وزرای خارجه پیمان ناتو در روزهای اخیر نشستی دو روزه به مناسبت هفتاد و ششمین سال تاسیس پیمان ناتو در بروکسل برگزار کردند که در سایه عدم حمایت قاطعانه ترامپ از ناتو با تاکید بر تقویت سرمایه گذاری دفاعی به خصوص در حوزه اروپا، حمایت متحدان از اوکراین و همکاری با متحدان و شرکای حوزه اقیانوس هند و آرام به پایان رسید.
به گزارش جماران؛ روز جمعه 15 فروردین، دبیرکل در هفتاد و ششمین سالگرد تأسیس پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) گفت: امروز با خطرناک‌تر شدن جهان نیاز به ناتو هرگز بیشتر از این نبوده و ما در تعهد خود به دفاع از یکدیگر در این اتحاد متحد هستیم.
مارک روته؛ دبیر کل ناتو در این نشست از بزرگترین افزایش هزینه‌های دفاعی در بخش اروپایی ناتو از زمان پایان جنگ سرد تا امروز تقدیر کرد. او از مارکو روبیو؛ وزیر امور خارجه ایالات متحده در اولین نشست وزرا استقبال کرد و بر تمرکز بر سرمایه گذاری دفاعی و آمادگی برای نشست سران ناتو در لاهه، خبر داد.
با این حال، این جلسه با حضور شرکای ایندو-پاسیفیک (حوزه اقیانوس هند و آرام) یعنی استرالیا، ژاپن، کره جنوبی و نیوزلند، همراه بود.
دبیرکل ناتو در این نشست گفت: امنیت اقیانوس «هند-پاسیفیک» و «یورو-آتلانتیک» امروز بیشتر از هر زمان دیگری به هم مرتبط است و جنگ در اوکراین یکی از نمونه‌های آن است.
وزرای خارجه ناتو نیز، عصر روز پنجشنبه 14 فروردین، با آندری سایبیها؛ وزیر امور خارجه اوکراین در قالب شورای ناتو-اوکراین دیدار کردند که در آنجا کاجا کالاس؛ نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجه و سیاست امنیتی نیز به آنها پیوست.
روته؛ دبیرکل سازمان ملل در این دیدار گفته بود: ما باید اطمینان حاصل کنیم که هر زمان که آتش‌بس یا توافق صلح حاصل شد، پایدار باشد.» او همچنین بر حمایت ناتو از اوکراین تاکید کرد و از اینکه اعضای اروپایی ناتو متعهد شدند و بیش از 20 میلیارد یورو کمک نظامی در سه ماهه اول سال 2025 به اوکراین اعطا کردند، استقبال کرد و آن را نشانه‌ای از اتحاد و عزم متحدان اروپایی این پیمان نظامی به امنیت اروپا دانست.
نشست وزیران خارجه ناتو روز جمعه 15 فروردین به پایان رسید و در آن همکاری ناتو و اتحادیه اروپا، ایجاد ظرفیت صنعتی دفاعی متحدان اروپایی، وضعیت بالکان غربی و حمایت از اوکراین مورد بحث قرار گرفت و دبیرکل در کنفرانس مطبوعاتی پایانی این اجلاس، ناتو را سنگ بنای امنیت فراآتلانتیک دانست و گفت: متفقین (اشاره به اعضای ناتو با ادبیات جنگ جهانی دوم) در طول سال‌ها، با همکاری یکدیگر، امنیت را از طریق قدرت به ارمغان آورده‌اند.
گفتنی است؛ هفتاد و ششمین اجلاس سران ناتو، در روزهای 24 و 25 ژوئن سال جاری به میزبانی لاهه (هلند) در مجمع جهانی لاهه برگزار خواهد شد و این برای اولین بار است که از زمان تاسیس ناتو تا امروز هلند میزبان اجلاس سران ناتو است.
معرفی ناتو
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در سال 1949 به عنوان سنگر غرب در برابر گسترش سرزمینی و ایدئولوژیک شوروی تاسیس شد و ستون همکاری نظامی ایالات متحده و اروپا است. یک بلوک در حال گسترش از متحدان ناتو طیف وسیعی از ماموریت‌ها را از زمان پایان جنگ سرد به عهده گرفته، که بسیاری از آنها فراتر از منطقه یورو-آتلانتیک، در کشورهایی مانند افغانستان و لیبی بود.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، رهبران غربی به شدت درباره جهت گیری اتحاد فراآتلانتیک بحث کردند. برخی در دولت بیل کلینتون در ابتدا با گسترش ناتو مخالفت کردند و نگران بودند که این امر باعث برهم خوردن روابط با دولت شکننده رئیس جمهور بوریس یلتسین در روسیه و پیچیده شدن دیگر اهداف سیاست خارجی ایالات متحده از جمله کنترل تسلیحات هسته ای می شود. دیگران از گسترش به عنوان راهی برای گسترش چتر امنیتی ناتو به شرق و تحکیم دستاوردهای دموکراتیک در بلوک شوروی سابق حمایت کردند.
اعضای اروپایی نیز بر سر این موضوع اختلاف نظر داشتند. بریتانیا می‌ترسید که گسترش ناتو باعث کمرنگ شدن کیفی این اتحاد شود، در حالی که فرانسه معتقد بود که این امر باعث نفوذ بیش از حد ناتو (و ایالات متحده) خواهد شد. پاریس امیدوار بود که کشورهای شوروی سابق را از طریق نهادهای اروپایی ادغام کند.
اعضای ناتو از زمان تاسیس تا امروز
دوره اول: در سال 1949 همزمان با تاسیس این سازمان، ایالات متحده آمریکا، بلژیک، کانادا، دانمارک، فرانسه، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، پرتغال و انگلستان به پیمان آتلانتیک شمالی پیوستند.
دوره دوم: در طول جنگ سرد کشورهای یونان و ترکیه (سال 1952)، آلمان غربی (1955) و اسپانیا (1982) به این سازمان پیوستند.
دوره سوم: در طول سال‌های پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دهه 1990کشورهای آلمان (1990)، جمهوری چک، مجارستان و لهستان (1999)، بلغارستان، استونی، لاتویا، لیتوانی، رومانی، اسلواکی و اسلونی (2004)، آلبانی و کروواسی (2009)، مونتنگرو (2017) و مقدونیه شمالی (2020) به این سازمان پیوستند.
دوره چهارم: دوره چهارم تحولات ناتو با آغاز جنگ حمله نظامی روسیه به اوکراین آغاز شد. فنلاند در تاریخ ۴ آوریل ۲۰۲۳ طی یک نشست برنامه‌ریزی‌شده رسما به عضویت ناتو درآمد که سریع‌ترین روند الحاق در تاریخ این معاهده بوده‌است. فنلاند دارای 1340 کیلومتر مرز با روسیه است، که بیش از معادل دو برابر مرز ناتو با روسیه تا قبل از پیوستن این کشور به ناتو بود.
در ژوئیه ۲۰۲۲ نیز، ناتو پروتکل الحاق سوئد را برای پیوستن به این سازمان امضا کرد. تا پایان سپتامبر ۲۰۲۲، همه اعضای ناتو به جز ترکیه و مجارستان، الحاق سوئد را تصویب کرده بودند. ترکیه الحاق سوئد را در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۴ و پس از آن مجارستان در ۷ مارس ۲۰۲۴ تصویب کردند و سوئد در ۷ مارس ۲۰۲۴ رسما به عضویت ناتو درآمد.
بقاء ناتو
ناتو چیزی بیش از یک پیوند فراآتلانتیکی است. همچنین یک ساختار نظامی یکپارچه است که 32 ارتش را به هم متصل می‌کند. هیچ اتحاد دیگری به سطح نهادینه شدن ناتو نزدیک نیست. ناتو ساختارهای نیروی خود را به طور جمعی توسعه می‌دهد، برنامه‌های دفاعی یکسانی را دنبال می‌کنند و تحت فرماندهی واحد آموزش و تمرین می‌دهند. در حالی که ساختار فرماندهی ناتو به شدت به ستون فقرات ایالات متحده متکی است (از نظر پایگاه‌ها، توانمندسازها و فرماندهان از جمله فرمانده عالی نیروهای متفقین اروپا یا SACEUR)، اما ارتش‌های اروپایی به خوبی در داخل آن ادغام شده‌اند و امروز بیش از هر زمان دیگری خود را ملزم به تداوم این اتحاد می‌دانند.
تنش‌های روسیه و ناتو در اواخر سال 2021 و اوایل سال 2022 زمانی که پوتین دستور افزایش نیروی نظامی فوق‌العاده در مرز با اوکراین را صادر کرد به شدت بالا گرفت. پوتین تهدید کرد اگر ائتلاف متعهد به توقف دائمی گسترش عضویت خود به شرق و جلب رضایت روسیه نشود، جنگ اجتناب ناپذیر است. وی همچنین هشدار داد ایالات متحده باید تسلیحات هسته‌ای خود در اروپا را برچیند. این درخواست‌ها رد شد و روسیه تهاجم خود را در فوریه 2020 آغاز کرد که شروعی بر یک ترازدی تازه در اوکراین بود.
امروز و به عقیده بسیاری از متحدان ناتو، پس از روی کار آمدن ترامپ که علاقه بالایی به یکجانبه گرایی آمریکایی دارد، بهترین راه برای بقای ناتو این است که ساختار خود را کمتر به ایالات متحده وابسته کند. کشورهای اروپایی و کانادا می‌توانند این کار را با افزایش سهم خود در بار دفاعی و با توسعه قابلیت‌های اروپایی انجام دهند که در طول زمان می‌تواند عدم حمایت قاطع ایالات متحده را جبران کند.
با این حال، این همه مشکلات را حل نمی‌کند. اگرچه ترامپ واقعا علاقه‌ای به حمایت آمریکا از ناتو مانند آنچه تا امروز رخ داده است ندارد اما قطعنامه کنگره که در سال 2023، خروج یکجانبه از ناتو را برای رییس جمهوری آمریکا دشوار کرده است. با این حال، ترامپ می‌تواند با ماندن در ائتلاف و ممانعت از عملکرد مطلوب، اوضاع را بدتر کند.
این شرایط باعث شد که ناتو تلاش کند تا بیش از هر زمان دیگری بر سرمایه گذاری اروپا محور روی آورد. کشورهای اروپایی عضو ناتو بعد از تهاجم روسیه به اوکراین بیش از قبل در امور نظامی و دفاعی خود سرمایه گذاری کردند، همکاری های فنی و فناورانه خود در حوزه نظامی را گسترش و بخش مهمی از بودجه خود را صرف توسعه صنایع دفاعی کردند.
با این حال، دولت جدید ترامپ، همان نگاه گذشته را به ناتو دارد و گذشته از آن از اعطای بسیاری از کمک‌های نظامی تهاجمی به اوکراین سرباز زده است. رویکردهای اخیر ترامپ، باعث شده تا رهبران اروپایی ناتو بیش از هر زمانی نگران چتر حمایتی-دفاعی این قاره باشند و برای توسعه نظم امنیتی اروپا با ناتو بدون حمایت قاطع آمریکا برنامه ریزی کنند.
