بالا گرفتن خشونت بار کشمکش بر سر قوم روهینگیا در میانمار در سال گذشته که منجر به آواره شدن صدها هزار تن از آنان شد پیامد بحث هایی هم بود که بیش از همه در شبکه های اجتماعی جریان داشت و به افراط کشیده شد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، خبرگزاری آلمان گزارش داد سال گذشته در چنین روزی (25 اوت) حدود 700 هزار تن از مسلمانان روهینگیا به دنبال عملیات گسترده نظامی ارتش، از میانمار و از خانه و کاشانه خود آواره شدند.
سازمان پزشکان بدون مرز برآورد کرده که در این میان 6700 تن از روهینگیایی ها کشته شدند. سازمان ملل از پاکسازی قومی سخن گفته است.
بزرگ ترین اردوگاه پناهجویان جهان در بنگلادش است که آوارگان قوم روهینگیا در آن به سر می برند. اگر چه میان بنگلادش و میانمار توافقی برای بازگرداندن آوارگان روهینگیایی صورت گرفته، اما معلوم نیست که بازگشت آنان چگونه و چه زمان عملی شود.
بحران یاد شده از ابتدا در رسانه های بین المللی و شبکه های اجتماعی بازتاب داشته است. در میانمار فیس بوک چنان پرقدرت است که برخی می گویند برای یک میانماری اینترنت یعنی فیس بوک. حتی دولت میانمار تصمیمات مهمی چون استعفای رئیس جمهور را نخست در فیس بوک منتشر می کند.
نفرت پراکنی و تئوری های توطئه
همان گونه که رویترز گزارش داده است نفرت پراکنی و تئوری های توطئه که روهینگیا را هدف حمله قرار می دهند، در فیس بوک بسیار رواج دارند. در این شبکه، روهینگیا را «سگ و کِرم و تجاوزگر» می نامند و می نویسند که باید آنها را تیرباران و جسدشان را خوراک خوک ها کرد!
وقتی بار دیگر کشمکش همیشگی در ایالت راخین در اوت 2017 با خشونت تمام پدیدار شد (قبل از آن در سال های 1978 و 1991 هم فرار دسته جمعی رخ داده بود)، «یانگی لی» گزارشگر ویژه سازمان ملل برای امور مربوط به میانمار، نسبت به نفرت پراکنی ای هشدار داد که در شبکه های اجتماعی علیه روهینگیا افزایش یافته و باعث برافروختن بیشتر کشمکش شده بود.
«ریموند سراتو» تحلیلگر سازمان غیردولتی «گزارش بین المللی درباره دموکراسی» نیز پس از بررسی پست های فیس بوکی مربوط به موضوع روهینگیا تایید می کند که فیس بوک باعث تشدید جو علیه این گروه قومی در میانمار شده بود.
کم کاری فیس بوک
رویترز گزارش داده است که فیس بوک در سال گذشته هم اقدام چندانی علیه نفرت پراکنی یک سری از کاربران نکرده است. همچون گذشته صدها پست فیس بوکی وجود دارند که نفرت می آفرینند و دیگران را به قتل روهینگیا فرا می خوانند. فیس بوک به رویترز گفته است که برایش مشکل است که بر زبان میانماری چنان به لحاظ تکنیکی مسلط شود که بتواند مانع نفرت پراکنی شود.
«دیوید مادن» مالک یک شرکت فناوری به رویترز گفته است: «مشکل اصلی این است که مکانیسم هایی که فیس بوک دارد برای اینکه نفرت پراکنی را قبل از ایجاد ضرر بلوکه کند، عمل نمی کنند.»
همزمان ارتش میانمار مصرانه ادعا می کند که می خواهد این کشور را در برابر تروریست ها محافظت کند و گزارش های مربوط به خشونت و تجاوز گسترده «اخبار جعلی» هستند. «او زا هتای» سخنگوی دولت میانمار در اکتبر سال 2017 ادعا کرد که فرار دسته جمعی روهینگیا صحنه سازی است تا ذهن جامعه جهانی را منحرف کند. پیام ارتش میانمار در شبکه های اجتماعی داخل این کشور انعکاس وسیعی یافت.
امکانات محدود اطلاع رسانی برای آوارگان
بسیاری از روهینگیا در اردوگاه های پناهجویان و آوارگان به اطلاعات زیادی دسترسی ندارند: از سویی حدود 70 درصد از آنان بی سواد هستند و از سوی دیگر داشتن گوشی هوشمند در اردوگاه های پناهجویان به طور رسمی ممنوع است. طبیعی است که با وجود اینها، برخی از پناهجویان صاحب گوشی هوشمند هستند و اخبار و ویدئو را هم از طریق واتس اپ به اشتراک می گذارند.
بسیاری از روهینگیایی ها می خواهند اطلاعات بیشتری درباره اوضاع منطقه ای کسب کنند که از آن آمده اند و همچنین علاقه مندند درباره زندگی در جایی که هم اکنون در آن به سر می برند بیشتر بدانند.
فشار بر سازمان های مردمی و سازمان ملل
سازمان های غیردولتی چون عفو بین‌الملل و دیده بان حقوق بشر از آغاز فرار گروهی روهینگیا و حتی پیش از آن درباره خشونت علیه مسلمانان و تبعیض علیه روهینگیا گزارش داده اند. اما گزارش دهی آنها همیشه با موانعی روبرو بوده است. دولت میانمار به خبرنگاران و سازمان های مستقل اجازه ورود به خاک این کشور را نمی دهد. در نتیجه گزارش های سازمان های حقوق بشری یاد شده در درجه نخست براساس گزارش های فراریانی است که به بنگلادش آمده اند یا بر پایه عکس های ماهواره‌ای است که نشان می دهند صدها روستا ویران شده است. به ندرت هم گزارش هایی از افراد وابسته به نیروهای امنیتی میانمار به دست این سازمان ها رسیده است.
هنگامی که عفو بین‌الملل بر اساس مصاحبه ها و بررسی تصاویر در ماه مه 2018 اعلام کرد که شواهدی وجود دارد دال بر اینکه «ارتش آزادیبخش روهینگیای آراکان» حدود 99 هندو را به قتل رسانده، برخی از فعالان روهینگیایی به شدت خشمگین شدند و دست به اعتراض زدند. این فعالان گفتند که گزارش عفو بین الملل غیرمنطقی است و از ارتش میانمار حمایت می کند.
تقریبا غیرممکن است که بتوان تصویری مستقل و روشن از وضعیت روهینگیا به دست آورد. هر تلاشی در جهت گزارش دهی عینی و بی طرفانه به سرعت با طوفانی از خشم روبرو می شود و ناموفق می ماند.
