نمی دانیم که رئیس جمهور ترکیه در چنته خود چه طرح ها یا رویکردهای مختلفی دارد که وی را از میانجی گرهای سابق متمایز و متفاوت می کند لیکن چیزی که می دانیم این است که دو کشور از چهار کشور عضو ائتلاف ضد قطر از این میانجی گری استقبال نمی کنند یکی مصر و دیگری امارات متحده عربی.
به گزارش پایکاه اطلاع رسانی و خبری جماران، «عبدالباری عطوان» در تحلیلی در روزنامه فرامنطقه ای رأی الیوم نوشت: میانجی گری ها و میانجی گرها که در جستجوی برون رفتی از بحران کنونی خلیج فارس هستند، آنقدر زیاد شدند که شمارش آنها و ذکر نام وزرای خارجه ای که دست به میانجی گری زدند، پیچیده تر از خود بحران شده است و همه اینها در حالی رخ می دهد که عمر بحران دو ماه را کامل نکرده است.
«رجب طیب اردوغان»رئیس جمهور ترکیه که سفر دوره ای خود را روز گذشته -یکشنبه- به خلیج فارس که شامل سه کشور عربستان، کویت و قطر می شود را آغاز کرد، پنجمین میانجی گر پس از وزرای خارجه آلمان، انگلیس، آمریکا و فرانسه است. بماند که کویت را که از اهل خانه کشورهای حاشیه خلیج فارس است و حتی خود خانم « فدریکا موگرینی» وزیر خارجه اتحادیه اروپا را به شمار نمی آوریم زیرا نماینده هیچ کشور خاصی نیست. ما بر این باور نیستیم که شانس موفقیت اش یعنی موفقیت اردوغان رئیس جمهور ترکیه بیشتر از شانس های کسانی که قبل از وی میانجی گری کردند، است آن هم بنابر دو دلیل که چه بسا باعث شود این ماموریت دشوارتر و پیچیده تر شود:
اول: سخنرانی که شیخ «تمیم بن خلیفه آل ثانی» امیر قطر جمعه شب ایراد کرد و ویژگی این سخنرانی چالش برانگیز بود و دیکته ها و تهدیدها را رد کرد و بر حل بحران با گفت و گوی بدون پیش شرط اصرار کرد.
دوم: رسیدن ششمین بخش از نیروهای ترکیه به دوحه که این امر بار دیگر جانبداری ترکیه به لحاظ سیاسی و نظامی از طرف قطری در این نزاع را مورد تأکید قرار می دهد. اردوغان این جانبداری را حتی در کنفرانس مطبوعاتی قبل از ترک ترکیه به مقصد شهر«جده» مورد تأکید قرار داد به طوری که از «عقلانیت قطر و تعامل این کشور با عقل سلیم و بصیرت کامل با بحران و بذل تلاش های زیاد برای اختلاف از طریق گفت و گو» تمجید کرد.
بسیاری از جمله ما توقع داشتیم که انعطاف یا نرمش ویژگی نخستین سخنرانی شاهزاده تمیم از زمان آغاز بحران در 5ژوئن باشد به طوری که شامل پذیرش برخی از خواسته هایی شود که دشمنان چهارگانه اش(13 خواسته) ارائه کردند اگر نتواند همه آنها را بپذیرد آن هم برای موفقیت میانجی گری هم پیمان ترک لیکن مضمون سخنرانی حاوی پایداری بیشتر بر اصول و مبادی قطری شد یعنی مخالفت با هر گونه دیکته کردن یا نقض حاکمیت این کشور.
نمی دانیم که رئیس جمهور ترکیه در چنته خود چه طرح ها یا رویکردهای مختلفی دارد که وی را از میانجی گرهای سابق متمایز و متفاوت می کند لیکن چیزی که می دانیم این است که دو کشور از چهار کشور عضو ائتلاف ضد قطر از این میانجی گری استقبال نمی کنند یکی مصر و دیگری امارات متحده عربی.
دیداری که شیخ« عبدالله بن زاید» وزیر خارجه قطر از « محل یادبود شهدای کشتار دسته جمعی ارمنی» در چارچوب سفر رسمی اش به ارمنستان در چهارشنبه گذشته انجام داد و این اتفاق چند روز پیش از سفر دوره ای اردوغان به خلیج فارس رخ داد پیام مهمی در این زمینه است و چه بسا واکنش به دور کردن ابوظبی از این سفر دوره ای نیز باشد. ترکیه و به ویژه خود اردوغان حساسیت زیادی به مساله ای دارند که دارای اتهام مستقیم به کشتار دسته جمعی ارمنی ها و کشتن صدها هزار ارمنی در اوایل قرن گذشته دارد؛ اتهامی که ترکیه آن را به شدت رد می کند.
رسانه های ترکیه و عربی دیگر که با ترکیه همبستگی می کنند در طول هفته های گذشته دست از حمله شدید به امارات و متهم کردنش به حمایت مالی از کودتای نافرجام جولای سال گذشته برنداشتند.
خبرگزاری رسمی امارات(وام) نمک بیشتری روی زخم روابط دو کشور ریخت زمانی که اعلام کرد :« شیخ بن زاید دسته گلی روی یادبود کشتار ارمنی های توسط دولت عثمانی قرار داد سپس یک دقیقه برای شادی روح شهدای کشتار دسته جمعی ارمنی ها سکوت کرد».
استفاده از توصیف«شهداء» در اشاره به قربانیان ارمنی و قرار دادن دسته گل بر یادبود آنها در نظر ترک ها« تحریک» بی سابقه به شمار می رود به ویژه آن هم توسط یک کشور اسلامی مانند امارات و توسط وزیر خارجه اش یکی از برجسته ترین شیوخ خاندان حاکم.
چهار کشوری که در ادوگاه مخالف قطر قرار دارند ترکیه را یکی از طرف های بحران می دانند و بستن پایگاه نظامی ترکیه در دوحه یکی از مهمترین خواسته های شان بود که به دولت قطر ارائه کردند و خواستار عملی کردن آن بدون هر گونه حرف و حدیثی شدند و برخی نیز این گونه تبلیغ می کنند که وجود نیروهای ترکیه به نحوی از انحاء از دخالت نظامی در قطر جلوگیری کرد و بحران را «بین المللی» کرد.
چیزی که باعث خشم این چهار کشور شد نه ورود نیروهای ترک با ادوات سنگین شان در چند بخش بلکه پل هوایی است که دولت ترکیه برای بر آورده کردن نیازهای قطر به کالا و مواد غذایی ضروری و شکستن محاصره ای است که چهار کشور علیه قطر به راه انداختند و از جمله اقدامات شان بستن مرزهای زمینی است. قطر از طریق آن 80 درصد از نیازهای غذایی خود را از عربستان از طریق تنها گذرگاه زمینی(سلوی) میان دو کشور وارد می کند.
ما بر این باور نیستیم که اردوغان رئیس جمهوری ترکیه این واقعیت ها و استقبال نکردن نیمی از چهار کشور از میانجی گری اش را درک نمی کند و بعید نیست که وی از این بحران استفاده کرد و میانجی گری اش را مطرح کرد تا روابطش با عربستان سعودی را اصلاح کرده و تلاش کند که بازارهای آن را به روی کالاهای ترکیه باز کند و قرارداد فروش سلاح ترکیه به عربستان به ارزش دو میلیارد دلار که ریاض اخیرا لغو کرد را احیا کند.
اردوغان رئیس جمهور ترکیه می خواهد از مساله دشمنی روز افزون با ایران در منطقه خلیج فارس استفاده کند و به «محور سنی» که عربستان سعودی برای مواجهه با گسترش نفوذ ایران در منطقه و نیز برای مواجهه با پیروزیهای بزرگی که ایران در سوریه و عراق و پیروزی های غیرمستقیم در یمن به دست آورده، ملحق شود.
دادن امتیاز توسط قطر به دشمنانش در چارچوب طرح ترکیه چه بسا در خدمت خود اردوغان و دولتش نیز باشد و از «اتهام» حمایت از اسلام سیاسی و سازمان هایش رهای شان می کند و به ترمیم پل های روابط با مصر به نحوی از انحاء کمک می کند و باعث می شود ترکیه به جنگ خلیج فارس در صورت وقوع آن بنابر هر دلیلی در پی شکست میانجی گری های سیاسی، ورود نکند.
ضرب المثلی وجود دارد که می گوید« هم فال هم تماشا» که بر سفر دوره ای اردوغان به خلیج فارس انطباق دارد. مساله میانجی گیری می تواند چشم انداز اقتصادی و تجاری به ویژه با عربستان سعودی را باز کند و بعید نمی دانیم که در این چارچوب امتیازاتی نیز بدهد مانند توقف ارسال نیروهای بیشتر به قطر و مشارکت نکردن در هر گونه جنگی است. این مرد یعنی اردوغان چه با او موافق باشیم چه مخالف سیاستمدار« عملگرایی» است که موضع گیری هایش را در صورت نیاز به نفع مصلحت ترکیه و مصلحت حزب حاکم اش یعنی «عدالت و توسعه» تغییر می دهد.
انتظار تحول خاصی در این سفر در ارتباط با بحران را نداریم لیکن «سورپرایزهایی» از اردوغان را به نحوی از انحاء در گفت و گوهایش پشت درهای بسته را داریم... و خدا بهتر می داند.
