در حالی که آمریکا به طور فزاینده ای خود را درگیر یک جنگ لفظی با ایران کرده است، باید بداند که توسل به خط مشی جنگ طلبانه تر علیه ایران می تواند بر رویکرد اروپا در قبال تهران تاثیر جدی بگذارد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، پایگاه اینترنتی المانیتور در گزارشی نوشت: اظهارات جنجالی «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا در خصوص ایران و خاورمیانه با واکنش های مختلفی در تهران مواجه شده است. ترامپ در اولین سخنرانی خود در خارج از کشور و در عربستان سعودی در 21 مه به انتقاد از ایران پرداخت و مدعی شد که «برای فرا رسیدن روزی دعا می کند مردم ایران دولت صالحی را که سزاوار آنها است، داشته باشد."
این ادعاهای وی درست مدت کوتاهی پس از برگزاری دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران با میزان مشارکت 73 درصدی رای دهندگان مطرح شد. در این انتخابات که در 19 مه (29 اردیبهشت) برگزار شد «حسن روحانی» رئیس جمهور فعلی با کسب 57 درصد آرا دوباره انتخاب شد. در واقع رای دهندگان صف های طولانی در خارج از شعب رای دهی هم در داخل ایران و هم خارج از کشور تشکیل داده بودند. میزان مشارکت مردم در برخی از مناطق به قدری زیاد بود برخی از افراد با وجود ساعت ها ایستادن در صف های طولانی نتوانستند در ساعات رای گیری رای خود را به صندوق ها بیاندازند.
با این حال، دو روز بعد ترامپ در عربستان سعودی مدعی شد: «از لبنان تا عراق و یمن، ایران تروریست ها، شبه نظامیان و دیگر گروه های افراطی که هرج و مرج را در سراسر منطقه گسترش می دهند، تامین مالی، تسلیحاتی و آموزشی می کند. برای چند دهه، ایران به آتش درگیری های فرقه ای و تروریستی دامن زده است.»
مقامات ایرانی به این ادعاها پاسخ دادند. «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران در توییتی در تاریخ 21 مه نوشت: «ایران که تازه یک انتخابات واقعی را پشت سر گذاشته است، توسط رئیس جمهور آمریکا که مهد دموکراسی و میانه روی است، مورد حمله قرار می گیرد. این حمله آیا سیاست خارجی است یا صرفا دوشیدن 480 میلیارد دلار از عربستان سعودی؟»
روحانی نیز یک روز بعد، در اولین کنفرانس مطبوعاتی پس از انتخاب مجدد خود نشست عربستان با حضور دونالد ترامپ را یک «اجتماع نمایشی» خواند. او افزود با دادن پول مردم به یک ابرقدرت، مشکل تروریسم در منطقه حل نمی شود و کسانی که تاکنون در منطقه مقابل تروریسم ایستاده اند، ملت عراق و ملت سوریه بوده اند و اگر داعش به دمشق و بغداد نرسیده، به علت ایستادگی ملت های عراق و سوریه بوده است. آنهایی که از تروریسم حمایت کرده اند نمی توانند تروریسم را از بین ببرند.
وی تصریح کرد: چه کسی کمک کرده که امروز داعش در شهرهای بزرگ عراق مستقر نباشد جز ملت عراق؟ چه کسی کمک کرده داعش در دمشق نباشد جز ملت سوریه ؟ البته ایران کنار آنها بوده و خواهد بود. چه کسی می تواند در منطقه ادعا کند بدون ایران ثبات منطقه حفظ شده و امنیت کامل مستقر می شود؟ چه کسانی با تروریسم جنگیدند؟ ایران ، عراق، سوریه ، حزب الله در کنار آنها روسیه.
وی خاطر نشان کرد: چه کسانی از تروریست حمایت کردند و به آنها پول دادند؟ پس نمی توانند ادعای مبارزه با تروریسم داشته باشند. در عین حال فکر نمی کنم مردم آمریکا حاضر باشند با خونی که در یازده سپتامبر دادند، با میلیاردها دلاری که از خرید اسلحه است معامله کنند و در برابر تروریست های منطقه سر فرود بیاورند. البته دولت آمریکا هیچ وقت با تروریست مبارزه نکرده اما مردم آمریکا حتما با تروریست ها مخالف اند و می خواهند تروریست در جهان نباشد.
روحانی تاکید کرد: با اتهام زدن کاری حل نمی شود و باید صادقانه با تروریست مبارزه کرد.
ظریف علاوه بر این در تاریخ 26 ماه مه در مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز نوشت: «آنچه ترامپ «انبوه تجهیزات نظامی زیبا» خواند، مردابی را که گنداب تروریسم و افراطی گری ستیزه جویانه ایجاد کرده اند، تخلیه نخواهد کرد. نه «زنجیرهای طلا» و نه «گوی های درخشان» یک راه حل جادویی برای چالش های اجتماعی- اقتصادی و سیاسی که منشا افراط گرایی هستند، ارائه نمی کنند. چیزی که موثر خواهد بود تلاشی واقعی برای ایجاد تعاملی فراگیر میان قدرت های منطقه ای مبتنی بر یک سیاست همزیستی و پذیرش بی ثمر بودن راه حل های نظامی است.»
«فریدون مجلسی» دیپلمات سابق ایران به المانیتور گفت: «ترامپ قول داده بود با کسانی که حامی داعش هستند مبارزه کند اما از آنجایی که دولت او کاسب است، وقتی قرار باشد انتخاب کند به کدام محور می پیوندد، آن را با هیچ چیزی جز پول عوض نخواهد کرد. پیش از این، او عربستان سعودی را عامل حملات 11 سپتامبر توصیف کرده بود. اکنون پس از دریافت پول در ازای یک قرارداد تسلیحاتی، او این موضوع را فراموش کرده است.»
روحانی نیز در کنفرانس مطبوعاتی خود در 22 مه در مورد توافق آمریکا برای فروش اسلحه به عربستان سعودی اظهار داشت: «عربستان قبلا هم یکصد میلیارد در جنگ تحمیلی به صدام داده بود و نتیجه آن را در همان زمان دید. الان هم اشکال ندارد این صد میلیارد را بدهد و پول مردم عربستان را به جیب آمریکا بریزد. ما نیازی نداریم سلاح بخریم ما خودمان سلاح می سازیم، هر سلاحی که بخواهیم تولید می‌کنیم و مشکلی برای ما از این جهت نیست. هر چند عربستان هم نمی‌تواند از این سلاح ها استفاده کند و ناچار است مستشاران آمریکایی را به خدمت بیاورد.»
در روز 20 مه در جریان سفر ترامپ به عربستان، واشنگتن و ریاض قراردادهای تسلیحاتی به ارزش 110 میلیارد دلار امضا کردند. اما تحلیلگران ایرانی در این خصوص چه فکری می کنند؟ «سعید لیلاز» استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران به المانیتور گفت: «ما باید به این مسئله از نقطه نظر زمان نگاه کنیم. من فکر می کنم جنگ در سوریه اصلا عجیب نیست و [در واقع] در نتیجه کشورهای حاشیه خلیج فارس درآمد بیشتر از طریق نفت به دست اوردند. هر بار که قیمت نفت بالا می رود، کشورهای منطقه با میل و رغبت در جنگ شرکت می کنند. با این حال امروز قیمت نفت - حداقل برای یک دهه دیگر - ارزش خود را از دست داده است و این بدان معنی است که خاورمیانه نیز ارزش خود را برای آمریکا از دست داده است. بنابراین هدف از سفر ترامپ به عربستان صرفا فروش سلاح و کسب درآمد بوده است. احمقانه است که فکر کنیم دولت ترامپ کاری بیش از این در خاورمیانه انجام می دهد. همه این لفاظی ها تنها به منظور جلب رضایت عربستان سعودی و فروش سلاح بیشتر است.»
سیاستمداران ایرانی به نظر نمی رسد اظهارات ترامپ را خیلی جدی گرفته باشد. علی لاریجانی در جلسه علنی مجلس در تاریخ 23 مه عربستان سعودی را ضامن و صادر کننده تروریسم خواند. لاریجانی همچنین به فقدان حقوق بشر در عربستان سعودی اشاره کرد و گفت: «ایران با برگزاری انتخابات و نظر سنجی ها در حال توسعه دموکراسی در منطقه است، در حالی که عربستان سعودی هنوز هم از رانندگی زنان جلوگیری می کند و هیچ قانون اساسی ندارد.»
روحانی در کنفرانس مطبوعاتی 22 ماه مه گفت: « مردم عربستان دوست و همسایه ما هستند و ما همیشه دوست‌شان داشتیم و داریم و امیدواریم بدانند که راه قدرت سلاح نیست . آن هم خریدن آن از دیگر کشورها . حتی راه قدرت درست کردن سلاح هم نیست که البته بخشی از قدرت کشور محسوب می‌شود.روحانی تاکید کرد: اساس قدرت، قدرت ملی است که با انتخابات و حضور مردم پای صندوق آرا درست می‌شود . ترامپ در زمان حضور 45 میلیونی مردم ایران پای صندوق رای به منطقه آمد و به کشوری رفت که بنده‌های خدا تاکنون صندوق آرا را ندیده‌اند و انتخاباتی برگزار نکرده‌اند و امیدوارم ادامه راه آنها بگذارند حاکمان مورثی نباشند و توسط خود مردم انتخاب شود و آن روز قدرت عربستان بیشتر خواهد شد.»
ترامپ ادعاهای خود علیه ایران را در سفر به سرزمین های اشغالی در 22 مه تکرار کرد و یک بار دیگر تهران را یک کشور حامی تروریسم خواند. با این حال ایرانیان به نظر می رسد از دورنمای رویکرد واشنگتن در قبال ایران و خروج از سیاست اوباما در قبال منطقه هیچ ترسی ندارند. در عوض همانگونه که در مقاله ظریف در نیویورک تایمز دیده شد، ایران با انتقاد از ترامپ و عربستان سعودی همچنان خواستار راه حل جامع منطقه ای برای بحران های خاورمیانه است.
یکی دیگر از تاثیرات شعارهای تند ترامپ علیه ایران می تواند این باشد که کشورهای اروپایی موضع خود را از واشنگتن در نظرات شان درباره جمهوری اسلامی و تحولات منطقه جدا می کنند. در 20 مه، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توییتی با ارسال پیام تبریک به روحانی برای پیروزی اش در انتخابات نوشت: «من پیروزی رئیس جمهور حسن روحانی را تبریک می گویم. اتحادیه اروپا آماده همکاری برای اجرای کامل برجام، تعاملات دو جانبه و صلح منطقه ای و برآورده کردن انتظارات ایرانیان است.»
قابل ذکر است «فرانک والتر اشتاین مایر» رئیس جمهور آلمان در یک پیام در 21 مه انتخاب مجدد روحانی همتای ایرانی خود را تبریک گفت و ابراز امیدواری کرد که ایران و آلمان روابط خوب خود را در آینده ادامه دهند. به طور مشابه، «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه پیروزی روحانی را تبریک گفت و ضمن تمجید از روند انتخابات در ایران گفت، فرانسه امیدوار است که با انتخاب مجدد رئیس جمهور ایران، دو کشور بتوانند روابط تاریخی خود را بهبود بخشند.
در مقیاس بزرگ تر ممکن است مواضع شدیدتر واشنگتن نسبت به ایران عواقب گسترده تری داشته باشد که از آن جمله امکان دودستگی بین آمریکا و اروپا در مورد رویکرد در قبال تهران است. به این ترتیب عواقب ناشی از خودداری دولت ترامپ برای تعامل با خاورمیانه نیز باید در نظر گرفته شود.
