جنگ در اوکراین و غزه به نوعی موید استدلال چین است که جهان روز به روز بی‌نظم‌تر می‌شود. از نظر پکن، حمایت ایالات متحده از کمپین اسرائیل در غزه نشان می‌دهد که تظاهر این کشور به احترام به قوانین و حقوق بین الملل یک ژست و ظاهرسازی است. در حالی که ایالات متحده به سرعت جنایات جنگی روسیه در اوکراین و رفتار چین با اویغورها را محکوم کرد، در مواجهه با اسرائیل، سکوت کرده است .
به گزارش جماران، فارن افرز در نوشتاری تحلیلی به سراغ بررسی سیاست چین در قبال جنگ غزه با عنوان « بازی چین در غزه » رفته و می نویسد:
در طول یک سال گذشته، زمانی که دیپلمات‌های غربی دیوانه‌وار از این سر دنیا به آن سر دنیا رفته و در تلاش برای مهار توالی جنگ‌ها، بحران‌ها و دیگر مصیبت‌ها از اوکراین تا دارفور، قره‌باغ کوهستانی و جمهوری دموکراتیک کنگو بودند، چینی ها چندان هم از بی نظمی به وجود آمده ناراضی به نظر نمی رسیدند. حمله حماس در 7 اکتبر و لشکرکشی اسرائیل به نوار غزه، پکن را با بحران دیگری برای بهره برداری روبه رو کرد. در حالی که ایالات متحده از طریق حمایت خود از رژیم اسرائیل، خود را نزد کشورهای جنوب جهانی بی اعتبار می کند، پکن واکنش خود به جنگ را به دقت تنظیم کرده و به افکار عمومی در کشورهای در حال توسعه توجه زیادی دارد.
چین و تمرکز بر بهره برداری از جهان بدون نظم
در حالی که غرب به دنبال حفظ نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین موجود با تغییر برخی عناصر آن و دعوت از چند بازیگر دیگر است، استراتژیست‌های چینی به طور فزاینده‌ای بر بقای خود در جهانی بدون نظم متمرکز شده‌اند و به سایر کشورها کمک می کنند تا با کاهش سلطه غرب، حاکمیت و آزادی مانور خود را ایجاد کنند.
از زمان حمله حماس، دولت بایدن تلاش کرده است تا حمایت عمومی و علنی خود از اسرائیل را با فشار خصوصی بر اسرائیل برای هدفمندسازی بیشتر حملات در غزه، هماهنگ کند تا فضا برای حل و فصل سیاسی موضوع با فلسطینیان بازتر باشد.در این سو پکن به دلیل با فراخوان برای راه حل دو دولتی، امتناع از محکومیت حماس و تلاش های نمادین برای حمایت از آتش بس، از احساسات ضد اسرائیلی جهانی در تلاش برای ارتقای جایگاه خود در جنوب جهانی استفاده کرده است. چین در این پرونده و پرونده های مشابه یک راهبرد گسترده تر را تعریف کرده است : به خدمت گرفتن درگیری ها و بحران های جهانی که سیاست‌گذاران غربی را به ستوه آورده است.
همانطور که یک مدل هوش مصنوعی با هر دسته جدید از داده ها، پاسخ خود را به یک درخواست واحد از نظر کیفی ارتقا می دهد هر بحران جهانی جدید به چین فرصت بیشتری می دهد تا در جنوب جهانی هواداران بیشتری برای خود دست و پا کند. در این راستا، مقایسه واکنش چین به جنگ غزه با واکنش این کشور به جنگ در اوکراین آموزنده است.
از سیاست ابهام در جنگ اوکراین تا پاسخ فوری به جنگ غزه
هنگامی که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در فوریه 2022 به اوکراین حمله کرد، چین مدتی طول کشید تا بداند که باید چه موضع گیری داشته باشد. این کشور ترجیح داد به جای صدور بیانیه های گیج کننده و تا حدی هم متناقض ، صبر پیشه کند. پکن در بیشتر پیام‌های خود بر مصونیت حاکمیت ارضی اوکراین تاکید کرد. این کشور همچنین تلاش کرد بر نزدیکی خود به روسیه تأکید کند و با انتقاد از ایالات متحده و ناتو، «نگرانی های امنیتی منطقی» روسیه را تایید کرد. البته باید گفت که پکن سیاست ابهام در این پرونده را انتخاب کرد تا هیچ کدام از طرفین را از خود نرنجاند اما اجرای این سیاست تا حدودی ناشیانه پیش رفت.
با این حال، زمانی که حماس ( طوفان الاقصی را آغاز کرد) ، پکن توانست به سرعت پاسخ دهد. از آنجایی که مشخص شد افکار عمومی در جنوب جهانی به شدت علیه اسرائیل است، چین فوراً به دنبال اهرم فشار سازی از این بحران و فشای آنچه به عنوان استانداردهای دوگانه آمریکا شناخته می شود، بود.
در 8 اکتبر، وزارت خارجه چین بیانیه ای را منتشر کرد که در آن خواستار آتش بس شد و بر راه حل دو کشوری تاکید کرد. آنچه در این بیانیه گنجانده نشده بود، انتقاد از حماس یا محکومیت حمله انجام شده توسط حماس بود که در آن چهار نفر از قربانیان اتباع چین بودند.
در اواخر اکتبر، چاینا دیلی که در خدمت منافع دولت چین است ، نوشت که ایالات متحده در سمت اشتباه تاریخ در غزه قرار گرفته است. تلویزیون دولتی چین هم در برنامه ای جداگانه سیاست امریکا در قبال اسرائیل را مورد انتقاد قرار داده و گفت : یهودیان سه درصد از جمعیت ایالات متحده را تشکیل می دهند اما بیش از 70 درصد از ثروت آن را در اختیار دارند.
این رویکرد از سوی رسانه های نزدیک به دولت در چین، تلاشی آگاهانه برای انعکاس روایاتی بود که در جنوب جهانی مورد استقبال قرار می گرفت. چین با همسو شدن با عقاید اکثریت در کشورهایی مانند اندونزی، عربستان سعودی و آفریقای جنوبی، می تواند خود را به عنوان جایگزینی برای آمریکای جنگ طلب، سلطه طلب و ریاکار معرفی کند.
چین، بستری برای نمایش برخورداری جنوب جهانی از حق انتخاب
در این میان چین تنها به موضع گیری های شفاهی بسنده نکرد بلکه دست به ابتکارهای دیپلماتیک هم زد. در 20 نوامبر، گروهی از وزرای خارجه عرب سفری را به کشورهای عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل آغاز کردند. اولین توقف آنها در پکن بود، جایی که وانگ یی وزیر امور خارجه چین از آنها استقبال کرد. انتخاب سفر به شرق قبل از ملاقات آنها در فرانسه، بریتانیا و ایالات متحده مطمئناً عمدی بوده است. این را می توان به عنوان شاهدی بر افزایش قدرت چین در خاورمیانه از زمان مذاکره برای تنش زدایی بین ایران و عربستان سعودی در ماه مارس گذشته خواند. اگرچه نشست پکن هیچ نتیجه مشخصی به همراه نداشت اما این راهی برای کشورهای عربی بود تا نشان دهند که آنها انتخاب هایی جدا از ایالات متحده دارند و چین از ایفای نقش شریک جایگزین لذت می برد.
از زمان آغاز کارزار اسرائیل در غزه، که دولت بایدن تا حد زیادی از آن حمایت کرده است، بی اعتمادی به ایالات متحده در سراسر جهان عرب عمیق تر شده است. نظرسنجی ها نشان می دهد که مردم عرب اکنون چین را به آمریکا ترجیح می دهند. این بخشی از یک روند بلندمدت است اما قطعا با جنگ غزه تشدید می شود. نظرسنجی انجام شده در پاییز 2023 در هشت کشور بزرگ غیر غربی - برزیل، چین، هند، اندونزی، روسیه، ترکیه، عربستان سعودی و آفریقای جنوبی- توسط شورای روابط خارجی اروپا نشان داد که چین، برخلاف قدرت های غربی، بسیار نزدیک تر با افکار عمومی در جنوب جهانی است.
تلاش چین برای انعکاس افکار عمومی جهانی در مورد مناقشه اسرائیل و فلسطین، بخشی از یک استراتژی بسیار گسترده تر است که هدف آن به دست آوردن دل جنوب جهانی است.
سرمایه گذاری چین بر عیان شدن فریبکاری امریکا
اول و مهمتر از همه، جنگ در اوکراین و غزه به نوعی موید استدلال چین است که جهان روز به روز بی‌نظم‌تر می‌شود. از نظر پکن، حمایت ایالات متحده از حمله رژیم اسرائیل به غزه نشان می‌دهد که تظاهر این کشور به احترام به قوانین و حقوق بین الملل یک ژست و ظاهرسازی است. در حالی که ایالات متحده به سرعت جنایات جنگی روسیه در اوکراین و رفتار چین با اویغورها را محکوم کرد، در مواجهه با اسرائیل، سکوت کرده است .
این استراتژی در 20 نوامبر، زمانی که شی جین پینگ، رهبر چین در اجلاس مجازی بریکس با تمرکز بر جنگ در غزه شرکت کرد، به طور کامل به نمایش گذاشته شد. در این نشست اعضای اصلی بلوک برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی به همراه جدیدترین اعضای آن، آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی حضور داشتند. این اجلاس تلاش آشکاری برای معرفی این گروه به عنوان یک جایگزین جدید برای سازمان های غربی مانند G-7 بود.
منافع عدم تعریف متحد سنتی برای چین
از سوی دیگر راهبرد چین در غزه باز هم در قالب تلاش این کشور برای بهره مندی از سیاست عدم ایجاد متحد سنتی برای خود در سطح جهانی است. در خاورمیانه، ایالات متحده از زمان جنگ یوم کیپور در سال 1973 بر تعهد خود به امنیت رژیم اسرائیل ثابت قدم بوده است. در مقابل، چین در انتخاب شرکای خود در منطقه دست بازتری دارد و حتی می توان گفت که موردی برخورد می کند. به عنوان مثال، چین از ایران نفت می خرد در حالی که با عربستان سعودی در زمینه فناوری موشک‌های بالستیک همکاری می‌کند ، زیرساخت‌هایی در سوریه ایجاد می‌کند در حالی که تلاش می‌کند ترکیه را به ابتکار یک جاده یک کمربند خود متصل کند. به لطف این آزادی نسبی، چین توانسته است جنبه اجرایی واکنش خود به جنگ غزه را بر هر چیز دیگری اولویت دهد. برخلاف ایالات متحده، این کشور متحد دیرینه ای ندارد که آن را به خیانت متهم کند.
شعار چین: شما برای دوستی با ما مجبور به انتخاب نیستید
در نهایت، چین در تلاش نیست تا این کشورها را در یک اتحاد ضد غربی به رهبری خود متحد کند. در حالی که ایالات متحده در مورد چگونگی همسویی سایر کشورها با مواضع خود و پیروی از قوانین جهانی صحبت می کند، چین خود را به عنوان قهرمان "جهان چند تمدنی" و شریک توسعه و حاکمیت معرفی می کند. در واقع، حسن استراتژی پکن دقیقاً این است که در دنیای پراکنده و متنوع ، دیگر کشورها را مجبور به انتخاب یک طرف نمی کند.
در اینجا نیز چین بسیار همسو با افکار عمومی جهانی است. بر اساس نظرسنجی شورای اروپا در روابط خارجی از کشورهای بزرگ غیر غربی که در دسامبر 2022 و ژانویه 2023 انجام شد، اکثریت قابل توجهی در سراسر جهان فکر نمی کنند که کشورهایشان هرگز مجبور به انتخاب بین چین و ایالات متحده باشند. به عنوان مثال، تنها 14 درصد از هندی ها انتظار دارند تا ده سال دیگر جهانی دوقطبی داشته باشند که در آن مجبور شوند بین بلوک های تحت سلطه چین و ایالات متحده یکی را انتخاب کنند. بنابراین، اگرچه ایالات متحده خواستار همسویی نزدیک‌تر از کشورهایی است که در این بین قرار گرفته‌اند، اما عدم اصرار چین به ترجیح داده شدن بر امریکا از سوی سایرین به این کشور اجازه داده است که به شریک مطلوب سرمایه‌گذاری زیرساختی و توسعه اقتصادی در بسیاری از نقاط جهان تبدیل شود.
دولت بایدن در تلاش‌های خود برای مهار جنگ بین اسرائیل و حماس، راهبرد حمایت قاطع از اسرائیل و پرهیز از انتقاد از آن در سطح عمومی انتخاب کرده اما در محافل خصوصی نخست‌وزیر اسرائیل را تشویق می‌کند تا یک استراتژی نظامی واقع‌بینانه را در غزه دنبال کند. به نظر می رسد که دولت بایدن فکر می کند با این سیاست می تواند واسطه ای قابل اعتماد برای زمانی باشد که شعله های تنش فروکش می کنند.
همه باید امیدوار باشند که این استراتژی موفق شود، اما در دادگاه افکار عمومی جهانی، محدودیت های رویکرد ایالات متحده و نفوذ بایدن بر نتانیاهو قابل توجه بوده است. با هر تلفات غیرنظامی در اثر حمله هوایی اسرائیل، استدلال های غرب در دفاع از نظم مبتنی بر قوانین در جنوب جهانی پوک تر می شود. این می‌تواند عواقب پایداری برای اوکراین داشته باشد که مشروعیت مبارزه خود را از ماهیت نظم‌شکن تجاوز روسیه می‌گیرد. از سوی دیگر اگر در مقطعی در آینده، رئیس جمهور چین تصمیم سرنوشت‌ساز حمله به تایوان را بگیرد، مطمئناً امیدوار خواهد بود که موضع او در قبال جنگ غزه این احتمال را ایجاد کند که جنوب جهانی به جای واشنگتن، پشت پکن قرار بگیرد.
