آیا اردوغان می تواند با حقه بازی آمریکا و روسیه را در جهت تامین منافع ترکیه به کار گیرد؟
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، المانیتور در گزارشی نوشت: «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا و «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه هر دو بلافاصله پس از پایان همه پرسی اصلاح قانون اساسی ترکیه، این پیروزی را به «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور این کشور تبریک گفتند.
چنین واکنشی از سوی پوتین انتظار می رفت اما در مورد ترامپ بسیاری را شگفت زده کرد. استقبال ترامپ از نتیجه این همه پرسی در حالی صورت گرفت که اردوغان به دلیل تحکیم حکومت استبدادی خود با انتقاداتی از سوی رهبران اروپایی مواجه شده بود. در پایان، ترامپ تنها رهبر غربی بود که با اردوغان تماس گرفت و به او تبریک گفت.
اردوغان به آنچه که می خواست رسید و آن دعوت از سوی کاخ سفید برای سفر به آمریکا در 16 و 17 مه بود.
قبل از آن اردوغان در تاریخ سوم مه با پوتین در شهر «سوچی» روسیه دیدار خواهد کرد. طرف ترک خواهان آن است که تاکید کند که دعوت روسیه همچون دعوت واشنگتن از سوی طرف دیگر مطرح شده است. بدون شک اردوغان احساس می کند رهبران دو ابرقدرت واقعا پشت سر او ایستاده اند.
پشتیبانی ترامپ از اردوغان قطعا امتیازی برای او در زمان دیدارش با رهبران اروپا در شهر «بروکسل» بلژیک در پایان ماه مه در اجلاس سران ناتو محسوب خواهد شد.
اردوغان، ترامپ و پوتین صفات مشترکی را به اشتراک دارند که بدون شک بر احساسات آنها نسبت به یکدیگر تاثیرگذار است. هر سه مقام از لحاظ دیپلماتیک به شکل غیر معمولی پوپولیست و در بیان نظرات خود صریح هستند.
با این حال ممکن است منافع آنها در تضاد با یکدیگر باشد.
اردوغان ممکن است با ترامپ و پوتین ابراز همدردی کند، اما آمریکا و روسیه منافع متضادی دارند که باعث شده اردوغان را در میانه یک رقابت منطقه ای و جهانی بین دو ابرقدرت گرفتار کند. اگر او بیش از حد به یک طرف نزدیک شود، ممکن است دیگری را از دست بدهد.
علاوه بر این دستور کار منطقه ای آنکارا لزوما هم مسیر با واشنگتن یا مسکو نیست. مسئله سوریه نمونه بارز این دوگانگی است.
سوریه مهمترین موضوع مورد بحث اردوغان با پوتین و ترامپ در دیدارهای ماه آینده با این دو مقام محسوب می شود.
گفته شد که سفر «رکس تیلرسون» وزیر خارجه آمریکا به شهر «آنکارا» در پایان ماه مارس به دلیل همین موضوع ناموفق بوده و دو طرف نتوانستند در مورد حمایت آمریکا از کردها که آنکارا آنها را تروریست می داند، با هم به توافق دست یابند.
تیلرسون در طول سفر خود همچنین تصریح کرد که مبارزه با داعش - و نه رفتن «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه - اولویت آمریکا است. آنکارا در آن زمان از حساسیت خود در مورد براندازی دولت سوریه کاسته بود اما اظهارات تیلرسون و تاکید واشنگتن بر همکاری با کردها برای آزادسازی شهر «رقه» ترک ها را عصبانی کرد.
با این حال سفر تیلرسون به ترکیه قبل از حمله آمریکا به پایگاه هوایی «شعیرات» سوریه صورت گرفته بود. اردوغان به گرمی از این حمله استقبال کرد. با توجه به اقدام ناگهانی ترامپ در مورد حمله به سوریه، آنکارا امیدوار شد که واشنگتن ممکن است براندازی دولت اسد را در اولویت قرار دهد.
امید ترکیه برای متقاعد کردن آمریکا برای پایان دادن به همکاری خود با کردها نیز افزایش یافته است.
اردوغان پس از همه پرسی به سی ان ان گفت: روش برخورد ترامپ با مسائل ما را خوشحال کرد. آمریکا و ترکیه متحدان یکدیگر هستند ... ما می توانیم مشکلات قابل توجهی را حل و فصل کنیم.»
مشکل دیگری که اردوغان امیدوار است بتواند با کمک ترامپ حل و فصل کند، مسئله استرداد «فتح الله گولن» مخالف ترک ساکن ایالت «پنسیلوانیا» است که اردوغان او را به عنوان مغز متفکر کودتای نافرجام سال گذشته مقصر می داند.
آنکارا همچنین به دنبال آزادی «رضا ضراب» و همچنین «محمد هاکان آتیلا» مدیر اجرایی هالک بانک است. هر دو به اتهام نقض تحریم های آمریکا در قبال ایران در امریکا زندانی هستند.
اما هیچ نشانه ای وجود ندارد که واشنگتن خواسته های آنکارا را برآورده کند.
با این حال برخی استدلال می کنند که اردوغان در مقابل ترامپ در موضع ضعف قرار ندارد.
یک دیپلمات غربی به شرط ناشناس ماندن به المانیتور گفت: «ترامپ به حمله سوریه بدون استراتژی دقیق متهم است. روشن است که او برای آشکار شدن این استراتژی، به همکاری با متحدان منطقه ای نیاز دارد.»
او ادامه داد: «او به ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی و «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهور مصر و ملک عبدالله دوم پادشاه اردن نیاز دارد. او همچنین با توجه به موقعیت استراتژیک ترکیه، به همکاری با اردوغان نیاز دارد.»
«حسین باغچی» که در دانشگاه فنی خاورمیانه آنکارا سخنرانی می کند، بر این واقعیت تاکید کرد که ترکیه دارای اهمیت جغرافیایی و اقتصادی عظیمی است. او به المانیتور گفت: «هر کسی که علاقه مند به منطقه است - صرف نظر از اینکه کشور را چه کسی اداره می کند - باید با ترکیه در تعامل باشد.
این امر در مورد روسیه نیز صدق می کند، اما با توجه به وابستگی اقتصادی ترکیه به روسیه، اردوغان با احتیاط از پوتین دور نگاه داشته می شود. آنکارا نیز در حال انعقاد معاملات استراتژیک انرژی با روسیه و همچنین در حال مذاکره برای خرید موشک های اس 400 روسی است.
انتظار می رود این موضوعات نیز در دستور کار نشست اردوغان - پوتین در سوچی باشد.
با این حال نشانه هایی وجود دارد که به دلیل حمایت ترکیه از حمله واشنگتن به سوریه، گسترش مناسبات آنکارا و مسکو ممکن است دچار اختلال شود. مسکو بدون شک از این موضع گیری اردوغان ناراضی است.
مسکو همچنین نباید از تکرار مجدد شعار براندازی نظام سوریه توسط ترکیه خوشحال باشد. با این وجود بعید است به دلایل اقتصادی و ژئوپولیتیکی روسیه به ترکیه پشت کند.
یک عامل پیچیده برای اردوغان حین تلاش های وی برای گسترش روابط با ترامپ و پوتین همگرایی نظر بین واشنگتن و مسکو در مسائلی است که مورد نفرت آنکارا است.
هم آمریکا و هم روسیه از کردها حمایت کرده اند و هر دو گفته اند که کردها باید در مذاکرات صلح سوریه حضور داشته باشند.
سوال این است که آیا اردوغان می تواند بر روی ارتباط خود با ترامپ و پوتین تکیه کند تا بتواند حداکثر منافع ترکیه را تامین کند؟
استاد «ایلتر توران» از دانشگاه «بیلگی» شهر «استانبول» گفت هر سه ممکن از یک قماش باشند ولی در مواضع خود تفاوت دارند.
او به المانیتور گفت: «پوتین ساختار نهادی را از اتحاد جماهیر شوروی به ارث برده و با توجه به این میراث برای کسب منافع روسیه تلاش می کند. ترامپ نیز تحت ساختار نهادی در آمریکا و در جهت تامین منافع امریکا حرکت می کند.»
توران گفت: «با این حال اردوغان ساختار نهادی ترکیه را نابود کرده و قصد جایگزینی آن با نهادهای خود را دارد. وی به جای تامین منافع ترکیه به فکر تامین منافع خودش است.»
وی ادامه داد: «نه پوتین و نه ترامپ کاری را که اردوغان می خواهد انجام نداده اند آنها در نهایت به فکر تامین منافع کشورهای خود هستند، نه منافع او.»
بنابراین آیا اردوغان می تواند با حقه بازی ترامپ و پوتین را برای تامین منافع ترکیه به کار گیرد؟
به گفته این دیپلمات غربی، «او می تواند اگر که شطرنج بازی را بیاموزد.»
