ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی با سفر به روسیه در اولین روزهای ماه اکتبر، به اولین پادشاه سعودی تبدیل شد که قدم به خاک روسیه می گذارد اما آیا این دوستی نوپا ادامه می یابد؟
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، روزنامه نشنال در گزارشی نوشت: سوال اینجا است که با توجه به جهت گیری های متضاد دو کشور از زمان جنگ سرد به این سو، دلیل بهبودی روابط عربستان و روسیه چیست و سرانجام چنین رابطه ای چگونه خواهد بود؟
آنچه روشن است اینکه نزدیک شدن سعودی ها به روسیه، نشان دهنده افزایش قدرت «ولادیمیر پوتین» است.
از زمان تشکیل رسمی کشور عربستان سعودی در سال ۱۹۳۲، مسکو و ریاض در جریان درگیری های خاورمیانه و اختلافات اعراب و اسرائیل، تقریبا همیشه مقابل یکدیگر ایستاده بودند. با این وجود مسکو همواره بر اهمیت عربستان سعودی در منطقه واقف بود و همواره نیز سعی داشت که اتحاد میان غرب و ریاض را تضعیف کند.
سقوط اتحاد جماهیر شوروی تا حدودی به بهبود روابط دو کشور کمک کرد اما این بهبودی نیز اندک بود. مسکو بارها ریاض را به پایین نگه داشتن عمدی بهای نفت متهم کرده است و همواره معتقد بوده است که ریاض قصد دارد با این شیوه به اقتصاد روسیه آسیب برساند. مسکو همچنین بارها از حمایت های مالی سعودی ها از مخالفان دولت روسیه در چچن و اسلامگرایان روسیه انتقاد کرده است. مقامات سعودی نیز در مقابل، از معترضان فروش اسلحه توسط روسیه به رقبای سعودی ها در منطقه از جمله ایران بودند.
پس از به قدرت رسیدن پوتین در سال ۲۰۰۰، نقش آفرینی روسیه به عنوان نیروی تاثیرگذار در مبادلات قدرت در خاورمیانه به یکی از اهداف اصلی پوتین تبدیل شد و بر این اساس او همواره در تلاش بود تا میان آمریکا و متحدانش در منطقه فاصله ایجاد کند. بر این اساس، او اولین رئیس جمهور روسیه بود که (در سال ۲۰۰۷) از ریاض دیدن کرد؛ آن هم در زمانی که عربستان سعودی در قبال حمله آمریکا به عراق و حمایت واشنگتن از دولت شیعه در عراق سرخورده شده بود.
اما جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، هرگونه پیشرفت واقعی در روابط میان دو کشور را متوقف کرد و دو کشور در دو جبهه متفاوت، مقابل یکدیگر قرار گرفتند.
حال با توجه به سابقه طولانی عدم اعتماد میان دو طرف، علت اصرار دو دولت به بهبود روابط در وضعیت کنونی چیست؟
ولادیمیر پوتین این سفر را «یک رویداد برجسته» خوانده است. در جریان این سفر، بیلبوردهای شهر مسکو مملو از پیامدهای خوشامد به پادشاه سعودی به زبان های عربی و روسی بود و «دمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین برای تحسین پادشاه سعودی در استفاده از کلمات ستایش آمیز کوتاهی نکرد.
در جریان این سفر ملک سلمان و ولادیمیر پوتین معاهدات متعددی را با موضوعات انرژی، بازرگانی و دفاع امضا کردند و برای انجام سرمایه گذاری هایی به ارزش میلیاردها دلار به توافق رسیدند و اعلام شد که عربستان سعودی با خرید سامانه اس 400 روسیه موافقت کرده است. ملک سلمان همچنین اعلام کرد که روابط میان مسکو و ریاض در حال حاضر از هر زمانی بهتر شده است.
این سفر تنها یکی دیگر از نشانه های بهبود روابط میان دو کشور در سال های اخیر بود. در دو سال گذشته «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان چند بار از جمله برای شرکت در مجمع اقتصادی سالانه «سنت پطرزبورگ» به روسیه سفر و با ولادیمیر پوتین دیدار کرده بود. در ماه های پس از این ملاقات، عربستان سعودی متعهد به سرمایه گذاری به ارزش ۱۰ میلیارد دلار و برای مدت ۵ سال در روسیه شد که بزرگ ترین سرمایه گذاری مستقیم خارجی در این کشور محسوب می شد.
به نظر می رسد مسکو به دنبال تقویت روابط اقتصادی خود با ریاض است. پوتین به خوبی بر این مساله واقف است که روسیه برای خروج از رکود اقتصادی نیازمند سرمایه گذاری خارجی است.
منافع مشترک نفت نیز از دیگر دلایل برقراری چنین رابطه ای است. در دسامبر سال ۲۰۱۶ روسیه و اوپک برای کاهش تولید نفت به توافق رسیدند؛ امری که باعث شد بهای نفت تا ۵۰ دلار در هر بشکه افزایش یابد. اگرچه این میزان افزایش بها هنوز کمتر از رقم ۱۰۰ دلار در هر بشکه ای است که روسیه برای بهبود بودجه خود به آن نیاز دارد، اما در مقایسه با زمانی که بهای نفت به کمتر از ۴۰ دلار در هر بشکه رسیده بود، یک پیشرفت محسوب می شود.
همچنین در حالی که روسیه با برقراری ارتباط نزدیک با ایران، ارتباط با حزب الله و حمایت از بشار اسد رئیس جمهوری سوریه به دنیای شیعه نزدیک تر شده است، با ایجاد رابطه ای گرم تر با ریاض می تواند تعادلی میان شرکایش در منطقه بوجود آورد.
ریاض نیز به دنبال منافع دیگری است. سعودی‌ها به این نتیجه رسیده اند که اسد قدرت را ترک نخواهد کرد و بر این اساس به دنبال آن هستند تا از طریق مسکو راهی برای مصالحه با سوریه بگشایند.
در عین حال، به نظر می رسد که «دونالد ترامپ» رئیس جمهور کنونی آمریکا نیز مانند «باراک اوباما» رئیس جمهور پیشین آمریکا قصد دارد به روسیه اجازه دهد که رهبری امور را در سوریه در دست بگیرد؛ از این رو عربستان سعودی نیز باید با روسیه همکاری کند.
سعودی‌ها امیدوارند با پیشنهادات اقتصادی، روسیه را از ایران دور کنند. آنها همچنین امیدوارند با این شیوه، روسیه در درگیری های یمن به نفع عربستان وارد عمل شود.
اما به نظر می رسد باید به این استراتژی سعودی ها با احتیاط نگریست چرا که بعید است ولادیمیر پوتین حتی با دریافت پول کلان سعودی ها حاضر شود موضع اش را در قبال ایران تغییر دهد.
اگرچه مسکو و تهران اختلاف نظرهایی با یکدیگر دارند اما هر دو برای رسیدن به یک هدف مشترک با یکدیگر همکاری می کنند که کاهش نفوذ آمریکا در منطقه خاورمیانه است. این هدف بسیار مهمی برای پوتین است که بعید به نظر می رسد آن را به سادگی رها کند.
بنابراین با توجه به سابقه طولانی تنش و عدم اعتماد میان روسیه و عربستان سعودی، صحبت درباره تغییرات اساسی در روابط میان دو کشور خیلی زود است. همچنین مشخص نیست که تا چه اندازه هر دو کشور به قول هایی که به یکدیگر داده اند پایبند بمانند.
اگرچه ریاض بارها بر نزدیکی بی سابقه دو کشور تاکید داشته است اما سعودی ها همچنان نگران افزایش نفوذ ایران در منطقه و همچنین رفتار روس ها با مسلمانان در مناطق مرزی خود هستند. پوتین نیز اگرچه از سرمایه گذاری سعودی ها در کشورش خشنود است اما این همکاری های اقتصادی تا به آن اندازه مهم نیست که روسیه را مجاب کند تا سیاست هایش را تغییر دهد.
نگاه مسکو و ریاض به مساله تهدیدات ایران نیز متفاوت است. از نظر پوتین، ایران یک بازیگر مفید است و به همین دلیل مایل به رها کردن آن نیست.
ترجمه: زهرا طحانیان
