کشور ترکیه با روسیه دارای روابط دوستانه است، به اوکراین تسلیحات می‌فروشد و نسبت به ایفای نقش بیشتر اتحادیه اروپا در مسائل دفاعی محتاط است. در عین حال تمامیت ارضی اوکراین را به رسمیت می‌شناسد.
به گزارش جماران به نقل از یورونیوز، ترکیه ضمن ادامه خرید نفت و گاز روسیه، پهپادها و کشتی‌های جنگی خود را در اختیار کی‌یف قرار می‌دهد. این کشور از موقعیت جغرافیایی خود در دریای سیاه برای مطامع دیپلماتیک خود استفاده می‌کند، کما اینکه پیش‌تر نیز یک توافقنامه منقضی شده برای امکان حمل و نقل غلات اوکراین را تسهیل کرد.
کشور ترکیه با روسیه دارای روابط دوستانه است، به اوکراین تسلیحات می‌فروشد و نسبت به ایفای نقش بیشتر اتحادیه اروپا در مسائل دفاعی محتاط است. در عین حال تمامیت ارضی اوکراین را به رسمیت می‌شناسد.
این طور که به نظر می‌رسد، ترکیه هیچ قصدی برای کنار گذاشتن سیاست موازنه‌گری ظریف خود بین عضویت در ائتلاف نظامی ناتو، گرم نگه‌داشتن روابط با روسیه و ایجاد نوعی از اتحاد با اوکراین ندارد.
ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان و رئیس دوره‌ای شورای اتحادیه اروپا روز چهارشنبه ۱۰ ژوئیه (۲۰ تیر ۱۴۰۳) در مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه «شریک مهمی در ماموریت ما در زمینه صلح» است.
اوربان با حضور در نشست سران ناتو در واشنگتن، تاکید کرد که «ترکیه تنها کشوری است که با موفقیت به عنوان میانجی بین طرف‌های درگیر در جنگ روسیه و اوکراین عمل کرده است.»
بازی دو طرفه اردوغان چگونه است؟
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه مدت‌هاست که به ایفای نقش یک صلح طلب در جنگ روسیه با اوکراین چشم دوخته است. رویترز گزارش داد که اردوغان اخیراً در حاشیه نشست سران سازمان همکاری شانگهای در قزاقستان جاه‌طلبی خود را دوباره در روز چهارشنبه سوم ژوئیه (۱۳ تیر ۱۴۰۳) دنبال کرد و به ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه گفت که آنکارا می‌تواند به پایان جنگ کمک کند.
با این حال، به نظر می‌رسد پوتین برای پیشنهادات اردوغان وقعی قائل نیست. دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در همان تاریخ سوم ژوئیه به رسانه‌های محلی گفت که «غیر ممکن» است که رهبر ترکیه بتواند نقش یک صلح‌جو را بازی کند. پسکوف جزئیات بیشتری ارائه نکرد، اما به نظر می‌رسد که تنش‌های جدیدی در روابط ترکیه و روسیه در حال ظهور است.
یاشار گولر، وزیر دفاع ترکیه در پاسخ به نشریه پولیتیکو، این تصور که کشورش با بقیه ائتلاف ناتو همسو نیست را قویاً رد کرد. وی در توضیح گفت که «ما تصوری که [ترکیه] غیرقابل اعتماد است را کاملاً رد می‌کنیم. چنین چیزی وجود ندارد.»
وی در عین حال افزود: «در فضایی که ۳۲ متحد در کنار هم هستند، تصور یکسان در مورد هر موضوعی غیرممکن است.» اما بهرحال نمی‌توان انکار کرد که ترکیه یکی از اعضای نرمال ناتو نیست.
برخلاف اکثر کشورهای اروپایی ناتو، ترکیه عضو اتحادیه اروپا نیست. این کشور دارای دومین ارتش بزرگ در داخل ائتلاف ناتو پس از ایالات متحده است و به دنبال منافع امنیتی خود از جمله استقرار نظامیان در سوریه و تهاجمات مکرر به عراق برای حمله به شبه نظامیان کرد در آنجا است.
وزیر دفاع ترکیه گفت: «تا به امروز، ترکیه تنها کشوری بوده که توانسته هر دو طرف جنگ [روسیه و اوکراین] را در گفت‌وگوهای سطح بالا گرد هم بیاورد.»
انتقاد پوتین از ترکیه بخاطر گرایش به غرب
اردوغان و پوتین دارای روابط حسنه شخصی هستند و هر دو از یکدیگر به عنوان «دوست عزیز» یاد می‌کنند. اردوغان حتی گفته است که به همان اندازه که به غرب اعتماد دارد، به روسیه نیز اعتماد دارد.
اما پوتین اخیر در ماه ژوئن علناً از ترکیه باخاطر مشارکت یک شرکت نظامی ترکیه با اوکراین انتقاد کرد. پوتین در دیدار با خبرگزاری های خارجی گفت: «می‌خواهم یادآوری کنم که ترکیه در برخی زمینه ها با اوکراین همکاری می‌کند.» او سپس ادعا کرد که پهپادهای اوکراینی به خطوط لوله گازی روسیه که انرژی ترکیه را تامین می‌کردند، حمله می‌کردند.
بایکار، سازنده هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه، هم اکنون در حال ساخت کارخانه‌ای در اوکراین است و پهپادهای بیرقدار تی.بی.-۲ خود را به کی‌یف می‌دهد.
روسیه ۴۹ درصد انرژی مورد نیاز ترکیه را عمدتا از طریق فروش گاز تامین می‌کند. این کشور همچنین بزرگترین منبع واردات ترکیه است که در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۴۵.۶ میلیارد دلار بوده است.
پوتین همچنین بر گرایش اقتصادی آنکارا به غرب انتقاد کرد و گفت: «به نظر من بلوک اقتصادی دولت ترکیه تمرکز خود را به وام گرفتن، جذب سرمایه‌گذاری و دریافت کمک‌های مالی از موسسات مالی غربی معطوف کرده است.»
رئیس جمهوری روسیه افزود: «اگر این موضوع به محدودیت در روابط تجاری و اقتصادی ترکیه با روسیه مرتبط باشد، اقتصاد ترکیه بیش از آنچه که بتواند به دست آورد ضرر خواهد کرد.»
اردوغان با بحران طولانی‌مدت اقتصادی و تغییر چشم‌انداز سیاست داخلی کشور پس از شکست حزبش در انتخابات محلی اوایل سال جاری دست و پنجه نرم می‌کند.
یک شرکت دولتی روسی در سال ۲۰۲۲ میلادی، به یک شرکت تابعه خود برای ساخت یک نیروگاه هسته‌ای مهم در ترکیه ۲۰ میلیارد دلار پول اختصاصا داد. یک مقام ترکیه ای به بلومبرگ اطلاع داد که این اقدام حسن نیت پوتین برای قدردانی از میانجیگری اردوغان برای توافق صادرات غلات از اوکراین بود. روسیه همچنین در سال ۲۰۲۳ موافقت کرد که دریافت ۶۰۰ میلیون دلار طلب خود را بابت صادرات گاز طبیعی به ترکیه به تعویق بیندازد.
تعداد شرکت‌های روسی در ترکیه از ۱۷۷ شرکت در سال ۲۰۲۲ به ۱۳۶۳ شرکت افزایش یافته است. این موضوع از نظر بسیاری از متحدان آنکارا در ناتو، تلاشی برای دور زدن تحریم‌های غرب است.
بیزینس اینسایدر به نقل از روسلان سلیمانوف، پژوهشگر آکادمی دیپلماتیک آذربایجان می‌نویسد: کرملین پیش‌بینی کرده بود که اردوغان پس از انتخاب مجدد، لطف او را متقابلاً جبران کند. با این حال، رئیس‌جمهوری ترکیه در مواجهه با شرایط اقتصادی چالش‌برانگیز در داخل، موضع غربگراتر از آنچه مسکو انتظار داشت اتخاذ کرده است.»
اردوغان بر سر دو راهی
از جمله عوامل دیگری که روابط ترکیه و روسیه را پیچیده می کند، می توان به معامله جت‌های اف-۱۶ با ایالات متحده و کاهش سرعت تجارت دوجانبه به دلیل تحریم های ثانویه ایالات متحده اشاره کرد.
در عین حال، ترکیه از تحریم های باقی مانده آمریکا علیه ترکیه که توسط دولت قبلی دونالد ترامپ در واکنش به خرید سامانه دفاع هوایی اس-۴۰۰ روسیه توسط آنکارا اعمال شده بود، انتقاد کرد.
مورد دیگری که موجب سردی روابط آنکا و مسکو شده است این است که ترکیه از درخواست سوئد برای پیوستن به ناتو حمایت کرد. علاوه بر این‌ها، ترکیه ماه گذشته به نشست صلح اوکراین در سوئیس پیوست، نشستی که روسیه از پیوستن به آن امتناع ورزید و آن را «پوچ» خواند.
سیاست خارجی مستقل
آنکارا مصمم است از نفوذ ابتکارات نظامی اتحادیه اروپا به ائتلاف ناتو جلوگیری کند، به ویژه اینکه تلاش طولانی مدت ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا سرانجام راه به جایی نبرد.
یکی از شروط ترکیه برای حمایت از مارک روته، نخست وزیر سابق هلند برای رسیدن به سمت دبیرکل جدید ناتو این بود که او نسبت به کشورهای عضو اتحادیه اروپا در داخل این ائتلاف طرفداری نشان ندهد.
وزیر دفاع ترکیه در این زمینه اشاره می‌کند که «این واقعیت که متحدان اتحادیه اروپا به دنبال جایگزینی خارج از چتر امنیتی ناتو هستند، به وحدت و همبستگی ائتلاف آسیب می رساند.»
هدف ترکیه این است که تنش‌ها با روسیه را پایین نگه دارد، ناتو را از منطقه دور نگه دارد و اطمینان حاصل کند که هرگونه تشدید بالقوه کنترل می شود.
آنکارا با مسکو هنوز هم خوب بازی می‌کند، اما پوتین بارها سفر به ترکیه که ابتدا برای ماه فوریه گذشته برنامه‌ریزی شده بود را به تعویق انداخته است.
