چرخه حمله و ضدحمله بین اسرائیل و ایران در آوریل با حمله سریع اسرائیل در مجاورت تاسیسات هسته‌ای اصفهان در ایران پایان یافته است. انتخاب هدف، سیگنال روشنی به ایران بود مبنی بر اینکه اسرائیل در آینده می تواند در صورت تمایل، مخفیانه به سایت های هسته ای ایران حمله کند.
به گزارش جماران، پاتریشیا لوئیس، مدیر برنامه امنیت بین المللی در چتم هاوس در تازه ترین نوشتار برای این اندیشکده نوشته است که رهبران جهان باید از گسترش سلاح های هسته ای در خاورمیانه و فراتر از آن جلوگیری کنند: یک ماه پس از حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل، یکی از وزرای دولت اسرائیل پیشنهاد کرد که ممکن است بمب اتمی بر غزه انداخته شود. تقریباً همه تحلیل‌گران و قطعاً همه دولت‌ها اظهارات او را به عنوان یک ژست توخالی با هدف اقناع مخاطب خاص داخلی تفسیر کردند. این مقام اسرائیلی بعدها ادعا کرده که سخنان او در مصاحبه رادیویی استعاری بوده و البته تعلیق هم شد.
با این حال، پشت سر تیترها در این باره و خشم ناشی از آن، یک درک مشترک دیرینه وجود دارد که اسرائیل توانایی تسلیحات هسته‌ای اعلام‌نشده‌ای دارد و ایران به عبور از آستانه تسلیحات هسته‌ای نزدیک‌تر شده است.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، تمایل خود را برای برخورد نظامی با توسعه برنامه هسته ای ایران پنهان نکرده است. چنین موضعی نشان می‌دهد که سلاح‌های هسته‌ای یک خطر بالقوه در این منطقه هستند و در صورت تشدید تنش منطقه ای می توانند ویرانی هایی به وجود بیاورند.
افزایش تهدید تسلیحات هسته ای که اخیرا شاهد آن هستیم از زمان اوج جنگ سرد تاکنون بی سابقه است. از فوریه 2022، مقامات و صاحب نظران روسیه تهدیدهایی بعضا علنی برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای، احتمالاً علیه اوکراین، یک کشور غیرهسته‌ای، مطرح کرده‌اند. روسیه از قبل تسلیحات هسته ای در بلاروس مستقر کرده است.
علاقه به سلاح های هسته ای و اثر بازدارندگی مورد انتظار آنها متعاقباً در کشورهای غیرهسته ای مانند کره جنوبی، آلمان و لهستان افزایش یافته است. کره شمالی همچنان به توسعه برنامه تسلیحات هسته‌ای خود ادامه می‌دهد؛ در حالی که هند و پاکستان در وضعیت جنگ هسته‌ای دوجانبه قرار دارند.
پنج کشور دارای سلاح هسته ای همگی در حال مدرن سازی سلاح های هسته ای خود هستند. اگرچه تعداد آنها بسیار کمتر از زمان جنگ سرد است(برای مثال ایالات متحده و روسیه به ترتیب دارای 5044 و 5580 کلاهک هستند) چین نه تنها نیروهای هسته‌ای خود را مدرن‌سازی می‌کند، بلکه دامنه و تعداد سامانه‌های تحویل آنها را گسترش می‌دهد. دیگر کشورهای خاورمیانه تلاش کردند مسیر دستیابی به تسلیحات هسته ای را طی کنند. عراق در دهه های 1980 و 1990 بسیار نزدیک شد، اما پس از حمله به کویت توسط بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) ناکام ماند. رآکتور مخفی سوریه قبل از بارگیری با سوخت هسته‌ای بمباران شد و لیبی نیز از عمران خان پاکستانی کمک بسیاری گرفت.
ارسال سیگنال هسته ای
اکنون اوضاع فرق کرده و خطرناک تر است. سطح تنش در منطقه همچنان بالاست. چرخه حمله و ضدّ حمله بین اسرائیل و ایران در آوریل با حمله سریع اسرائیل در مجاورت تاسیسات هسته‌ای اصفهان در ایران پایان یافته است. انتخاب هدف، سیگنال روشنی به ایران بود مبنی بر اینکه اسرائیل در آینده می تواند در صورت تمایل، مخفیانه به سایت های هسته ای ایران حمله کند.
انتخاب‌های ایران در حوزه تسلیحات هسته ای که مدت‌ها مورد بحث مقامات این کشور بود، همچنان به همان شکلی باقی می‌ماند که سال‌ها بوده است: الف) به عنوان یک کشور آستانه هسته‌ای با قابلیت تولید سلاح‌های هسته‌ای ادامه داده، اما ترجیح دهد حداقل در حال حاضر از این آستانه عبور نکند. ب) عبور از آستانه هسته ای و اعلام وضعیت خود، یا از طریق انفجار آزمایش سلاح هسته ای یا از طریق اعلامیه.
ایران تاکنون با وجود نزدیک شدن به بمب هسته ای، در آستانه باقی مانده است. از زمانی که ایالات متحده از توافق هسته‌ای ایران(برنامه جامع اقدام مشترک) در سال 2018 خارج شد، ایران اعلام کرده که دیگر به برجام پایبند نیست. ایران اخیرا به چند بازرس آژانس هم اجازه ورود به این کشور را نداده، هرچند بازرسی های معمول ادامه دارند. حملات متقابل اسرائیل و ایران احتمالاً استدلال ها در ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای را تقویت می کند. با این حال، انجام این کار خطرات بیشتری را برای ایران از نظر حمله پیشگیرانه اسرائیل به همراه دارد و البته پیشرفت شکننده در روابط این کشور با همسایگان را تضعیف خواهد کرد.
گزینه های هسته ای پیش روی کشورها
در واقع، عربستان سعودی در حال پیشبرد برنامه انرژی هسته ای خود است. بسیاری می ترسند که این پوششی برای شروع یک برنامه تسلیحات هسته ای باشد که رهبران سعودی گهگاه تهدید آن را به زبان آورده اند. با توجه به سکوت ایالات متحده در مورد حمایت از تلاش های هسته ای این کشور، ریاض ممکن است به سمت کمک گرفتن از چین که حاشیه های کمتری دارد، متمایل شود.
سایر کشورها مانند مصر توانایی فنی برای تولید سلاح های هسته ای را دارند - یا ممکن است چنین تصمیمی بگیرند - اما به نظر می رسد هیچ کدام در مرحله ای نیستند که این یک گزینه برای آنها جنبه فوری داشته باشد. بیشتر از این، علاقه به بررسی مجدد گزینه های هسته ای در حال افزایش است. هند و پاکستان همچنان در یک بن بست هسته ای با چندین مورد رسیدن به سطح هشدار بالا هستند.
کره جنوبی و ژاپن در معرض تهدید دائمی کره شمالی هستند، در حالی که تایوان همیشه از ادعاهای چین در مورد خاک خود می ترسد. هر کشوری ظرفیت فنی برای توسعه یک برنامه ملی تسلیحات هسته ای را دارد. کره جنوبی 20 سال پیش گزارش داد که بر خلاف تعهدات به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، آزمایش‌های جداسازی ایزوتوپ لیزری را با اورانیوم و پلوتونیوم انجام داده است. از آن زمان تاکنون با آژانس برای اطمینان از رعایت کامل تعهدات همکاری کرده است.
ژاپن به خلع سلاح هسته ای جهانی پایبند است و تنها کشوری است که در جنگ متحمل حملات تسلیحات هسته ای شده است. با این حال، ایالات متحده توانایی‌های نظامی خود را در دفاع از ژاپن، تایوان و کره جنوبی گسترش می‌دهد که شامل سیستم‌های تسلیحات هسته‌ای ایالات متحده می‌شود. تاکید بر همه این تحولات برای درک این موضوع است که چگونه تسلیحات هسته ای در دکترین ها و موقعیت های نظامی در ایالات متحده، روسیه و چین درک می شود. افزایش ترس از درگیری های خشونت آمیز بزرگ منطقه ای و جهانی نشان می دهد که ایمان به مفهوم بازدارندگی هسته ای در حال فرسایش است.
فراخوان برای اولویت بندی کنترل تسلیحات
یک جنگ هسته‌ای منطقه‌ای یا جهانی از طریق انفجارها و در نتیجه آتش‌سوزی‌ها، تشعشعات و زباله‌های رادیواکتیو که به مناطق دور و دراز گسترش می‌یابند، باعث رنج غیرقابل توصیفی می‌شود. با در نظر گرفتن این موضوع، رهبران باید تلاش های خود را برای تبدیل مجدد کنترل تسلیحات هسته ای، عدم اشاعه و خلع سلاح هسته ای چندجانبه به یکی از اولویت های اصلی جهانی مضاعف کنند. نشست آتی سازمان ملل متحد یک نقطه کانونی برای آغاز راه جدیدی به جلو ارائه می دهد . در این نشست باید بر تعهد مستمر به خلع سلاح هسته ای جهانی و جلوگیری از استفاده از سلاح های هسته ای تاکید شود.
کشورهای خارج از معاهدات کنترل تسلیحات چندجانبه و خلع سلاح می توانند به عنوان ناظر برای نشان دادن تعهد خود به جلوگیری از جنگ هسته ای در این اجلاس شرکت کنند. دارندگان تسلیحات هسته‌ای که خارج از معاهده منع آزمایش‌های جامع هستند نیز می‌توانند متعهد شوند که هیچ آزمایش تسلیحات هسته‌ای جدیدی انجام ندهند یا مواد شکافت‌پذیر بیشتری برای سلاح‌های هسته‌ای جدید تولید نکنند.
علاوه بر این، گفت و گوهای راهبردی تازه آغاز شده بین ایالات متحده و چین می تواند رویکردهای جدیدی برای تقویت تابو علیه استفاده از سلاح های هسته ای ایجاد کند. چین از درخواست‌ها برای کاهش تهدیدات هسته‌ای روسیه بسیار حمایت می‌کند و ممکن است بتواند پیشرفت در این مذاکرات را به روسیه و سایر دارندگان تسلیحات هسته‌ای در آینده گسترش دهد.
روزگاری رونالد ریگان و میخائیل گورباچف می گفتند که یک جنگ هسته ای هرگز برنده نخواهد داشت. این ایده امروز نیز به همان اندازه که در سال 1985 صادق بود، معتبر است. جهان به رهبران جدید و پرانرژی نیاز دارد تا به میراث تسلیحات هسته ای جنگ سرد که وضعیت وخیم بین المللی کنونی را تشدید می کند، قبل از اینکه خیلی دیر شود، رسیدگی کنند.
