی دیده می شود که با آجر پخته ساخته شده و جنبه تزئینی دارد؛ گنبد آن نیز هشت ترک دارد که با یک شکستگی با زاویه تند به طرف راس متمایل می شود.
درِ ورودی در جهت شمال غربی واقع شده که در گذشته به علت آسیب دیدگی، مورد بازسازی قرار گرفت و ارتفاع کل بنا از پایه آجری تا نوک گنبد 9متر و 89 سانتیمتر است.
برج شبلی به سبک سردابه ساخته شده و چهارگوش است که با چندین پله از درِ ورودی برج به قسمت سردابه راه دارد.
گنبد داخلی آن نیز به صورت کروی و عرقچین که سطح زیرین آن به شیوه معماری خاص آجرکاری طرح جناغی متحدالمرکز شده که یکی از شاهکارهای معماری آن زمان است.
**تزئینات برج
تزئینات برج با سبکی خاص و متفاوت از یکدیگر ساخته شده است.
زیبایی به کار رفته در قاب های این برج خیره کننده است و تزئینات هر شکل آن هنر منحصر به فرد ایرانیان را روایت می کند.
ضلع شمالی برج لوزی شکل و برجسته با آجرهای افقی و با مهرهای ضربدری طرح لوزی در لوزی ایجاد شده است.
در ضلع جنوبی آن نیز طرح های متفاوت لوزی با به کار بردن آجرهای افقی، عمودی و مهرهای ضربدری در میان آنها و طرح خفته راسته پله ای اجرا شده است.
همچنین ضلع جنوب شرقی طرح خفته راسته پله ای متفاوت از یکدیگر ساخته شده است.
ضلع جنوب غربی نیز طرح لوزی به صورت خفته راسته پله ای و در ضلع شرقی طرح لوزی در لوزی و طرح لوزی خفته راسته پله ای اجرا شده است.
در ضلع شمال غربی، ورودی برج واقع شده است و بالای ورودی دو طاقچه مقرنسی، طرح ستاره ای که با ترکیب دو مربع که در داخل یکدیگر چرخیده اند به وجود آمده است.
در ضلع غربی لوزی برجسته و گود با استفاده از آجرهای افقی و مهرهای ضربدری طرح هشت وجهی هندسی را نشان می دهد.
هیچ گونه عتیقه یا آثار تاریخی از جمله سفال یا کتیبه در زیر برج وجود ندارد و هیچ مدرکی نیز دال بر وجود چنین اشیایی در برج نیست اما از جمله جاذبه های این برج دو پوششی بودن ساختمان آن است که در صورت تخریب روکش خارجی آن، روکش داخلی باقی می ماند.
یکی دیگر از جاذبه های ساخت این بنا وجود حفره های هواگیر در آن است که برای تخلیه هوا و در ساخت و سازهای برج استفاده شده است.
**ساماندهی سایت تاریخی برج شبلی
شهرام شریفی رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان دماوند در خصوص این برج توضیح داد: طی سال های اخیر این بنا دو بار مرمت و سازه ها به روز شده و همچنین ساماندهی فضای پیرامونی برج در دستور کار گرفته است که در نظر داریم با حمایت بخش خصوصی و ورود سرمایه گذار، شاهد رونق بیش از پیش این مکان تاریخی باشیم.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به تخصیص بودجه ای برای مرمت این بنا امیدواریم در سال 98 با توجه به اینکه این برج تاریخی جزو پربازدید ترین اماکن منطقه است، شاهد ساماندهی بهتر این مکان باشیم.
برج هشت ضلعی شیخ شبلی دماوند در تاریخ 29 خرداد سال 1351 به شماره 920در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
تهرام/7246/ 1008
انتهای پیام شبلی از طرف شمال به رودخانه تار، از جنوب به قبرستان وسیع دوره اسلامی، از شرق به دره ای که خط الراس کوه جنوبی محسوب می شود و از غرب به یک باغ محدود است.
قدیمی های دماوند این برج را «پاگنبد» می نامیدند زیرا بر روی تپه های کوه نیل و به صورت هشت ضلعی بنا شده است و به شیخ شبلی و یا برج شبلی شهرت دارد.
**مقبره برج
در سرداب مقبره، اثری از قبر وجود ندارد. روایت های محلی، این مقبره را بنای یادبود او می دانند.
شبلی همان عارف مشهور قرن سوم هجری است. در نام و نسبت او اختلاف زیادی وجود دارد و در منابع فارسی و عربی او را به نام های دلف بن حجدر، حجدربن خلف، دلف بن جفره، جعفربن یونس و محمدبن خلف خوانده اند.
شیخ ابوبکر دلف بن حجدر، زاهد و پرهیزگار از مشایخ و محتشمان طریقت و سیدقوم اهل تصوف خوانده شده است..
آنطور که روایت شده وی اصلا خراسانی بود و پدرش از قریه شبله یا شبیله از ناحیه اسروشنه از نواحی ماوراء النهر خراسان و پرده دار خلیفه عباسی بوده است.
براساس مستندات تاریخی شهرت او شبلی و کنیه اش ابوبکر بود؛ سال 248 در بغداد یا سامره متولد شد.
دوران جوانی وی در بغداد گذشت و به علت اشتغال پدر و دایی اش در درگاه خلفای عباسی به مقام سیاسی دست یافت؛ از طرف خلیفه وقت، حکومت دماوند به او داده، بعد از مرگ پدرش به بغداد فراخوان و از طرف خلیفه خلعت گرفت و پرده دار موفق عباسی شد.
دماوندی ها صدارت شبلی را دورانی می دانند که در گسترش عدالت، امنیت و رفاه نمونه بوده است و زمانی که خبر فوتش در سال 334 هجری قمری در بغداد به گوش مردم دماوند رسید آنان نیز بنایی یادبود به نامش برپا داشتند که هنوز بعد از دوره سلجوقی و قرون چهارم و پنجم یاد او در گوشه و کنار شهر و مردم دماوند زنده است.
**نقشه برج
این بنا از بیرون هشت ضلعی و از داخل دایره، پی و پایه آن از لاشه سنگ و ملاط گچ است.
برای ساخت این بنا ابتدا پلان چهار گوش بوجود آورده اند و سپس پایه هشت ضلعی را روی پلان ایجاد کرده اند؛ آنگاه ساختمان آجری روی این پایه ساخته شده است.
براساس آنچه در مستندات تاریخی آمده این برج در ابتدا ساده و بعدها هشت ضلعی ساخته و تزئینات روکاری آن انجام شد؛ اکنون دو پوشش دارد که در صورت از بین رفتن پوشش خارجی برج، پوشش اصلی شبلی باقی می ماند یا خیر؟
در گوشه های آن در هر ضلع ستون های نیم دایره ای تزئینی دیده می شود که با آجر پخته ساخته شده و جنبه تزئینی دارد؛ گنبد آن نیز هشت ترک دارد که با یک شکستگی با زاویه تند به طرف راس متمایل می شود.
درِ ورودی در جهت شمال غربی واقع شده که در گذشته به علت آسیب دیدگی، مورد بازسازی قرار گرفت و ارتفاع کل بنا از پایه آجری تا نوک گنبد 9متر و 89 سانتیمتر است.
برج شبلی به سبک سردابه ساخته شده و چهارگوش است که با چندین پله از درِ ورودی برج به قسمت سردابه راه دارد.
گنبد داخلی آن نیز به صورت کروی و عرقچین که سطح زیرین آن به شیوه معماری خاص آجرکاری طرح جناغی متحدالمرکز شده که یکی از شاهکارهای معماری آن زمان است.
**تزئینات برج
تزئینات برج با سبکی خاص و متفاوت از یکدیگر ساخته شده است.
زیبایی به کار رفته در قاب های این برج خیره کننده است و تزئینات هر شکل آن هنر منحصر به فرد ایرانیان را روایت می کند.
ضلع شمالی برج لوزی شکل و برجسته با آجرهای افقی و با مهرهای ضربدری طرح لوزی در لوزی ایجاد شده است.
در ضلع جنوبی آن نیز طرح های متفاوت لوزی با به کار بردن آجرهای افقی، عمودی و مهرهای ضربدری در میان آنها و طرح خفته راسته پله ای اجرا شده است.
همچنین ضلع جنوب شرقی طرح خفته راسته پله ای متفاوت از یکدیگر ساخته شده است.
ضلع جنوب غربی نیز طرح لوزی به صورت خفته راسته پله ای و در ضلع شرقی طرح لوزی در لوزی و طرح لوزی خفته راسته پله ای اجرا شده است.
در ضلع شمال غربی، ورودی برج واقع شده است و بالای ورودی دو طاقچه مقرنسی، طرح ستاره ای که با ترکیب دو مربع که در داخل یکدیگر چرخیده اند به وجود آمده است.
در ضلع غربی لوزی برجسته و گود با استفاده از آجرهای افقی و مهرهای ضربدری طرح هشت وجهی هندسی را نشان می دهد.
هیچ گونه عتیقه یا آثار تاریخی از جمله سفال یا کتیبه در زیر برج وجود ندارد و هیچ مدرکی نیز دال بر وجود چنین اشیایی در برج نیست اما از جمله جاذبه های این برج دو پوششی بودن ساختمان آن است که در صورت تخریب روکش خارجی آن، روکش داخلی باقی می ماند.
یکی دیگر از جاذبه های ساخت این بنا وجود حفره های هواگیر در آن است که برای تخلیه هوا و در ساخت و سازهای برج استفاده شده است.
**ساماندهی سایت تاریخی برج شبلی
شهرام شریفی رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان دماوند در خصوص این برج توضیح داد: طی سال های اخیر این بنا دو بار مرمت و سازه ها به روز شده و همچنین ساماندهی فضای پیرامونی برج در دستور کار گرفته است که در نظر داریم با حمایت بخش خصوصی و ورود سرمایه گذار، شاهد رونق بیش از پیش این مکان تاریخی باشیم.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به تخصیص بودجه ای برای مرمت این بنا امیدواریم در سال 98 با توجه به اینکه این برج تاریخی جزو پربازدید ترین اماکن منطقه است، شاهد ساماندهی بهتر این مکان باشیم.
برج هشت ضلعی شیخ شبلی دماوند در تاریخ 29 خرداد سال 1351 به شماره 920در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
تهرام/7246/ 1008
کپی شد
