علاقه آنکارا به گروه بریکس و روابط دوستانه آن با روسیه، به ویژه در زمینه انرژی، گردشگری و همچنین در دفاع، نگرانی های آمریکا و اروپا را در مورد دور شدن ترکیه از جهت گیری سنتی ژئوپلیتیک غربی خود برانگیخته است.
به گزارش جماران، حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه روز سه شنبه تایید کرد که آنکارا به طور رسمی از گروه بریکس به رهبری چین درخواست عضویت داده است. عمر چلیک، سخنگوی حزب حاکم در یک کنفرانس مطبوعاتی به خبرنگاران گفت: «رئیس‌جمهور ما قبلاً چندین بار ابراز تمایل کرده که ما می‌خواهیم عضو بریکس شویم. درخواست ما در این زمینه روشن است و روند در این چارچوب در حال انجام است.» این اظهارات در پاسخ به گزارش قبلی بلومبرگ مبنی بر درخواست رسمی ترکیه به عنوان عضو ناتو از چند ماه پیش برای پیوستن به بلوک بریکس، بیان شد.
عمر چلیک در ادامه پاسخ به این پرسش تایید کرد که این درخواست ترکیه و روند شروع شده هنوز به نتیجه ملموسی منتهی نشده است. او گفت: «اگر ارزیابی یا تصمیمی از سوی BRICS در مورد عضویت وجود داشته باشد، با شما در میان خواهیم گذاشت.»
پس از سفر هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه به چین در ماه ژوئن، بحث ها در مورد عضویت بالقوه ترکیه در بلوک بریکس افزایش یافته است. پس از سفر به چین، فیدان در اجلاس بریکس پلاس در روسیه در ژوئن شرکت کرد.
در حالی که نه فیدان و نه وزارتخارجه این کشور رسما پیشنهاد رسمی ترکیه برای پیوستن به بریکس را تایید نکرده اند، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه گفت که او در دیدار 11 ژوئن با دیپلمات ارشد ترکیه در حاشیه اجلاس، از علاقه ترکیه برای پیوستن به بریکس استقبال کرده است.
به گزارش المانیتور، جف فلیک سفیر مستعفی ایالات متحده در آنکارا در آن زمان ابراز امیدواری کرد که ترکیه به این گروه نپیوندد، اما همزمان تاکید کرد که عضویت بالقوه ترکیه در این بلوک شرقی، همسویی آن با ناتو و غرب را از مسیر خارج نخواهد کرد.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در سال 2018 در حالی که در اجلاس سران بلوک به رهبری چین در آفریقای جنوبی شرکت می‌کرد، تمایل کشورش را برای پیوستن به بریکس برای اولین بار ابراز کرده بود، اما این موضوع از آن زمان تاکنون چندان در صدر اخبار و اولویت های ترکیه نبود.
درخواست رسمی ترکیه در بحبوحه ناامیدی فزاینده آنکارا از اتحادیه اروپا و به دنبال تنوع بخشیدن به تجارت خود و بررسی گزینه های خارج از بلوک اروپایی صورت می گیرد. نگرانی آنکارا از اتحادیه اروپا، بزرگترین شریک تجاری آن، در مورد از سرگیری معاهده اتحادیه گمرکی بین این گروه و آنکارا در حال افزایش است.
بریکس که توسط برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی در سال 2009 تأسیس شد، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی را در ژانویه به عنوان اعضای جدید پذیرفت. با این گام تعداد اعضای این بلوک شرقی دو برابر شده و برای اولین بار کشورهای خاورمیانه را شامل شد.
به گفته سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، بیش از 30 کشور برای پیوستن به این ائتلاف درخواست داده اند. الجزایر، بحرین، کویت و تونس نیز بر اساس گزارش های رسانه ای از کشورهای علاقه مند برای پیوستن به بریکس هستند.
بلومبرگ در گزارشی در این باره می نویسد: ترکیه اولین عضو ناتو خواهد بود که درخواست عضویت در بلوک اقتصادی بریکس به رهبری رهبران روسیه و چین، ولادیمیر پوتین و شی جین پینگ را خواهد داد.
یکی از دیپلمات های سابق ترکیه به نیوزویک گفت که این اقدام به دلیل ناامیدی انباشته در آنکارا از غرب و اتحادیه اروپا انجام شده است.
سینان اولگن، رئیس اندیشکده مستقر در استانبول گفت: این استراتژی آنکارا برای جایگزینی غرب نیست، بلکه استراتژی تقویت روابط با قدرت های غیر غربی در زمانی است که هژمونی ایالات متحده رو به زوال است.
بریکس در نظر بسیاری به عنوان جایگزینی در صحنه جهانی برای گروه G7 به رهبری ایالات متحده در نظر گرفته می شود. بلومبرگ با استناد به منابع ناشناس گفت که دولت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه معتقد است که مرکز ثقل ژئوپلیتیک در حال دور شدن از کشورهای توسعه یافته از منظر اقتصادی است.
این اقدام همچنین اهداف آنکارا را برای توسعه و تعمیق روابط با همه طرف‌ها در دنیای چندقطبی نشان می‌دهد البته در عین حال ترکیه همچنان به تعهدات خود به عنوان یکی از اعضای اصلی ناتو عمل خواهد کرد.
سینان اولگن، رئیس اندیشکده مستقر در استانبول به نیوزویک گفت: «یکی از محرک‌های این امر، آرزوی افزایش استقلال استراتژیک ترکیه است. محرک دوم این ناامیدی‌های انباشته از غرب و اتحادیه اروپا است که یکی از آنها شامل مذاکرات متوقف شده برای نوسازی توافق اتحادیه گمرکی اتحادیه اروپا بود.روابط دوجانبه با ایالات متحده نیز مشکل ساز بوده است. این نوع ناامیدی‌ها باعث شده است که دولت ترکیه در این مسیر حرکت کند. در آنکارا این باور وجود دارد که می‌تواند این کار را بدون تحمیل هزینه‌های سیاسی به خود انجام دهد.
به عنوان یک مجمع غیرغربی که روسیه و چین در آن نقش کلیدی ایفا می کنند، حرکت ترکیه به سمت عضویت در بریکس به منزله دور شدن از غرب تلقی خواهد شد، هرچند آنکارا تلاش خواهد کرد تا آن را به عنوان حرکتی مخرب و علیه رابطه خود با غرب معرفی نکند.
فشار دیپلماتیک ترکیه برای پیوستن به بریکس در حالی صورت می‌گیرد که تهاجم گسترده روسیه به اوکراین و جنگ غیرمستقیم آن با اروپا در جریان است. با اینهمه سینان اولگن می گوید : از آنجایی که هیچ جزء امنیتی در بریکس وجود ندارد، پیوستن به این بلوک بر نقش ترکیه در ائتلاف نظامی ناتو تأثیری نخواهد داشت. بریکس بیشتر یک سازمان اقتصادی است، بنابراین احتمالاً بر روابط آن با اتحادیه اروپا بیشتر از ناتو تأثیر می گذارد.
رویترز در بخشی از گزارشی درباره جدی شدن بحث پیوستن ترکیه به بریکس نوشت: علاقه آنکارا به گروه بریکس و روابط دوستانه آن با روسیه، به ویژه در زمینه انرژی، گردشگری و همچنین در دفاع، نگرانی های آمریکا و اروپا را در مورد دور شدن ترکیه از جهت گیری سنتی ژئوپلیتیک غربی خود برانگیخته است.
فرانس 24 نیز در گزارشی در این باره نوشت: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز روز شنبه در سخنانی گفت که ترکیه می تواند به کشوری قدرتمند، مرفه و قابل احترام تبدیل شود که همزمان با شرق و غرب روابط خود را توسعه دهد.
او در ماه ژوئن گفته بود که عضویت بریکس را جایگزینی برای عضویت در سایر گروه‌ها نمی‌داند و این کشور رسماً کاندیدای پیوستن به اتحادیه اروپا است.
مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا که در سال 2005 آغاز شد، پس از سرکوب گروه های مخالف ترکیه پس از کودتای نافرجام در سال 2016 عملا متوقف شده است.
