برندگان و بازندگان جنگ های خاورمیانه در پایان سال 2016 ظهور کردند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، «پاتریک کاکبرن» نویسنده مطرح انگلیسی در گزارشی در روزنامه ایندیپندنت نوشت: برندگان و بازندگان جنگ هایی که از زمان تهاجم انگلیس و آمریکا به عراق در سال 2003 خاورمیانه را درگیر خود کرده است، در حال ظهور هستند. قابل توجه ترین علائم، محاصره شرق «حلب» در سوریه و عملیات شهر «موصل» در عراق است که از یک جنس هستند اما از سوی رسانه های غربی به شکل متفاوتی پوشش داده شده اند. در هر دو شهر، تروریست ها در تلاش برای حفظ آخرین مواضع خود در سوریه و عراق هستند.
آزادی شرق حلب بدان معنی است که «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه اساسا برنده جنگ است و در قدرت باقی می ماند. نیروهای امنیتی سوریه پیشروی کردند و تروریست ها با سرعتی بیش از حد انتظار از هم فرو پاشیدند. حدود 8 تا 10 هزار تروریست در مواجهه با حملات توپخانه ای و هوایی و شکاف ایجاد شده در میانشان نتوانستند در خرابه های تحت محاصره خود مقاومت کنند؛ همان طور که سه سال پیش این اتفاق در شهر «حمص» اتفاق افتاد و در حال حاضر در موصل در حال رخ دادن است.
اهمیت علت شکست تروریست ها در شرق حلب بسیار کم تر از خود جنگ است، اما شکست حامیان خارجی آنها - ترکیه، عربستان سعودی و قطر – نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. از سال 2011، پیشروی ها و عقب نشینی های نیروهای دولتی و تروریست ها در سوریه به واسطه حجم سلاح ها، مهمات و پول هایی که آنها از حامیان خود دریافت می کردند، تعیین می شد. روسیه، ایران و حزب الله لبنان حامیان دولت سوریه بوده اند.
لحظه تعیین کننده در جنگ سوریه در سپتامبر 2015 و زمانی بود که نیروی هوایی روسیه در کنار بشار اسد وارد عمل شد. آمریکا مخالف این کار بود اما از لحاظ نظامی نیز آمادگی مقابله با آن را نداشت. روسیه ممکن است یک ابرقدرت جهانی نباشد، اما به عنوان یک ابرقدرت در خاورمیانه دیده می شود. حمله به شرق حلب نشان داد متحدان قدیمی تروریست ها در شهرهای «آنکارا»، «ریاض» و «دوحه» ناتوانی خود را ثابت کردند و نشان دادند تمایلی به افزایش سهم خود از این جنگ ندارند مگر اینکه از سوی آمریکا پشتیبانی شوند.
اگر متحدان سنتی تروریست ها زمانی که آنها هنوز شرق حلب را در اختیار داشتند به آنها کمک نمی کردند، بعید بود پس از اینکه این جنگ را باخته بودند نیز این کار را می کردند. این بدان معنا نیست که آن طور که منتقدان اوباما ادعا می کنند قدرت آمریکا در خاورمیانه در حال محو شدن است، اما کاخ سفید است بسیار مراقب بوده است که درگیر جنگی در سوریه که دستور کار فرد دیگری بوده، نشود. بهره گرفتن از کمک های آمریکا برای براندازی دولت اسد از سال 2011 هسته سیاست مخالفان مسلح در سوریه بوده است.
اوباما اولویت خود را شکست داعش قرار داد و بعید است که دونالد ترامپ این سیاست را تغییر دهد. داعش ثابت کرده که در عراق و سوریه حریف سختی است و در دسامبر توانست بار دیگر کنترل شهر «تدمر» را در اختیار بگیرد. یک رویداد مهم که در سال 2016 رخ نداد شکست داعش بود که آخرین حمله خونین آن به غرب، حمله به مردم در نمایشگاه کریسمس در شهر «برلین» در 18 دسامبر بود.
نشانه اساسی قدرت داعش را می توان در مقاومت آن در موصل مشاهده کرد. نیروهای عراقی از 17 اکتبر عملیات آزادسازی این شهر را آغاز کردند و 3 نوامبر به این شهر رسیدند. از آن زمان پیشروی ها بسیار آهسته و تلفات سنگین بوده است. به گزارش سازمان ملل، در نوامبر نیروهای امنیتی عراق دو هزار نفر تلفات داده اند. داعش صدها بمب گذار انتحاری، تک تیر انداز و تیم های ترور را برای کُند کردن سرعت پیشرفت دشمن گمارده است.
در دراز مدت دولت عراق احتمالا موصل را آزاد خواهد کرد. یکی از چند مورد سیاست خارجی ترامپ که در مبارزات انتخاباتی وی مطرح شده بود، این است که او از بین بردن داعش را در اولویت خود قرار خواهد داد. این اقدام می تواند نتایج مهمی برای منطقه داشته باشد: تلاش برای تغییر نظام ها در عراق و سوریه با شکست مواجه می شود و دولت بشار اسد و شیعیان در بغداد در قدرت باقی می مانند.
روسیه یکی از برندگان بزرگ در سال 2016 بود که شاید تا حدی اغراق آمیز، قدرت های دیگر آن را به عنوان یک ابرقدرت در حال تولد می بینند. «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه توسط دولت ها و رسانه های غربی شرور و اهریمن خوانده می شود، اما این عناوین برای بی ارزش جلوه دادن نفوذ جهانی او است. همزمان آمریکا از هیچ شکست بزرگی آسیب ندید و روابط خود را با ایران ترمیم کرد. باید دید که آیا این روابط در دوره ریاست جمهوری ترامپ تغییری خواهد کرد یا خیر.
بهار عربی سال 2011 در عین حال شاهد ضد انقلاب هم بود: عربستان سعودی و قطر همراستا با پادشاهی های سنی خلیج فارس به دنبال در اختیار گرفتن رهبری جهان عرب بودند که زمانی در دست مصر، عراق و سوریه بود. کشورهای حوزه خلیج فارس نشان دادند که قادر به ایفای این نقش جدید نیستند و آن را در تشدید جنگ های سوریه، عراق، لیبی و یمن به اثبات رسانده اند.
سیاست تهاجمی تر عربستان سعودی از زمان به پادشاهی رسیدن ملک سلمان در ژانویه 2015 به طور کلی به ناامیدی منجر شد. مداخله عربستان در یمن یک جنگ بی پایان به راه انداخته و حملات هوایی، این کشور را به آستانه قحطی قرار داده است.
بزرگترین بازنده سال 2016 را می توان ترکیه نیز دانست. «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور این کشور بیشترین تلاش خود را وقف خنثی کردن تلاش کردها برای ایجاد یک دولت کردی در شمال سوریه کرده است.
اردوغان در پی کودتای نظامی نافرجام 15 ژوئیه و با اعمال فشار بر نهادها و رسانه های دولتی در حال ایجاد یک دولت استبدادی تر است. او اقدامات خود را با واکنش به بحران توجیه می کند. داعش در حال حاضر به انجام بمب گذاری های انتحاری در ترکیه اقدام می کند.
دونالد ترامپ ممکن است سعی کند سیاست های کنونی آمریکا را در خاورمیانه تغییر دهد؛ اما این در صورتی خواهد بود که نخواهد مسائل داخلی را در دستور کار خود قرار دهد. از سوی دیگر، خاورمیانه منطقه ای در بحران دائمی است که قدرت های خارجی را خواسته یا ناخواسته درگیر خود می کند. آنچه در پنج سال گذشته دیده شده این است که خشونت در خاومیانه نمی تواند مهار شود، و اثرات آن را بر روی سایر نقاط جهان به شکل بحران مهاجرت و یا حملات تروریستی وحشیانه تاثیر می گذارد.
