ریاست جمهوری جلیلی مطابق با رویکرد مرحوم رئیسی خواهد بود که در دوره سه ساله ریاست جمهوری خود قول داده بود که اقتصاد را به مذاکرات هسته ای با قدرت های خارجی مرتبط نکند.
به گزارش جماران، الجزیره در گزارشی درباره انتخابات ریاست جمهوری در ایران این پرسش را مطرح می کند که آیا سیاست خارجی ایران تحت ریاست جمهوری جدید تغییر خواهد کرد؟ دو نامزد باقی مانده که برای ریاست جمهوری ایران رقابت می کنند، سعید جلیلی و مسعود پزشکیان، دیدگاه های متفاوتی را برای آینده کشور به رای دهندگان ارائه می دهند. با این حال، کارشناسان می گویند که بعید است دیدگاه های متفاوت آنها منجر به تغییر قابل توجهی در سیاست خارجی ایران شود. پزشکیان، وزیر بهداشت و جراح سابق، در انتخابات روز جمعه اول شد، اما 50 درصد مورد نیاز برای یک پیروزی قطعی را کسب نکرد و او را مجبور به رقابت در دور دوم در برابر جلیلی کرد که در 5 ژوئن برگزار می شود. انتخابات زودهنگام روز جمعه برای انتخاب جانشین رئیس جمهور ابراهیم رئیسی بود که در اواخر ماه مه در سانحه سقوط هلیکوپتر جان باخت.
پزشکیان در این رقابت به عنوان تنها نامزد غیراصولگرا که مجاز به شرکت در انتخابات است، به چشم آمده است. او از حمایت اصلاح طلبانی مانند محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق برخوردار بود، که احتمالاً دخالت او نشان می دهد که پزشکیان یک هدف کلیدی سیاست خارجی اصلاح طلبان را دنبال خواهد کرد: مذاکره مجدد درباره توافق هسته ای برای کاهش تحریم ها بر اقتصاد ایران و کاهش تنش با غرب.
توافقنامه سال 2015 بین ایران و چین، اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا، ایالات متحده آمریکا برای محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور در ازای لغو تحریم‌ها، تحت ریاست جمهوری میانه‌روی حسن روحانی امضا شد. اما سه سال بعد، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، از این توافق خارج شد و امید کسانی را که معتقد بودند راه را برای رنسانس اقتصادی ایران هموار می‌کرد، درهم شکست.در عوض، ایالات متحده تحریم‌های شدید جدیدی را اعمال کرد و تندروهای ایرانی زمینه جدیدی پیدا کردند که بگویند غرب قابل اعتماد نیست. مذاکرات بر سر احیای این قرارداد تا حد زیادی متوقف شده است.
در سوی دیگر طیف سیاسی، جلیلی را سخت ترین نماینده محافظه کار می دانند. تحلیلگران می گویند که پیروزی این تندرو سرسخت - با حمایت دیگر نامزدهای محافظه کار دور اول - نشانگر رویکردی حتی بیشتر تقابل آمیز در قبال غرب، به ویژه ایالات متحده است. جلیلی که به عنوان مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای بین سال‌های 2007 تا 2012 فعالیت می‌کرد، با این ایده که ایران باید درباره برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود با سایر کشورها گفتگو کند یا با آنها مصالحه کند، مخالف بود.
الجزیره در ادامه این گزارش می نویسد: صرف نظر از مواضع کاملاً متفاوت نامزدها، رئیس جمهور ایران در یک مأموریت محدود عمل می کند. آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زیر نظر او بیشترین حرف را در مورد سیاست خارجی دارند.
علی واعظ، رئیس برنامه ایران گروه بین المللی بحران معتقد است که هرچند عناصری از تداوم وجود دارد که میزان تغییر را محدود می کند اما اگر سیاست ها در دوره ترامپ و بایدن در امریکا 180 درجه تغییر می کند در ایران این رقم می تواند 45 درصد اختلاف باشد اما ناچیز نیست.
ناتوانی دولت ها در تغییر سیاست به عنوان یکی از دلایل مشارکت 40 درصدی در انتخابات روز جمعه - کمترین میزان در تاریخ ایران از زمان انقلاب اسلامی 1979 - مطرح شده است، زیرا به نظر می رسد رای دهندگان امید خود را از دست داده اند که با تغییر رئیس جمهور می توان بسیاری از موارد را بهبود بخشید.
یک رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب باید با نیروهای فوق محافظه‌کار حاکم بر پارلمان ایران روبرو شود، در حالی که توانایی او برای تعامل با غرب و مدیریت تنش های منطقه ای در بوته آزمایش قرار می گیرد.
در ماه آوریل، ایران در انتقام حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق سوریه که منجر به ( شهادت) فرماندهان ارشد سپاه شد، حمله موشکی و پهپادی را علیه اسرائیل انجام داد. این تقابل بی‌سابقه در بحبوحه تشدید تنش‌های منطقه‌ای رخ داد، زیرا جنگ اسرائیل علیه غزه ادامه دارد و احتمال وقوع یک جنگ همه جانبه بین اسرائیل و حزب‌الله لبنان که مورد حمایت ایران است، بیشتر می‌شود. اما در حالی که سیاست‌های منطقه‌ای مدت‌هاست به‌شدت توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مدیریت می‌شود، مذاکرات هسته‌ای با قدرت‌های جهانی همچنان روی میز است.
ولی نصر، استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه جانز هاپکینز، گفت: رئیس جمهور می تواند در این مورد لحن و نگرش را تعیین کند، حتی اگر فقط برای تغییرات حاشیه ای باشد. در مورد توافق هسته‌ای، رئیس‌جمهور می‌تواند در بررسی احتمالات برای انواع مختلف نتایج بسیار تاثیرگذار باشد. پزشکیان برای شروع مذاکره با آمریکا اقدام می‌کند در حالی که جلیلی این کار را نمی‌کند.
دیپلماسی هسته‌ای برای ایرانیان امری مرکزی است، زیرا مستقیماً بر اقتصاد کشور که نگرانی اصلی اکثر ایرانیان است، تأثیر می‌گذارد. دولت‌های متوالی نتوانسته‌اند با کاهش ارزش پول و تورم مقابله کنند، زیرا آنها رژیم تحریم‌های غرب را مقصر می‌دانند. نصر گفت: برای برداشته شدن تحریم ها، باید علاقه مند به گفتگو با غرب بود ، اگر رئیس جمهوری با این ایده ناسازگار باشد، تفاوت ایجاد می کند.
رویکرد تندرو؟
ریاست جمهوری جلیلی مطابق با رویکرد مرحوم رئیسی خواهد بود که در دوره سه ساله ریاست جمهوری خود قول داده بود که اقتصاد را به مذاکرات هسته ای با قدرت های خارجی مرتبط نکند. در عوض، دولت تصمیم گرفت به توانمندی های داخلی ایران تکیه کند و در عین حال تجارت خود را به سمت شرق متمرکز و روابط با چین، روسیه و کشورهای همسایه را تقویت کند.
تحت عنوان به اصطلاح «اقتصاد مقاومتی»، ایران سال گذشته قراردادی را با میانجیگری چین با عربستان سعودی امضا کرد که به جنگ سرد چند ساله بین رقبای منطقه ای پایان داد. رئیسی همچنین بر پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای تاکید کرد و این کشور در اوایل سال جاری به عضویت بلوک «بریکس» درآمد. اما چرخش موسوم به شرق نتایج ملموسی از نظر بهبود اقتصاد به همراه نداشت؛ چیزی که اردوگاه محافظه‌کار به آن اذعان کرده است . همین مسئله باعث شد هر رئیس‌جمهوری در آینده نیاز به ایجاد تعادل در جهت‌گیری داشته باشد.
حمیدرضا غلام زاده، مدیر اتاق فکر «دیپلماسی هاوس» که بر سیاست خارجی متمرکز است، گفت: جلیلی نمی‌تواند به طور کامل از مذاکره با غرب دوری کند، همزمان پزشکیان فقط بر مذاکرات هسته‌ای تمرکز نخواهد کرد. سیاست خارجی ایران به عوامل خارجی نیز بستگی دارد که مهم‌تر از همه، انتخابات آمریکا در نوامبر است. چالش از داخل ایران نیست، بلکه از خارج است اینکه ترامپ یا بایدن برنده انتخابات شود. حتی اگر پزشکیان رئیس جمهور شود، به جای چالش داخلی، با چالش های خارجی مواجه خواهد شد.
