فایننشال تایمز در گزارشی در این باره می نویسد: به گفته تحلیلگران، پکن مایل است از تسلط خود به عنوان بزرگترین شریک تجاری آفریقا برای بستن قراردادهای معدنی سودآور و فرصت های صادراتی برای حمایت از اقتصاد در حال مبارزه خود استفاده کند و در عین حال از ظهور رقبای ژئوپلیتیکی در قاره از جمله ایالات متحده جلوگیری کند.
به گزارش جماران، در شرایطی که دو جنگ اوکراین و غزه توجه جهانی را به خود جلب کرده و هرگاه اسم چین به میان می آید بیشتر اخبار پیرامون تنش و رقابت های اقتصادی پکن و واشنگتن است، چین در حال گسترش دامنه نفوذ خود در نقاطی از جهان است که کمتر مورد توجه قرار دارد. به گزارش رسانه ها، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین روز پنج‌شنبه در جریان نشستی با رهبران آفریقایی اعلام کرد که کشورش به کشورهای آفریقایی به ارزش ۱۵۰ میلیون دلار بدون بازپرداخت کمک نظامی ارائه خواهد کرد. راه اندازی آموزش نظامی و گشت‌زنی مشترک بین چین و کشورهای آفریقایی نیز برنامه دیگری بود که رئیس جمهور چین از آن رونمایی کرد.
رئیس‌جمهور چین در نشست بزرگی با حضور رهبران آفریقا و سایر شرکت‌کنندگان در پکن که انتظار می‌رود روابط با آفریقا را بیش از پیش ارتقا بخشد، از «نمونه درخشان» روابط چین و آفریقا تقدیر و تمجید کرد. شی و همسرش، پنگ لیوآن، شامگاه چهارشنبه برای مهمانانی که برای شرکت در اجلاس سال ۲۰۲۴ مجمع همکاری چین و آفریقا (FOCAC)، بزرگترین رویداد دیپلماتیک به میزبانی چین در پکن به سر می‌برند، ضیافتی را در تالار بزرگ خلق برگزار کردند. این نشست با حضور بیش از ۵۰ رهبر آفریقایی و دبیرکل سازمان ملل متحد از ۴ تا ۶ سپتامبر برگزار می‌شود. شی در سخنرانی خود گفت ۱۰ مرتبه به آفریقا رفته است. او گفت جامعه چین - آفریقا با آینده مشترک نمونه‌ای درخشان برای ساختن جامعه‌ای با آینده مشترک برای بشریت است. رئیس‌جمهور چین گفت جامعه چین-آفریقا با آینده مشترک، عمیقا ریشه در دوستی سنتی بین ۲ طرف دارد و افزود که این دوستی قوی باقی می‌ماند و در طول نسل‌ها قوی‌تر می‌شود، صرف‌نظر از اینکه جهان چگونه تغییر می‌کند.
شی خاطرنشان کرد که جامعه چین-آفریقا با آینده مشترک با قدرت همکاری برد-برد شکوفا می‌شود و افزود: ما با هم جاده‌ها، راه‌آهن‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها، پارک‌های صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی ساخته‌ایم. این پروژه‌ها زندگی و سرنوشت بسیاری از مردم را تغییر داده است.
رهبر چین با اشاره به اینکه جامعه چین و آفریقا با آینده مشترک همگام با زمان رشد می‌کند، گفت ۲ طرف همکاری و هماهنگی نزدیک خود را در مورد مسائل مهم بین‌المللی و منطقه‌ای حفظ کرده و با هم صدای جنوب جهانی را قوی‌تر کرده‌اند.
او ابراز اطمینان کرد تا زمانی که مردم ۲.۸ میلیارد نفری چین و آفریقا متحد باشند، ما با هم در مسیر مدرن‌سازی، شاهکارهای جدید و حتی بزرگ‌تری به‌دست خواهیم آورد، پیشروی حرکت مدرن‌سازی جنوب جهانی را برعهده خواهیم داشت و کمک‌های بزرگ‌تری به جامعه‌ای با آینده‌ای مشترک برای بشر خواهیم کرد.
شی جین‌پینگ همچنین گفت چین آماده همکاری با آفریقا برای اجرای ۱۰ اقدام مشارکتی در سه سال آینده برای پیشبرد مشترک مدرنیزاسیون است. شی متعهد شد بیش از ۵۰ میلیارد دلار برای آفریقا در سه سال آینده تامین مالی کند و قول داد همکاری در زیرساخت‌ها و تجارت با این قاره را تعمیق بخشد.
رهبر چین در مراسم افتتاحیه اجلاس سران مجمع همکاری چین و آفریقا در سال ۲۰۲۴ گفت: یک‌سوم جمعیت جهان در چین و آفریقا زندگی می‌کنند و بدون مدرن‌سازی چین و آفریقا هیچ مدرنیزاسیون جهانی وجود نخواهد داشت.
رویترز در بخشی از گزارش خود در درباره این نشست می نویسد: چین به بزرگترین وام‌دهنده جهان، نشان داد که تمایل دارد از تامین مالی زیرساخت‌های بزرگ دور شود و به جای آن بر فروش فناوری‌های پیشرفته و سبزی که شرکت‌های چینی روی آن‌ها سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند به اقتصادهای در حال توسعه تمرکز کند.
سال گذشته، چین وام هایی به ارزش 4.61 میلیارد دلار به آفریقا تصویب کرد که اولین افزایش سالانه از سال 2016 بود. در سخنراانی امسال رهبر چین تعهد خود را در مجمع 2021 در داکار برای این غول آسیایی مبنی بر خرید 300 میلیارد دلار کالاهای آفریقایی تکرار نکرد و تنها متعهد شد که دسترسی به بازار را به صورت یکجانبه گسترش دهد.تحلیلگران می گویند که قوانین بهداشت گیاهی پکن برای دسترسی به بازار بسیار سخت گیرانه است و باعث می شود چین نتواند به این وعده عمل کند. چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان و بزرگترین شریک تجاری آفریقا به شمار می‌رود که به دنبال سرمایه‌گذاری از منابع غنی این قاره از جمله مس، طلا، لیتیوم و معادن کمیاب است.
مجمع همکاری چین و افریقا چیست؟
مجمع همکاری چین-آفریقا (FOCAC) که در سال 2000 تاسیس شده، به یک نیرومحرکه چشمگیر برای روابط چین-آفریقا تبدیل شده است. این مجمع به عنوان پلتفرمی برای گفتگوی جمعی میان چین و کشورهای آفریقایی به دو طرف در تقویت همکاری در گستره وسیعی از حوزه‌ها از جمله تجارت، سرمایه گذاری، توسعه زیرساخت، صنعتی سازی، کشاورزی، بهداشت، آموزش و تبادلات فرهنگی کمک کرده است.
مجمع همکاری چین-آفریقا باعث رشد حجم تجارت دو جانبه شده است. در عین حال سرمایه گذاری‌های چین در پروژه‌های زیرساخت مانند جاده‌ها، راه آهن‌ها، بنادر و تاسیسات انرژی به تقویت توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورهای آفریقایی کمک کرده است.
آمارها نشان می‌دهد چین به مدت 15 سال متوالی بزرگترین شریک تجاری قاره آفریقا باقی مانده و تجارت دوجانبه در سال گذشته میلادی با رسیدن به 282.1 میلیارد دلار، یک رکورد جدید را به ثبت رسانده است. و تا پایان 2023، سرمایه گذاری مستقیم چین در آفریقا از 40 میلیارد دلار فراتر رفت.
این مجمع همچنین ظرفیت سازی در آفریقا را از طریق همکاری در حوزه‌هایی مثل آموزش، خدمات درمانی و توسعه منابع انسانی ارتقاء بخشیده است. چین بورسیه‌هایی را برای دانشجویان آفریقایی برای تحصیل در دانشگاه‌های چین اعطاء کرده و از برگزاری برنامه‌های آموزشی برای متخصصان آفریقایی در زمینه‌های گوناگون حمایت کرده است.
چین و بحران بدهکار کردن کشورهای افریقایی
فایننشال تایمز در گزارشی در این باره می نویسد: به گفته تحلیلگران، پکن مایل است از تسلط خود به عنوان بزرگترین شریک تجاری آفریقا برای بستن قراردادهای معدنی سودآور و فرصت های صادراتی برای حمایت از اقتصاد در حال مبارزه خود استفاده کند و در عین حال از ظهور رقبای ژئوپلیتیکی در قاره از جمله ایالات متحده جلوگیری کند. به نوبه خود، رهبران آفریقا از پکن می‌خواهند که به عدم تعادل تجاری که به چین اجازه می‌دهد مواد خام منطقه مانند سنگ آهن و نفت را مصرف کند و در عین حال کالاهای تولیدی را صادر کند که تولید داخلی را کاهش می‌دهد، رسیدگی کند. مازاد تجاری چین با این قاره حدود 64 میلیارد دلار است.
زینب عثمان، کارشناس ارشد و مدیر برنامه آفریقا در بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی گفت: شما شاهد درخواست‌هایی از سوی رهبران آفریقایی برای تأمین مالی زیرساخت‌ها خواهید بود، چه برای انرژی یا حمل‌ونقل، جاده‌ها یا بنادر، و برای حمایت از طرح‌های صنعتی‌سازی. او گفت که این شامل فرآوری و پالایش مواد معدنی حیاتی و تولید مرتبط، مانند انرژی پاک می شود..
در سال 2023، چین وام های 4.61 میلیارد دلاری را برای هشت کشور آفریقایی و دو موسسه مالی منطقه ای تصویب کرد، این اولین باری است که میزان وام سالانه برای این قاره از سال 2016 افزایش یافته است. اما بر اساس پایگاه داده چینی وام به آفریقا مرکز سیاست توسعه جهانی دانشگاه بوستون، این رقم بسیار کمتر از اوج ابتکار کمربند و جاده امضای شی است، زمانی که میانگین تعهدات سالانه از 10 میلیارد دلار فراتر رفت. از سال 2000 تا 2023، وام های چینی به آفریقا بالغ بر 182.28 میلیارد دلار بوده است. به گفته تحلیلگران، برای شی، که اوایل هفته از "آینده مشترک" چین با کشورهای آفریقایی استقبال کرد، یک اولویت مهم اجتناب از مشکلات بیشتر بدهی است.
با توجه به اینکه منابع مالی چین در حال حاضر به دلیل رکود عمیق بخش املاک کشیده شده است، پکن از اعطای وام های کوچکتر دولتی و مشارکت بیشتر شرکت های دولتی یا سرمایه گذاران بخش خصوصی حمایت می کند.زامبیا در سال 2020 بدهی خود را نپرداخت و به دنبال آن غنا و اخیراً اتیوپی قرار گرفتند و ده ها کشور آفریقایی دیگر با مشکلات بدهی مواجه شدند. آنگولا حدود 17 میلیارد دلار به چین بدهکار است که بیش از یک سوم بدهی خارجی آن است.
با توجه به وضعیت بدهی در کشورهای آفریقایی، تامین مالی موضوع بزرگی است. یک مقام ارشد اقتصادی یکی از کشورهای شاخ آفریقا در پکن گفت: صحبت‌های زیادی در مورد تمدید تأمین مالی با امتیاز، بازسازی بدهی وجود دارد. کندی مذاکرات مجدد بدهی، به ویژه با زامبیا، باعث انتقاد از نقش چین شده است. اما تانگ شیائوانگ، استاد و کارشناس انجمن چین در دانشگاه تسینگ‌هوا، می گوید اینکه اگر کشوری پول قرض کند و مشکلاتی در بازپرداخت داشته باشد، تقصیر باید متوجه چین شود، منطقی نیست.
علیرغم مشکلات بدهی قاره و سابقه ضعیف پیشرفت برخی از پروژه ها، رهبران آفریقایی درخواست ها برای سرمایه گذاری بیشتر در جلسات دوجانبه با شی را افزایش داده اند. به عنوان مثال، در کنیا، راه آهن استاندارد 5 میلیارد دلاری چین که شهر بندری مومباسا را به نایروبی پایتخت متصل می کند، مورد انتقاد قرار گرفته که از نظر اقتصادی غیرقابل دوام بوده و به نفع جوامع محلی نیست. اما در این هفته، ویلیام روتو، رئیس‌جمهور کنیا که سلف وی به شدت از پکن وام گرفته بود – به شی گفت که توسعه پیش‌بینی‌شده راه‌آهن به اوگاندا و فراتر از آن یکی از «اولویت‌های کنیا در تعامل با چین» است. وی همچنین از دیگر پروژه های نیازمند سرمایه گذاری از جمله بزرگراه نام برد. کنیا نیز در این هفته رسماً به بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیایی، جایگزین بانک جهانی تحت رهبری پکن، پیوست. رئیس جمهور آفریقای جنوبی سیریل رامافوزا افزایش تجارت دوجانبه دو کشور را ستایش کرد، اما همچنین از پکن خواست تا کالاهای بیشتری وارد کند و کارخانه های بیشتری در صنعتی ترین کشور آفریقا بسازد.
