اختلال در عرضه گاز روسیه به اروپا و هدف اتحادیه اروپا برای حذف تدریجی واردات انرژی روسیه در واکنش به جنگ، گازپروم را مجبور کرده است که به دنبال خریدارهای جایگزین برای گازی که قبلا به اروپا صادر می‌کرد، باشد.
به گزارش جماران؛ چند روز پیش در 28 نوامبر 2022، قاسم جومارت توکایف؛ رییس جمهوری قزاقستان، به مسکو رفت و با ولادیمیر پوتین؛ رییس جمهوری روسیه و دیگر مقامات ارشد این کشور دیدار کرد. رسانه‌های روسی گزارش دادند که پوتین در این دیدار پیشنهاد تشکیل «اتحادیه سه جانبه گاز» با قزاقستان و ازبکستان را داده است و طبق گزارش‌ها، توکایف نیز پاسخ مثبت داد.
واکنش‌ها ناگهان توجهات را برانگیخت. علیرغم مبهم بودن این پیشنهاد، شرایط آن زمان (هشت ماه پس از حمله روسیه به اوکراین) و زمانی که اروپا به دنبال کاهش وابستگی خود به گاز روسیه بود مباحث قابل توجهی را مطرح کرد.
سخنگوی دولت توکایف پس از آن دیدار به دنبال فروکش کردن هجمه‌های غرب برآمد و تصریح کرد که روسای جمهور دو کشور در مورد چگونگی هماهنگ کردن اقدامات مشترک برای انتقال گاز روسیه از طریق قلمرو قزاقستان و ازبکستان گفتگو کردند. این یک عقب نشینی نمادین بود.
اما یک سال و نیم بعد، روسیه، قزاقستان و ازبکستان درگیر چیزی هستند که همکاری «فرصت‌طلبانه» در شرایط هماهنگ چند جانبه گفته می‌شود. نزدیک شدن این دو کشور به روسیه در قالب «اتحادیه گاز» به معنای «وابستگی بیشتر به روسیه، در راستای ابتکارات قبلی کرملین برای حفظ نفوذ و مقابله با حضور غرب در منطقه آسیای مرکزی خواهد بود». این ممکن است وابستگی‌های جدید دراز مدتی را میان طرفین ایجاد و برای گسترش انتقال انرژی از روسیه و آسیای مرکزی به چین زمینه ساز باشد.
جنگ در اوکراین چه تأثیری بر ژئوپلیتیک انرژی اوراسیا داشته است؟
اختلال در عرضه گاز روسیه به اروپا و هدف اتحادیه اروپا برای حذف تدریجی واردات انرژی روسیه در واکنش به جنگ، گازپروم را مجبور کرده است که به دنبال خریدارهای جایگزین برای گازی که قبلا به اروپا صادر می‌کرد، باشد. هدایت مجدد این منابع گاز به آسیای مرکزی به روسیه اجازه می‌دهد تا به دنبال یکپارچگی نزدیک‌تر و در نتیجه نفوذ بیشتر از طریق تامین انرژی ترجیحی باشد، برنامه‌ای که مشخصه روابط انرژی در حوزه نفوذ روسیه از مراحل اولیه صنعت انرژی شوروی بود.
برای واردکنندگان، خطرات بزرگی در ارتباط با ایجاد این وابستگی‌های انرژی جدید وجود دارد، این خطر وجود دارد که روسیه به دنبال استفاده از نفوذ انرژی خود برای به دست آوردن کنترل بر دارایی‌های گاز استراتژیک در منطقه، مانند خطوط لوله به چین، مشابه قراردادهای گاز در برابر زیرساخت خود در سایر کشورهای ترانزیت استراتژیک باشد.
در عین حال، از دست دادن بازار سودآور اروپا نیز چالشی برای ژئوپلیتیک انرژی روسیه است؛ چراکه روسیه و گازپروم ممکن است دریافت یارانه برای عرضه با قیمت‌های ترجیحی هم در داخل روسیه و هم برای شرکای استراتژیک آن را دشوارتر ببینند.
ظهور «اتحادیه گازی سه جانبه» پیامد مستقیم جنگ در اوکراین است و نماد تغییر قابل توجهی در پویایی انرژی آسیای مرکزی محسوب می‌شود. همانطور که ولادیمیر پوتین خاطرنشان کرد، اینها «اولین صادرات از نوع خطوط لوله در تاریخ هستند؛ چراکه هرگز گاز روسیه به سمت آسیای مرکزی از طریق خطوط لوله منتقل نشده است»
کل ایده «اتحادیه گازی سه جانبه» این است که قزاقستان و ازبکستان بتوانند تمام گاز طبیعی خود را با قیمت بالاتر به چین صادر کنند، در حالی که گاز را با قیمت پایین‌تری برای مصرف داخلی از روسیه خریداری کنند. این به نفع روسیه خواهد بود، زیرا روسیه باید به نحوی با تحریم گاز اتحادیه اروپا مقابله کند. هم قزاقستان و هم ازبکستان در حال حاضر با کمبود گاز مواجه هستند، با این حال هنوز باید به تعهدات قراردادی برای صادرات به چین پایبند باشند و افزایش مصرف داخلی را تامین کنند. بنابراین به نظر می‌رسد که «اتحادیه گازی سه‌جانبه» می‌تواند برای روسیه، آسیای مرکزی و چین منافع اقتصادی داشته باشد و بنابراین، حتی بدون اینکه رسما به‌عنوان «اتحادیه گاز» شناخته شود، شانس خوبی برای همکاری وجود دارد.
با این حال، به نظر می رسد به دلیل جنگ در اوکراین، روسیه مجبور شده است تمام برنامه‌های خود را برای ادامه جریان بازار گاز داخلی خود و با ایجاد بازار مشترک گاز اتحادیه اقتصادی اوراسیا کاهش دهد.
