روسای جمهور آمریکا و فرانسه در یک کنفرانس خبری مشترک در عمل بر اختلاف نظر خود درباره پایبندی به برجام تاکید کردند. دولت های اروپایی این گونه استدلال می کنند که بودن برجام، بهتر از نبود هیچ قراردادی است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، روزنامه واشنگتن پست گزارش داد: ترامپ این هفته میزبان شماری از رهبران با نفوذ اروپایی در کاخ سفید است؛ ماکرون اکنون در پایتخت حضور دارد و مرکل هم قرار است جمعه بیاید.
«دونالد ترامپ» و «امانوئل مکرون، روسای جمهوری آمریکا و فرانسه روز سه شنبه در یک نشست خبری دیدگاه های خود را درباره مسائل مختلف بین المللی بیان کردند.
ترامپ در این کنفرانس خبری با انتقادی تلویحی از توافق دولت اوباما با ایران گفت: «پیش از ارائه مبالغی هنگفت به ایران باید به فکر توافقی می بودیم که (نقش ایران) در یمن، سوریه و عراق را نیز در بر می گرفت.»
رئیس جمهور آمریکا افزود: «با رئیس جمهور فرانسه بر سر ممانعت از دسترسی ایران به سلاح هسته ای توافق کرده ایم و از همه ابزارها در این راه استفاده می کنیم.»
ترامپ با اشاره به اقدام مشترک آمریکا و فرانسه در حمله به سوریه، فرانسه را شریک قابل اعتماد این کشور توصیف کرد.
ترامپ در این کنفرانس دوباره به برجام حمله کرد و آن را «فاجعه» و توافقی «احمقانه» توصیف کرد. او مدعی شد که اگر ایران برنامه هسته ای خود را از سر بگیرد با مشکلات بزرگ تری مواجه خواهد شد که پیش از این با آن مواجه نشده است.
ترامپ در توضیح انتقاد خود نسبت به برجام گفت: «این چه توافقی است که نه به برنامه موشکی ایران پرداخته و نه به سیاست های ایران در منطقه.»
با وجود این انتقادها، ترامپ در دورهای قبلی با بی میلی، تعهد ایران را به برجام تایید کرده است.
رئیس جمهور آمریکا این که در ماه جاری درباره ماندن یا نماندن در برجام چه تصمیمی خواهد گرفت را نامعلوم گذاشت و گفت: «هیچ کس نمی داند در 12 ماه مه (22 اردیبهشت) چه کار خواهم کرد. باید ببینم آیا توافقی تازه با پایه ای استوار را می توانیم شکل دهیم؛ این توافق موجود (برجام) نباید هرگز حاصل می شد.»
دفاع ماکرون از برجام
در این کنفرانس خبری اما رئیس جمهوری فرانسه گرچه با نگرانی های ترامپ در مورد برنامه موشکی و سیاست های منطقه ای ایران همراهی نشان داد، ولی همچنان در مقام دفاع از برجام برآمد: «درباره ایران، من و شما مواضع مان را گفتیم. شما می گویید برجام بد است، (ولی) ما می گوییم این توافق تاکنون عمل کرده و تا چند سال هم می تواند بماند.»
ماکرون خطاب به ترامپ افزود: «من با شما موافقم که باید ایران را در یمن، سوریه و لبنان مهار کنیم و این ممکن است. ما هم می گوییم فعالیت های موشکی ایران باید پایان یابد. باید ابتدا خود به توافق دست یابیم و سپس مثلا درباره سوریه به توافق برسیم. باید با روسیه و ترکیه در موضوعات مهمی مانند سوریه به رایزنی بپردازیم تا توافقی حاصل شود. ما در خلاء قرار نداریم. نباید برجام را پاره کرد؛ این راه خوبی نیست.»
دیدار ماکرون با ترامپ در حالی است که چند روز دیگر «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان نیز به عنوان دومین فرد از رهبران با نفوذ اروپا به واشنگتن خواهد رفت. انتظار می رود که برجام در دیدار مرکل با ترامپ نیز از مهم ترین موضوعات مطرح باشد. این که تمام این تلاش ها و مذاکرات ترامپ را به ماندن در برجام متقاعد کند، امری قطعی نیست؛ زیرا همان طور که قبلا مشخص شده ترامپ مرد شگفتی هاست و حرف و عملش با هم مطابقت ندارد.
«فردریک اوتران» کارشناس مسائل آمریکا، تبعات شکست ماکرون در متقاعد کردن ترامپ هم در سطح دیپلماتیک و هم در سطح بین المللی را فاجعه بار دانسته است، زیرا رسیدن به توافق هسته ای با ایران بسیار پیچیده و زمان بر بوده و با توجه به عدم وجود ثبات در خاورمیانه، منفعت هیچ یک از کشورهای امضاکننده این توافق نامه، در تضعیف بیشتر ثبات منطقه نیست. پیامدهای امنیتی و دیپلماتیک این تصمیم برای جامعه بین المللی به طور کلی، و نه فقط برای اروپا، بسیار جدی خواهد بود.
اوتران ادامه داد: «اما پیامدهای این شکست برای شخص ماکرون که ادعای رابطه بسیار نزدیک با ترامپ دارد بسیار جدی تر خواهد بود، زیرا این شکست نشان می دهد که در نهایت دونالد ترامپ بر اساس سلیقه و میل خود عمل می کند و شنیدن مواضع ماکرون الزاما به معنای پذیرفتن آنها نیست.»
تلاش اروپایی ها
دولت های اروپایی این گونه استدلال می کنند که بودن برجام، بهتر از نبود هیچ قراردادی است. یک مقام در دفتر فدرال خارجی آلمان گفته است: «ما هیچ تخطی از سوی ایران نسبت به مفاد برجام ندیده ایم.» مقامات فرانسوی هم همین دیدگاه را دارند و حتی مقامات آمریکایی هم به پایبندی ایران اذعان دارند.
لغو تحریم های ایران به دنبال امضای برجام با هجوم شرکت های اروپایی برای تجارت با ایران دنبال شد. این شرکت ها اکنون در حال لابی گری با دولت های خود هستند تا از لغو احتمالی این توافق جلوگیری کنند.
از لحاظ تئوری، دیگر امضاکنندگان برجام می توانند بدون حضور آمریکا هم به آن پایبند بمانند. «فیلیپ دلور» مقام ارشد شرکت آلستوم پاییز گذشته در کنفرانس سرمایه گذاری ایران-اروپا گفت: «تحریم های اروپا بازگردانده نمی شوند و ما باید بتوانیم به همکاری هایمان ادامه دهیم.»
چنین تصمیمی تبعات بسیاری خواهد داشت؛ آن هم در زمانی که ترامپ بر سر توافق هایی چون بودجه دفاعی، تجاری، تغییرات آب و هوایی و دیگر مسائل با بسیاری از متحدان خود دچار اختلافات جدی شده است.
اگر اروپا بخواهد به توافق پایبند بماند، علیه آمریکا با سه کشور متخاصم : روسیه، چین و ایران متحد خواهد شد. مرکل زمانی در ماه ژانویه در گفت و گو با «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی این گمانه زنی را مطرح کرده بود: «زمانی که آمریکا و اسرائیل در یک سو قرار بگیرند، ما، انگلیسی ها و فرانسوی ها با روسیه، چین و ایران در سمت دیگر قرار می گیریم. این چیزی است که شما می خواهید؟»
«حسن روحانی» رئیس جمهور ایران در سخنرانی ای در روز سه شنبه تهدید کرد که «اگر کسی بخواهد به پیمان با ملت ایران خیانت کند، عواقبش پای او را می گیرد چرا که ملت و دولت ایران برای هر مرحله ای از اقدامات، برنامه دارد و مشکلی را پیش‌ِ رو نداریم.»
«علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز روز سه شنبه تهدید کرد که در صورت خروج آمریکا از برجام، خروج ایران از قرارداد منع گسترش سلاح های هسته ای یکی از گزینه های احتمالی خواهد بود.
«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران هم گفته است خروج آمریکا از برجام، خروج ایران را به همراه خواهد داشت.
صادرات ایران به اتحادیه اروپا از 2015 تا 2016 تا 375 درصد افزایش داشته است. شرکت های اروپایی سرمایه گذاری هنگفتی در این کشور داشته اند و هر تصمیمی برای بر هم خوردن برجام، برای آنها بسیار خطرساز است.
با این حال اگر آمریکا تصمیم به مجازات شرکت های اروپایی، بانک ها یا آژانس هایی که با ایران همکاری می کند، بگیرند چنین توافقی برای نجات برجام می تواند موثر واقع نشود. مقامات در حال بررسی گزینه هایی برای محافظت از شرکت ها و اشخاص اروپایی در برابر تحریم های ایالات متحده هستند.
در هر صورت، دولت های اروپایی هنوز هم با یک تصمیم ناخوشایند مواجه خواهند شد: طرف ایران را بگیرند یا آمریکا را؟
