برخلاف تعامل فزایندهٔ حاشیه نشین های خلیج فارس با غرب، روابط ج.ا. ایران با اروپا مشخصا پس از تحولات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ ،حمایت بی چون و چرا از محور مقاومت ، رویارویی نظامی با اسرائیل و نیز اتهامات مربوط به پشتیبانی نظامی از روسیه در جنگ اوکراین، رو به وخامت گذارده و فرصت مناسبی برای سوء استفاده از برخی دشمنان و رقبای منطقه ای و جهانی ایران را فراهم آورده است.تحریم پروازهای ایران به آسمان اروپا از دیگر نشانه های روابط در حال احتضار طرفین است.
رضا حقیقی، کارشناس سیاست خارجی و مسائل بین الملل در یادداشتی برای جماران نوشت: روابط اتحادیهٔ اروپا و شورای همکاری خلیج فارس که قدمتی ۳۵ ساله دارد، روز به روز در حال گسترش است. برگزاری اجلاس اخیر مشترک سران اتحادیه و شورای همکاری برای اولین بار، انتشار سند همکاری مشترک استراتژیک شورای وزیران و پارلمان اروپا با شورای همکاری خلیج فارس در اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ و انتصاب آقای لوئیجی دی مایو وزیر امور خارجه سابق ایتالیا به عنوان نمایندهٔ ویژهٔ اتحادیه اروپا در منطقه خلیج فارس در خرداد ماه همان سال، ( آغاز به کار اول ۲۰۲۳) حاکی از عزم جدی طرفین برای توسعه مناسبات در همه زمینه ها است.
بند ۴۶ بیانیهٔ پایانی نخستین اجلاس مشترک سران اتحادیه و شورای همکاری خلیج فارس در تاریخ ۱۶ اکتبر ۲۰۲۴ ( ۲۵ مهرماه ۱۴۰۳) با ادبیاتی بی سابقه صراحتا از ایران خواسته است به اشغال جزایر سه گانه تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی که نقض حاکمیت امارات متحدهٔ عربی محسوب می شود و در مغایرت با منشور سازمان ملل متحد است، پایان دهد. پر واضح است که امارات متحده از طریق ساز و کار شورای همکاری خلیج فارس و ارتباط نهادی مستمر با کشورها و سازمان های منطقه ای و بین المللی به دنبال «هنجار سازی» در خصوص ادعای واهی خود است. پیش از این امارات توانسته در اقداماتی مشابه با دو کشور چین و روسیه بیانیه هایی مشابه صادر کند و اقدام اخیر در ادامهٔ تلاش های این کشور برای جا انداختن تدریجی این خواسته ی نامشروع در میان کشورها است به نحوی که بتواند با سنگین تر کردن وزن ادعای خود پروژه مد نظر خویش را در آینده به پیش ببرد.
برخلاف تعامل فزایندهٔ حاشیه نشین های خلیج فارس با غرب، روابط ج.ا. ایران با اروپا مشخصا پس از تحولات ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حمایت بی چون و چرا از محور مقاومت، رویارویی نظامی با اسرائیل و نیز اتهامات مربوط به پشتیبانی نظامی از روسیه در جنگ اوکراین، رو به وخامت گذارده و فرصت مناسبی برای سوء استفاده از برخی دشمنان و رقبای منطقه ای و جهانی ایران را فراهم آورده است.تحریم پروازهای ایران به آسمان اروپا از دیگر نشانه های روابط در حال احتضار طرفین است.
شرایط کنونی کشور که بعضا وضعیت شبه جنگی را ظرف ماه های اخیر تجربه نموده، فرصت تنش زدائی با اتحادیه اروپا که مشخصا در شعارهای مربوط به سیاست خارجی دولت آقای پزشکیان مشهود بود را سلب کرده و به نوعی هر گونه همکاری در حوزه های دیگر از جمله موضوع برجام را به آینده ای نامشخص موکول کرده است. دولت در حاشیه است و بخش قابل ملاحظه ای از ظرفیت دستگاه دیپلماسی در حال حاضر مصروف مقابله با اجماع سازی غرب و امریکا در منطقه شده و خلأ ارتباط با اروپا کاملا محسوس است. به نظر می رسد در فاصلهٔ مطرح شدن موضوع احتمال تحریم پروازهای ایران به اروپا تا تصویب آن در اتحادیه، مجال اقدامات دیپلماتیک بیشتر وجود داشت اما تحرکات پیشگیرانه آنگونه که انتظار می رفت، صورت نپذیرفت.
ج.ا. ایران به عنوان یک قدرت بزرگ منطقه ای در هر وضعیتی نیازمند مکانیسمی برای مدیریت تخاصم با غرب و اتحادیه اروپاست.شرایط اقتصادی کشور در سایه ی تحولات منطقه نباید مغفول بماند. زمان برای دولت آقای پزشکیان و وعده های اقتصادی و معیشتی آن به سرعت در حال از دست رفتن است و مدیریت و کاهش تنش ها پیش شرط بهبود شرایط داخلی است. تورم کمر شکن و نوسانات و افزایش پلکانی قیمت ارز و طلا ظرف ماه ها و روزهای اخیر، زنگ ها را به صدا در آورده و آینده خوبی را به تصویر نمی کشد.
در حالی که اتحادیه اروپا در سه کشور امارات متحده عربی، قطر و کویت سفیر و نمایندگی دائم دارد، ایران پیشنهاد اتحادیه اروپا برای گشایش دفتر نمایندگی اتحادیه در تهران را در دولت آقای روحانی بنا بر ملاحظاتی که بعضا از خارج از بدنهٔ دولت ناشی می شد، نپذیرفت. این ایده ابتدا به ساکن در سال ۱۳۹۲ از طریق گروه سوسیالیست های پارلمان اروپا مطرح شده و به تصویب پارلمان رسید و در سال ۱۳۹۵ مشخصا از طریق خانم موگرینی از دولت وقت درخواست شد.
در آن زمان جریان های مخالف، بحث امکان سوء استفاده غرب از طریق مداخله و توسل به موضوعات حقوق بشری و حتی احتمال جاسوسی در داخل را مطرح کردند در حالی که اغلب کشورهای بزرگ اروپایی در تهران سفارتخانه دارند و این توجیه منطقا پذیرفته نبود. تجربه اکنون نشان می دهد چنین ساز و کاری می توانست در وضعیت فعلی در راستای مدیریت مخاصمه و خنثی سازی اقدامات ایذائی کشورهای منطقه راهگشا باشد. در حال حاضر حتی امکان احضار نماینده ی اتحادیه اروپا به دلیل این اقدام گستاخانه علیه تمامیت ارضی کشور وجود ندارد.در عین حال مکانیسم دیپلماتیک مدیریت مخاصمه می توانست در جهت رفع سوء تفاهمات و خنثی نمودن فضا سازی ها مثمر ثمر باشد و کانال ارتباطی طرفین را در هر وضعیتی حفظ کند.
