محور برنامه سفر شی، تلاش او برای حفظ نفوذ چین در اروپای مرکزی و شرقی است، منطقه‌ای که پس از حمله روسیه به اوکراین به طور فزاینده‌ای از همکاری با مسکو فاصله گرفته و چین به خوبی می‌داند که می‌تواند خلاء حضور روسیه را به نفع خود جبران کند.
به گزارش جماران؛ همه چیز از پاریس شروع می‌شود. در ماه مه سال 1975، دنگ شیائوپینگ؛ معاون نخست وزیر چین، در اولین دیدار رسمی یک رهبر کمونیست چین از یک کشور غربی، به فرانسه سفر کرد. 49 سال بعد در همان روز، شی جین پینگ، به پاریس، بلگراد و بوداپست سفر می‌کند، درست زمانی که به نظر می‌رسد روابط پکن با غرب در حال غروب است.
سفر 5 تا 10 ماه مه شی‌جین‌پینگ، یک سال پس از آن انجام می‌شود که اتحادیه اروپا شروع به اتخاذ سیاست چین زدایی از اقتصاد خود کرده و موارد مشکوک به جاسوسی چین و نفوذ لابی اقتصادی این کشور در اروپا را دنبال می‌کند.
فرانسه
فرانسه اولین مقصد رییس جمهوری چین است. دعوت امانوئل مکرون؛ رییس جمهوری فرانسه از اورسولا فون در لاین؛ رییس کمیسیون اروپا برای پیوستن به نشست سه جانبه با رهبر چین در روز اول، کلید طرح یک رویکرد واحد خواهد بود. هفته گذشته، مکرون درباره فروپاشی پروژه اروپایی در صورتی که ابعاد سیاسی و امنیتی آن تقویت نشود، هشدار داد.
در این میان، صربستان و مجارستان فرمت یک همکاری با چین را حفظ کرده‌اند که اتحادیه اروپا را دور می‌زند. با این حال، در سطح دوجانبه، مکرون تمایل خود را برای ادامه همکاری در مورد «مسائل جهانی» و به قول وی «هر کاری که می‌توانیم برای بازگرداندن چین به قوانین بین‌المللی انجام دهیم.» است. اما سال 2024 مانند گذشته نیست، و وضوح بسیار بیشتری در مورد محدودیت‌های همکاری با چین به عنوان یک شریک قابل اعتماد اقتصادی وجود دارد. اتحادیه اروپا از آن زمان ابزارهای دفاع تجاری را تقویت و در اصلاح انحرافات رقابت اقتصادی فعال‌تر بوده است.
فرانسه همچنین برای تحقیقات کمیسیون در مورد یارانه خودروهای الکتریکی چینی فشار آورده است. با توجه به اینکه چین اکنون با رکود اقتصادی مواجه است، مسائل مربوط به مازاد ظرفیت ساختاری به ویژه در بخش‌هایی که باعث ایجاد انحرافات رقابتی برای اروپا و فرانسه می‌شوند، از جمله خودروهای برقی، پنل‌های خورشیدی و باتری‌ها، بدون شک موضوع اصلی این دیدار خواهد بود.
علاوه بر این، تمایل ماکرون برای به عهده گرفتن رهبری سیاسی بیشتر برای اوکراین و امنیت اروپا، مستلزم اتخاذ موضعی قوی در برابر حمایت چین از روسیه است. در شرایطی که ولادیمیر پوتین؛ رییس جمهوری روسیه در اواخر ماه جاری از چین دیدار می‌کند، ماکرون احتمالا با شی چین با شرایطی مشابه با سال 2023 تعامل خواهد کرد، زمانی که وی از رهبر چین خواست به روسیه سلاح ارسال نکند. با این حال، از آن زمان، حمایت چین از روسیه افزایش یافته است.
صربستان
در پانزده سال گذشته، صربستان یک مشارکت استراتژیک جامع با چین را بر اساس روابط نزدیک اقتصادی و سیاسی ایجاد کرده است. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تامین‌کننده سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی صربستان، دومین شریک تجاری بزرگ آن پس از اتحادیه اروپا، و شریک کلیدی در توسعه زیرساخت‌های بسیار مورد نیاز ظاهر شده است. سفر آتی شی به صربستان فرصتی را برای هر دو طرف فراهم می‌کند تا دستاوردهای همکاری خود را در 15 سال گذشته به نمایش بگذارند.
با این حال، بعید است که رهبران دو کشور به چالش‌های ناشی از افزایش حضور چین در صربستان رسیدگی کنند. این موارد شامل اثر منفی شرکت‌های چینی بر محیط زیست، عدم شفافیت در مذاکرات پروژه‌های زیرساختی و انتقاد شرکای غربی صربستان است که این کشور را به عنوان قطب چین در دروازه اتحادیه اروپا می‌دانند.
دیدار شی دومین دیدار در هشت سال گذشته خواهد بود و با نمادهای زیادی همراه است. برنامه ریزی شده برای تاریخ 7 و 8 ماه مه، مصادف با بیست و پنجمین سالگرد بمباران سفارت چین در بلگراد توسط ناتو در جریان مداخله در یوگسلاوی، که در نهایت منجر به سقوط رژیم اسلوبودان میلوسویچغ رییس جمهوری صربستان شد. این رویداد به طور قابل توجهی بر احساسات چین نسبت به ناتو و سیستم حکمرانی جهانی که پس از فروپاشی دیوار برلین ظهور کرد، اثر گذار بوده است.
بمباران سفارت چین در بلگراد توسط ناتو، موضوع مهمی برای مقامات چینی است که از آن برای حمایت از روایت‌هایی استفاده کنند که ارزش‌های لیبرال دموکراسی‌ها را زیر سوال می‌برد. با این حال، برای صربستان، این سفر فرصتی در جهت تقویت موقعیت خود به عنوان شریک اصلی چین در بالکان غربی است. این بالاترین سطح سفر به صربستان در سال‌های اخیر است و امید به پروژه‌های مشترک جدیدی را به همراه دارد که رشد اقتصادی-زیرساختی این کشور را تسهیل می‌کند.
مجارستان
سفر شی‌جین‌پینگ به اروپا بخشی از تلاش‌های رهبری چین برای معکوس کردن سیاست سخت‌گیرانه اروپا در کاهش محدودیت‌ها علیه چین است. اروپای مرکزی و شرقی نقش مهمی را در این ماموریت ایفا می‌کند؛ چراکه پکن چندین کشور همفکر در اینجا پیدا کرده است که استراتژی ژئوپلیتیکی فعلی واشنگتن و نزدیک‌ترین متحدان آن را نیز به چالش می‌کشند که مایل به ایجاد روابط نزدیکتر با چین و روسیه هستند. صربستان و مجارستان قطعات کلیدی این پازل چینی هستند.
شی در مجارستان با ویکتور اوربان؛ نخست وزیر مجارستان، که سیاست خارجی مجارستان را با چین و روسیه در دهه گذشته هماهنگ کرده است، دیدار می‌کند. بوداپست در سال 2015 به ابتکار یک کمربند و جاده (BRI) پیوسته است.
انتظار می رود شی با اوربان در مورد چندین پروژه زیرساختی در حال انجام BRI بحث کنند و در مورد پروژه‌های جدید به توافق برسند. او احتمالا موضوع تسریع پروژه راه آهن سریع السیر بلگراد-بوداپست را در جریان مذاکرات خود در بلگراد و بوداپست مطرح خواهد کرد. این پروژه در سال 2019 راه اندازی شد، اما ساخت و ساز در سمت مجارستان با تاخیر مواجه بود تا اینکه دولت مجارستان تصمیم گرفت در اوایل سال جاری به کار خود سرعت ببخشد.
همچنین، در ماه فوریه، یونان اعلام کرد که به این پروژه می‌پیوندد و آن را به آتن گسترش می‌دهد و با ایجاد مسیر جایگزینی برای صادرات چین برای رسیدن به قلب اروپا از جنوب، خود را جایگزین خروج اخیر ایتالیا BRI می‌کند.
برای حمایت از افزایش تولید صنعتی در مجارستان، چین قصد دارد خط راه آهنی را که فرودگاه بین‌المللی لیست را به بوداپست متصل می‌کند و همچنین حلقه راه‌آهن موسوم به V0 را بسازد، که برای کمک به انتقال حمل‌ونقل بین‌المللی به خارج از پایتخت طراحی شده است. بر اساس گزارش‌ها، این دو رهبر از شهر جنوبی پچ بازدید خواهند کرد تا سرمایه‌گذاری بزرگ خودروساز چینی «گریت وال موتور» را برای ایجاد یک کارخانه جدید در بیکسرد برای تولید خودروهای رده متوسط و درجه یک برای بازار اروپا اعلام کنند.
علاوه بر این، آنها احتمالا در مورد اجرای توافقنامه همکاری امنیتی دوجانبه که اخیرا امضا شده، صحبت خواهند کرد، که بر اساس آن به افسران پلیس چین اجازه می‌دهد در مجارستان در محله‌هایی با جمعیت گسترده مهاجران یا گردشگران چینی، حضور داشته باشند.
انتخاب این کشورهای اروپایی برای سفر شی و زمان پیش از انتخابات اروپا در ماه ژوئن در محاسبات ژئوپلیتیک چین به خوبی گزینش شده است. شی به دنبال کاهش تنش‌های تجاری است، به‌ویژه در شرایطی که اروپا نظارت بر رویه‌های تجاری ظاهرا ناعادلانه چین در بخش‌های مختلف از خودروهای الکتریکی گرفته تا دستگاه‌های پزشکی و پنل‌های خورشیدی را تشدید می‌کند. همچنین محور برنامه سفر شی، تلاش او برای حفظ نفوذ چین در اروپای مرکزی و شرقی است، منطقه‌ای که پس از حمله روسیه به اوکراین به طور فزاینده‌ای از همکاری با مسکو فاصله گرفته و چین به خوبی می‌داند که می‌تواند خلاء حضور روسیه را به نفع خود جبران کند.
چین به دنبال یافتن راه‌هایی برای بهره‌برداری از ضعف استراتژیک در برابر اروپا و به کارگیری استراتژی خود است. بوداپست، منتقد سرسخت اتحادیه اروپا، برای این منظور مفید است. این کشور تنها در سال گذشته حدود ده میلیارد یورو سرمایه‌گذاری چینی را جذب کرده است. به نظر می‌رسد تمایل برای تقویت بیشتر همکاری‌ها، که به طور بالقوه فراتر از مسائل اقتصادی و سرمایه‌گذاری به حوزه‌های زیرساختی و امنیتی است، متقابل است. اوربان این همکاری را برای تبدیل شدن به کانون اروپا برای تولید باتری‌های برقی در چند سال آینده حیاتی می‌داند.
اتحادیه اروپا
در دو سال گذشته، روابط اتحادیه اروپا و چین محدود شده است. بنابراین، سفر شی به اروپا در زمان مهمی انجام می‌شود. سوال کلیدی برای اتحادیه اروپا این است که آیا پین چیز جذابی برای ارائه دارد؟
چین اتحادیه اروپا را در دو عرصه اصلی اقتصاد و امنیت به چالش می‌کشد. علیرغم تماس مکرر رهبران اروپایی، هیچ پیشرفت واقعی حاصل نشده است. پکن حمایت خود از جنگ روسیه در اوکراین را دوچندان کرده و ظرفیت‌های مازاد تجاری چین جای خالی حضور اقتصادی اروپا در روسیه را به خوبی پر کرده است.
با این حال، اتحادیه اروپا با اقدامات متقابل به دنبال به چالش کشیدن رفتار چین است. بروکسل قصد دارد شرکت‌های چینی بیشتری را به لیست سیاه تحریم‌های روسیه اضافه کند و حملاتی را علیه شرکت‌های سازنده چینی از جمله Nuctech و TikTok آغاز کرده است.
بنابراین همه نگاه‌ها به رهبر چین است. آیا چین هدایایی مانند مشارکت چین در کنفرانس صلح اوکراین، کاهش حمایت مادی از روسیه و فرصت‌های اقتصادی بیشتر برای اتحادیه اروپا خواهد آورد؟ یا با ارائه پیشنهادهای دوجانبه، مثلا به ویکتور اوربان، اختلاف اروپایی‌ها را دو چندان می‌کند. با این حال، دعوت ماکرون از فون در لاین برای پیوستن به دیدار او با شی در این راستا یک اقدام قوی است و تضمین می‌کند که کمیسیون اروپا در این تبادل نظر نقش دارد.
چین در پشت پرده
شی جین پینگ، سفرهای دولتی خود به فرانسه، صربستان و مجارستان را با سه هدف انجام می‌دهد. اول؛ ترمیم روابط در اروپا که به دلیل حمایت چین از جنگ روسیه در اوکراین آسیب دیده است، دوم؛ برنامه امنیتی اقتصادی اتحادیه اروپا در برابر چین را کم رنگ می‌کند و سوم؛ روابط قوی کشورهای اروپایی با چین را به نمایش می‌گذارد به ویژه که شرکای سرسخت آن صربستان و مجارستان هستند.
بی شک شی جین پینگ از دیدار خود با ماکرون برای کم اهمیت جلوه دادن حمایت مداوم چین از ماشین جنگی پوتین استفاده خواهد کرد. او همچنین تاکید خواهد کرد که فرانسه و سایر کشورهای اروپایی همچنان از تعامل اقتصادی با چین سود می‌برند و آنها باید به جای پیروی از واشنگتن، مسیر مستقلی را دنبال کنند.
این پیام با دیدگاه کسانی که در فرانسه از همسویی بیش از حد با ایالات متحده در این مورد و سایر موضوعات محتاط هستند، به خوبی منطبق خواهد بود. پکن، با آگاهی از تفاوت‌های آشکار در اروپا در مقابله با یارانه‌های چین در صنایع کلیدی مانند خودروهای برقی، قصد دارد بین کشورهای عضو شکاف ایجاد کند تا تحقیقات ضد یارانه اتحادیه اروپا در واردات خودروهای برقی چین را پیچیده کند.
شی همچنین ممکن است امیدوار باشد که از تظاهرات گذشته فرانسه مبنی بر عدم تمایل به گسترش نقش ناتو در آسیا و ابراز همبستگی با رویکرد واشنگتن در مورد تایوان استفاده بیشتری کند. ماکرون قبلا اعلام کرده بود که فرانسه نمی‌تواند کورکورانه از رهبری ایالات متحده در مورد تایوان پیروی کند و باید از کشیده شدن به بحران‌هایی که مربوط به خودش نیست، اجتناب کند.
در همین حال، سفر شی به مجارستان نشان دهنده روابط قوی چین با یک کشور اتحادیه اروپا با دیدگاه‌های مثبت نسبت به چین است. انتظار می‌رود چین از سرمایه‌گذاری‌های جدید BRI هم در آن‌جا و هم در صربستان نامزد اتحادیه اروپا رونمایی کند که نشان‌دهنده اهمیت مداوم چین به عنوان یک شریک اقتصادی است.
چین از اهمیت استراتژیک صربستان در بالکان غربی به خوبی آگاه است و در اواخر سال گذشته با این کشور قرارداد تجارت آزاد امضا کرد و هر یک از توقف‌های برنامه سفر در خدمت پیشبرد سه هدف چین برای این سفر خواهد بود.
در نهایت، سفر دیپلماتیک شی به اروپا فصل مهمی در کتاب بازی استراتژیک چین است. این تجسم هدایت ماهرانه پکن در تعادل ظریف بین پیشبرد تهاجمی الزامات اقتصادی خود و حفظ روابط دیپلماتیک دوستانه را نشان می‌دهد و احتمالا حتی نفوذ خود را در مناطق خاصی از این قاره تقویت می‌کند.
