برخلاف افکار عمومی، این نه انقلابیون ایران که سیاستمداران کاخ سفید بودند که رابطه خود با تهران انقلابی را به صورت یک طرفه در 19 فروردین 59 قطع کردند. اتفاقی که رهبر کبیر انقلاب اسلامی آن را طلیعه پیروزی و جشن ملت ایران نامید. رابطه ایران و آمریکا شاید بزرگترین معمای سیاسی عصر جدید باشد. معمایی که نه تحریم های درازمدت توانسته قفل آن را بگشاید و نه دیپلماسی تبریک، بی تردید رابطه با آمریکا در هر شرایطی متأسی از اندیشه های بنیانگذار نظام خواهد بود و بدون در نظر گرفتن صدها عبارت آشکار حضرت امام خمینی(س) نمی توان به ایجاد و ادامه رابطه پرداخت.
اشاره: برخلاف افکار عمومی، این نه انقلابیون ایران که سیاستمداران کاخ سفید بودند که رابطه خود با تهران انقلابی را به صورت یک طرفه در 19 فروردین 59 قطع کردند. اتفاقی که رهبر کبیر انقلاب اسلامی آن را طلیعه پیروزی و جشن ملت ایران نامید. رابطه ایران و آمریکا شاید بزرگترین معمای سیاسی عصر جدید باشد. معمایی که نه تحریم های درازمدت توانسته قفل آن را بگشاید و نه دیپلماسی تبریک، بی تردید رابطه با آمریکا در هر شرایطی متأسی از اندیشه های بنیانگذار نظام خواهد بود و بدون در نظر گرفتن صدها عبارت آشکار حضرت امام خمینی(س) نمی توان به ایجاد و ادامه رابطه پرداخت. این یادداشت که بدور از هر گونه تحلیلی تنها به بازخوانی آراء امام خمینی درباره چگونگی رابطه با آمریکا می‌پردازد، نخستین بار 18 فروردین 88 در سایت جماران و سپس تابستان 88 در فصلنامه حضور منتشر شد. اکنون این متن، به مناسبت سفر دکتر حسن روحانی و گمانه زنی های داغ موجود درباره احتمال دیدار وی با اوباما، بازنشر می شود.
مقدمه:
امام خمینی از معدود رهبران بزرگی است که با وجود آثار شفاهی و کتبی فراوان، نمی توان در بیاناتش آراء ضد و نقیض یافت. کلام ایشان در طول نیم قرن مبارزه هرگز نچرخیده و همواره آنچه را که حقیقت می دانست با تاکیدات فراوان بر زبان جاری می ساخت. سرواژه های اندیشه امام مانند اسلام ناب ، مبارزه با ستم کاران ، دفاع از مستضعفان ، حمایت از فلسطین و کرامت انسان هرگز در بیان ایشان حرکت سینوسی نداشته است.
یکی از این موارد بنیادین، نحوه برخورد با آمریکا است. دولت «آمریکا» به علت رفتار استکباری و عملکرد استعماری خود در برابر ایران و کشورهای جهان سوم در کلام امام همواره مورد عتاب و استنطاق است. صحیفه‌ی امام سرشار از عتاب آشکار رهبر کبیر انقلاب اسلامی به دولت آمریکا است. اوج این خشم و عتاب در صفحه 84 جلد 17 صحیفه آمده است: «دنیا باید آمریکا را از بین ببرد و الا تا اینها هستند این مصیبت ها در دنیا زیاد هست.» 1
امام خمینی از معدود رهبران بزرگی است که با وجود آثار شفاهی و کتبی فراوان، نمی توان در بیاناتش آراء ضد و نقیض یافت. کلام ایشان در طول نیم قرن مبارزه هرگز نچرخیده و همواره آنچه را که حقیقت می دانست با تاکیدات فراوان بر زبان جاری می ساخت. سرواژه های اندیشه امام مانند اسلام ناب ، مبارزه با ستم کاران ، دفاع از مستضعفان ، حمایت از فلسطین و کرامت انسان هرگز در بیان ایشان حرکت سینوسی نداشته است.
یکی از این موارد بنیادین، نحوه برخورد با آمریکا است. دولت «آمریکا» به علت رفتار استکباری و عملکرد استعماری خود در برابر ایران و کشورهای جهان سوم در کلام امام همواره مورد عتاب و استنطاق است. صحیفه‌ی امام سرشار از عتاب آشکار رهبر کبیر انقلاب اسلامی به دولت آمریکا است. اوج این خشم و عتاب در صفحه 84 جلد 17 صحیفه آمده است: «دنیا باید آمریکا را از بین ببرد و الا تا اینها هستند این مصیبت ها در دنیا زیاد هست.» 1
1) هویت آمریکا:
دولت آمریکا، نه ملت آمریکا:
ایشان آمریکا را «ابرجنایتکار تاریخ»2 ، «ام الفساد»3 ، «شیطان بزرگ»4 ، «جهان خوار دشمن کینه توز مستضعفان جهان»5، « دشمن شماره اول بشر»6 ، «دشمن اسلام» 7 و «چپاولگر بین المللی»8 می داند. ایشان به دولت آمریکا حتی شرافت انسانی هم قائل نیستند.9 و اعتقاد دارند آمریکا با اصل عدالت و حقوق بشر مخالف است. 10
البته این عتاب ها مطلقا خطاب به دولتمردان آمریکا و نه شهروندان این کشور است. از دیدگاه امام حساب دولت آمریکا از ملت آمریکا جداست. ایشان می گویند: « ما به هیچ وجه ملت آمریکا را تحقیر نکرده ایم»11 ایشان با زبان مصلحان بزرگ به سیاستمداران آمریکایی توصیه می کند: «کارگزاران سیاست آمریکا باید طرز تفکر و سیاست های خود را تغییر دهند و گمان نکنند اداره جهان در دست آنهاست و همه کشورها را چشم و گوش بسته در اختیار دارند.»12
ایشان آمریکا را «ابرجنایتکار تاریخ»2 ، «ام الفساد»3 ، «شیطان بزرگ»4 ، «جهان خوار دشمن کینه توز مستضعفان جهان»5، « دشمن شماره اول بشر»6 ، «دشمن اسلام» 7 و «چپاولگر بین المللی»8 می داند. ایشان به دولت آمریکا حتی شرافت انسانی هم قائل نیستند.9 و اعتقاد دارند آمریکا با اصل عدالت و حقوق بشر مخالف است. 10
البته این عتاب ها مطلقا خطاب به دولتمردان آمریکا و نه شهروندان این کشور است. از دیدگاه امام حساب دولت آمریکا از ملت آمریکا جداست. ایشان می گویند: « ما به هیچ وجه ملت آمریکا را تحقیر نکرده ایم»11 ایشان با زبان مصلحان بزرگ به سیاستمداران آمریکایی توصیه می کند: «کارگزاران سیاست آمریکا باید طرز تفکر و سیاست های خود را تغییر دهند و گمان نکنند اداره جهان در دست آنهاست و همه کشورها را چشم و گوش بسته در اختیار دارند.»12
آمریکا؛ دشمن ملت ایران:
امام خمینی در سخنرانی هایش مدام به دشمنی تاریخی دولت آمریکا با ملت ایران اشاره می کنند. در جایی به صراحت اعلام می کند «آمریکا دشمن ماست»13 ایشان استبداد پهلوی را نتیجه سیاست های آمریکا می دانند. در اندیشه ایشان حضور آمریکا در ایران موجب بدبختی ملت ، وابستگی کشور و ضعف تجارت و زراعت است. « آمریکا می خواهد ما را از بین ببرد می خواهد ما را مستعمره خود بکند و تمام حیثیت ما را، حیثیت اسلامی ما را ، حیثیت ملی ما را و ذخایر ما را می خواهد از بین ببرد»14
رهبر کبیر انقلاب دشمنی با آمریکا را نشانه ملی گرایی و وظیفه اسلامی می دانند. ایشان می گویند: « آدمی که ملی است، با آمریکا دشمن است.»15 امام در پیامی به مناسبت نخستین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی می نویسند: « دست آمریکا تا مرفق به خون جوانان آمریکا فرو رفته است ما تا آخرین قطره خون با آنها می جنگیم»16
امام خمینی در سخنرانی هایش مدام به دشمنی تاریخی دولت آمریکا با ملت ایران اشاره می کنند. در جایی به صراحت اعلام می کند «آمریکا دشمن ماست»13 ایشان استبداد پهلوی را نتیجه سیاست های آمریکا می دانند. در اندیشه ایشان حضور آمریکا در ایران موجب بدبختی ملت ، وابستگی کشور و ضعف تجارت و زراعت است. « آمریکا می خواهد ما را از بین ببرد می خواهد ما را مستعمره خود بکند و تمام حیثیت ما را، حیثیت اسلامی ما را ، حیثیت ملی ما را و ذخایر ما را می خواهد از بین ببرد»14
رهبر کبیر انقلاب دشمنی با آمریکا را نشانه ملی گرایی و وظیفه اسلامی می دانند. ایشان می گویند: « آدمی که ملی است، با آمریکا دشمن است.»15 امام در پیامی به مناسبت نخستین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی می نویسند: « دست آمریکا تا مرفق به خون جوانان آمریکا فرو رفته است ما تا آخرین قطره خون با آنها می جنگیم»16
آمریکا، عامل آشوب در جهان:
امام خمینی به صراحت آمریکا را ام الفساد معرفی می کند ایشان می گویند: «آمریکا نمی خواهد منطقه آرام باشد.»17 ایشان آمریکا را عامل اصلی جنگ تحمیلی، حمله دولت عربستان به زائران ایرانی در روز 9 مرداد سال 66 ، ترورهای های منافقین (سازمان منحله مجاهدین خلق) در اویل دهه 60، ناآرامی های کردستان و بسیاری از مناقشات می دانند و می گویند: «هر جا آمریکا نتواند خودش دخالت کند ایادی اش را می فرستد که لااقل بین مردم نفاق بیاندازند».18
امام خمینی آمریکا را دشمن شماره جهان اسلام و عامل اصلی تفرقه می داند و می گوید: «در رأس تمامی مسائل اسلامی قضیه مواجهه با آمریکا است.»19 در جای دیگر می گوید: « تمام گرفتاری های مسلمین از آمریکا است» 20 جای دیگری ایشان غرب را عامل عقب ماندگی شرق می داند و می گوید: « تمام گرفتاری های شرق از جانب اجانب است. الان تمام گرفتاری های ما از آمریکاست.»12
امام خمینی به صراحت آمریکا را ام الفساد معرفی می کند ایشان می گویند: «آمریکا نمی خواهد منطقه آرام باشد.»17 ایشان آمریکا را عامل اصلی جنگ تحمیلی، حمله دولت عربستان به زائران ایرانی در روز 9 مرداد سال 66 ، ترورهای های منافقین (سازمان منحله مجاهدین خلق) در اویل دهه 60، ناآرامی های کردستان و بسیاری از مناقشات می دانند و می گویند: «هر جا آمریکا نتواند خودش دخالت کند ایادی اش را می فرستد که لااقل بین مردم نفاق بیاندازند».18
امام خمینی آمریکا را دشمن شماره جهان اسلام و عامل اصلی تفرقه می داند و می گوید: «در رأس تمامی مسائل اسلامی قضیه مواجهه با آمریکا است.»19 در جای دیگر می گوید: « تمام گرفتاری های مسلمین از آمریکا است» 20 جای دیگری ایشان غرب را عامل عقب ماندگی شرق می داند و می گوید: « تمام گرفتاری های شرق از جانب اجانب است. الان تمام گرفتاری های ما از آمریکاست.»12
2) رابطه با آمریکا:
توصیه هایی فراتر از زمان:
به نظر می رسد سخنان رهبر کبیر انقلاب اسلامی در خصوص رابطه با آمریکا تنها به دهه 60 محدود نمی شود. ایشان دیدگاه استکبار ستیزی خود را در بعدی فراتر از زمان طرح کرده اند. امام خمینی در اواخر عمر شریفشان در سال 67 به ملت و مسولین توصیه می کند: « چه در جنگ و چه در صلح بزرگترین ساده اندیشی این است که تصور کنیم جهان خواران خصوصا آمریکا از ما و اسلام عزیز دست برداشته اند. لحظه ای نباید از کید دشمنان غافل بمانیم.»22 ایشان اعتقاد دارند آمریکا به این زودی دست از سر ملت ایران برنخواهد داشت 23 امام حتی فراتر از این می رود و می گوید: « آمریکا برای درازمدت تا 200 سال بعد هم ممکن است برنامه داشته باشد.»24
رابطه گرگ و بره :
برخلاف دوران پهلوی که رابطه ایران و آمریکا را رابطه عقاب جوان قاره جدید با شیرپیر قاره کهن می دانستند، امام این رابطه را رابطه گرگ و بره می خوانند و منفعتی در آن نمی بینند: « خیال نکنید روابط با آمریکا یک چیزی است که برای ما صلاحی دارد این رابطه مثل گرگ و بره است می خواهند از ما بدوشند نمی خواهند چیزی به ما بدهند.»25
رهبر کبیر انقلاب اسلامی رابطه با آمریکا را همچنین رابطه ظالم و مظلوم می داند، رابطه یک غارت شده با غارتگر : « آنها به رابطه با ما احتیاج دارند ما رابطه با آمریکا را می خواهیم چه کنیم. ما چه احتیاجی به آمریکا داریم؟ »26
ایشان در 20 آذر 62 در جمع اعضای شورای نگهبان هشدار تاریخی به مردم و مسولین می دهد: « آن روزی که آمریکا از ما تعریف کند باید عزا گرفت آنها باید فحش بدهند ما هم باید کارمان را انجام دهیم.»27 امام با این کلام نسبت به طرح برخی دیدگاه ها که در پی به دست آوردن خشنودی آمریکا هستند، توجه می دهند.
برخلاف دوران پهلوی که رابطه ایران و آمریکا را رابطه عقاب جوان قاره جدید با شیرپیر قاره کهن می دانستند، امام این رابطه را رابطه گرگ و بره می خوانند و منفعتی در آن نمی بینند: « خیال نکنید روابط با آمریکا یک چیزی است که برای ما صلاحی دارد این رابطه مثل گرگ و بره است می خواهند از ما بدوشند نمی خواهند چیزی به ما بدهند.»25
رهبر کبیر انقلاب اسلامی رابطه با آمریکا را همچنین رابطه ظالم و مظلوم می داند، رابطه یک غارت شده با غارتگر : « آنها به رابطه با ما احتیاج دارند ما رابطه با آمریکا را می خواهیم چه کنیم. ما چه احتیاجی به آمریکا داریم؟ »26
ایشان در 20 آذر 62 در جمع اعضای شورای نگهبان هشدار تاریخی به مردم و مسولین می دهد: « آن روزی که آمریکا از ما تعریف کند باید عزا گرفت آنها باید فحش بدهند ما هم باید کارمان را انجام دهیم.»27 امام با این کلام نسبت به طرح برخی دیدگاه ها که در پی به دست آوردن خشنودی آمریکا هستند، توجه می دهند.
عدم سازش با شیطان بزرگ:
در اندیشه حضرت امام پذیرش شیطان بزرگ تا ابد غیر ممکن خواهد بود. وی در دیدار کارکنان وزارت نفت می گوید: « ایران دستش را پیش آمریکا انشاء الله تا ابد دراز نمی کند ولو اینکه فانی شود»28 ایشان به آیندگان اکیدا توصیه می کند: «جمهوری اسلامی ایران نباید تحت هیچ شرایطی از اصول و آرمانهای مقدس و الهی خود دست بردارد»29 اصول و آرمانهایی که البته خط قرمز رابطه ایران و آمریکا است. اصل حمایت از ملت های مظلوم جهان مانند حمایت همیشگی از ملت فلسطین و دشمنی با اسرائیل از جمله همین آرمان ها است.
رهبر کبیر انقلاب اسلامی، شهادت را بهتر از رابطه « رعیت و اربابی » با آمریکا می داند. ایشان در وصیت نامه خود می گویند: « اگر با دست جنایتکار آمریکا محو شویم و خدای خویش را ملاقات کنیم بهتر از این است که در زیر پرچم ارتش سیاه غرب، زندگی اشرافی داشته باشیم.»30
در اندیشه حضرت امام پذیرش شیطان بزرگ تا ابد غیر ممکن خواهد بود. وی در دیدار کارکنان وزارت نفت می گوید: « ایران دستش را پیش آمریکا انشاء الله تا ابد دراز نمی کند ولو اینکه فانی شود»28 ایشان به آیندگان اکیدا توصیه می کند: «جمهوری اسلامی ایران نباید تحت هیچ شرایطی از اصول و آرمانهای مقدس و الهی خود دست بردارد»29 اصول و آرمانهایی که البته خط قرمز رابطه ایران و آمریکا است. اصل حمایت از ملت های مظلوم جهان مانند حمایت همیشگی از ملت فلسطین و دشمنی با اسرائیل از جمله همین آرمان ها است.
رهبر کبیر انقلاب اسلامی، شهادت را بهتر از رابطه « رعیت و اربابی » با آمریکا می داند. ایشان در وصیت نامه خود می گویند: « اگر با دست جنایتکار آمریکا محو شویم و خدای خویش را ملاقات کنیم بهتر از این است که در زیر پرچم ارتش سیاه غرب، زندگی اشرافی داشته باشیم.»30
شرایط ایجاد روابط:
امام رابطه با آمریکا را تا آنجا غیرممکن و زیانبار می داند که حتی از اعزام دانشجو به آمریکا پرهیز داده و می گویند : «از فرستادن دانشجویان به آمریکا احتراز شود»31 اما بلافاصله یک " اما و اگر" جلوی این سخن می گذارد " اما و اگری" که کلید حل بحران رابطه ایران و آمریکا است : « مگر انشاء الله روزی برسد که آنها به اشتباه خود پی ببرند و در مسیر انسانیت و انسان دوستی و احترام به حقوق دیگران واقع شوند.»32 " انسانیت و انسان دوستی و احترام به حقوق دیگران " سرواژه اعلامیه حقوق بشر است. همان که اینک آمریکا آن را جایگزین انجیل کرده و به دست مبلیغین خود در سرتاسر جهان داده است.
اگر چه امام خمینی مرزهای آمریکا را خونین می دانند و هر چه رابطه با آمریکا را مضر و بی نتیجه می خوانند اما راه رابطه را تا ابد نبسته اند. ایشان اگر چه می گویند: « ما تا آخر ایستاده ایم و با آمریکا روابط ایجاد نخواهیم کرد» 33 اما بلافاصله می گویند: « مگر اینکه آدم بشود و از ظلم کردن دست بردارد»34
ایشان تمام طرح های آمریکا را بر ضد اسلام و خلق می دانند 35 اما مذاکره بخاطر منافع ملت را مشروط به شرایطی می پذیرند. خطاب به نمایندگان ویژه دولت آمریکا در سال 58 می گویند: « اگر چنانکه آمریکا دست از جاسوسی بر ضد نهضت بردارد راه مذاکره در خصوص بخشی از روابطی که به نفع ملت است باز می باشد.» 36
امام رابطه با آمریکا را تا آنجا غیرممکن و زیانبار می داند که حتی از اعزام دانشجو به آمریکا پرهیز داده و می گویند : «از فرستادن دانشجویان به آمریکا احتراز شود»31 اما بلافاصله یک " اما و اگر" جلوی این سخن می گذارد " اما و اگری" که کلید حل بحران رابطه ایران و آمریکا است : « مگر انشاء الله روزی برسد که آنها به اشتباه خود پی ببرند و در مسیر انسانیت و انسان دوستی و احترام به حقوق دیگران واقع شوند.»32 " انسانیت و انسان دوستی و احترام به حقوق دیگران " سرواژه اعلامیه حقوق بشر است. همان که اینک آمریکا آن را جایگزین انجیل کرده و به دست مبلیغین خود در سرتاسر جهان داده است.
اگر چه امام خمینی مرزهای آمریکا را خونین می دانند و هر چه رابطه با آمریکا را مضر و بی نتیجه می خوانند اما راه رابطه را تا ابد نبسته اند. ایشان اگر چه می گویند: « ما تا آخر ایستاده ایم و با آمریکا روابط ایجاد نخواهیم کرد» 33 اما بلافاصله می گویند: « مگر اینکه آدم بشود و از ظلم کردن دست بردارد»34
ایشان تمام طرح های آمریکا را بر ضد اسلام و خلق می دانند 35 اما مذاکره بخاطر منافع ملت را مشروط به شرایطی می پذیرند. خطاب به نمایندگان ویژه دولت آمریکا در سال 58 می گویند: « اگر چنانکه آمریکا دست از جاسوسی بر ضد نهضت بردارد راه مذاکره در خصوص بخشی از روابطی که به نفع ملت است باز می باشد.» 36
مردم، تصمیم گیر نهایی رابطه با آمریکا:
مهمترین کلام امام خمینی در خصوص رابطه با آمریکا فردای قطع رابطه توسط آمریکا در 19 فروردین 59 طرح می شود ایشان قطع رابطه را به فال نیک می گیرد و از آن به عنوان طلیعه پیروزی نهایی ملت ایران نام می برد و می گوید: «ملت بزرگوار ایران اگر این طلیعه پیروزی نهایی را که ابرقدرت سفاکی را وادار به قطع رابطه یعنی خاتمه دادن به چپاول گری ها کرده است، جشن بگیرد، حق دارد.»37
اما در نهایت بنیانگذار نظام چند و چون رابطه با آمریکا و تصمیم گیری نهایی را بر عهده ملت می گذارد و می گوید: « در صورتی که ملت بیدار شریف ما اجازه دهد، ارتباط بسیار عادی خود را در حد سایر کشورها با آمریکا برقرار می کند. » 38
مهمترین کلام امام خمینی در خصوص رابطه با آمریکا فردای قطع رابطه توسط آمریکا در 19 فروردین 59 طرح می شود ایشان قطع رابطه را به فال نیک می گیرد و از آن به عنوان طلیعه پیروزی نهایی ملت ایران نام می برد و می گوید: «ملت بزرگوار ایران اگر این طلیعه پیروزی نهایی را که ابرقدرت سفاکی را وادار به قطع رابطه یعنی خاتمه دادن به چپاول گری ها کرده است، جشن بگیرد، حق دارد.»37
اما در نهایت بنیانگذار نظام چند و چون رابطه با آمریکا و تصمیم گیری نهایی را بر عهده ملت می گذارد و می گوید: « در صورتی که ملت بیدار شریف ما اجازه دهد، ارتباط بسیار عادی خود را در حد سایر کشورها با آمریکا برقرار می کند. » 38
منابع:
1. صحیفه امام، جلد 17 ، صفحه 84
2. همان ، جلد 16 ، صفحه 119
3. همان ، جلد 15 ، صفحه 437
4. همان، جلد 10 صفحه 489
5. همان ، جلد 15 ، صفحه 179
6. همان ، جلد 10 ، صفحه 373
7. همان ، جلد 16 ، صفحه 292
8. همان ، جلد 21، صفحه 430
9. همان، جلد 11، صفحه 303
10. همان، جلد 11 ، صفحه 296
11. همان، جلد 11 ، صفحه 162
12. همان، جلد 18 ، صفحه 330
13. همان ، جلد 7 ، صفحه 410
14. همان، جلد 16 صفحه 181
15. همان، جلد 10 ، صفحه 519
16. همان، جلد 12 ، صفحه 147
17. همان، جلد 17 ، صفحه 125
18. همان، جلد 18 ، صفحه 125
19. همان، جلد 10 ، صفحه 393
20. همان، جلد 1 ، صفحه 412
21. همان، جلد 19 ، صفحه 414
22. همان، جلد 21 ، صفحه 195
23. همان، جلد 1 ، صفحه 193
24. همان، جلد 15 ، صفحه 203
25. همان، جلد 10 ، صفحه 360
26. همان، جلد 7 ، صفحه 357
27. همان، جلد 17، صفحه 242
28. همان، جلد11، صفحه 140
29. همان، جلد 21 ، صفحه 155
30. همان، جلد 21، صفحه 440
31. همان، جلد 21، صفحه 440
32. همان، جلد 21، صفحه 434
33. همان، جلد 21، صفحه 434
34. همان، جلد 19، صفحه 195
35. همان، جلد 16، صفحه 460
36. همان، جلد 10 ، صفحه 503
37. همان ، جلد 12 ، صفحه 233
38. همان ، جلد 12 ، صفحه 147
کپی شد
