درباره اقدام دبیرکل سازمان ملل در فعالسازی ماده 99 منشور ملل متحد چه می دانیم؟

به گزارش جماران، یورش زمینی و حملات هوایی بی وقفه رژیم اسرائیل به نوار غزه جایی برای دفاع حتی برای حامیان این رژیم هم در سطح بین المللی باقی نگذاشته است. دو ماه پس از آغاز بمباران بی وقفه باریکه غزه توسط اسرائیل آنها که در نخستین روزهای پس از عملیات طوفان الاقصی سراسیمه خود را به تل آویو رسانده و به اسرائیل برای پیشبرد آنچه دفاع مشروع می خواند چراغ سبز نشان دادند یک به یک در حال عقب نشینی از مواضع اولیه و درخواست برای توقف جنگ و ارسال کمک های بشردوستانه به نوار غزه هستند. در ده روز اخیر امانوئل مکرون ، رئیس جمهور فرانسه با غیرمنطقی خواندن هدف تعیین شده از سوی اسرائیل برای نابودی حماس خواهان برقراری آتش بس شده است، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده با اعمال قانون منع صدور ویزا برای شهرک نشین های اسرائیلی که اقدام به خشونت علیه فلسطینی ها کنند، نارضایتی نسبی واشنگتن از سیاست های تل آویو در سرکوب غیرنظامی ها را به تصویر کشیده است. در جهان اسلام و عرب از امیر قطر تا رئیس جمهور ترکیه بر تند و تیزی کلام در انتقاد از اسرائیل افزوده اند و در آخرین اقدام هم آنتونیو گوترش،  دبیر کل سازمان ملل متحد با استناد به ماده 99 منشور این سازمان از شورای امنیت خواسته است تا در مورد توقف جنگ غزه و برقراری آتش‌بس دوستانه سریعا وارد عمل شود.

به گزارش «الجزیره» این اقدام نادر از سوی دبیرکل در حالی صورت می‌گیرد که شورای امنیت هنوز هیچ قطعنامه‌ای را مبنی بر آتش‌بس بین حماس و رژیم اسرائیل تصویب نکرده است. شورای امنیت سازمان ملل با ۱۵ عضوی که دارد، قدرتمندترین نهاد سازمان ملل محسوب می شود که وظیفه حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را بر عهده دارد.

گوترش در جریان نامه‌ای به رئیس شورا با استناد به مسئولیت مذکور گفت که معتقد است اقدامات رژیم اسرائیل می‌تواند تهدیدات موجود برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را تشدید کند.

گوترش از تاریخ ۱۸ اکتبر خواستار برقراری آتش‌بی فوری در غزه شده است و وضعیت غزه را همراه با «رنج وحشتناک انسانی و آسیب‌های گسترده در سراسر سرزمین‌های اشغالی» توصیف کرده است. او روز پنجشنبه در حساب ایکس (توییتر) نوشت: «با در نظر گرفتن خطر از کار افتادن سیستم‌های امدادرسانی انسان‌دوستانه در غزه، من از شورای امنیت می‌خواهم که مانع از وقوع یک فاجعه انسانی شود و درخواست می‌کنم یک آتش‌بس انسان‌دوستانه فوری را اعلام کند.»

نماینده امارات متحده عربی در شورای امنیت در پاسخ به نامه گوترش گفته است که پیش‌نویس قطعنامه جدیدی را به شورای ارائه کرده و خواستار تصویب فوری قطعنامه آتش بس دوستانه شده است.

اگر شورای امنیت تصمیم بگیرد که به توصیه گوترش عمل کند و قطعنامه آتش‌بس دوستانه را تصویب کند، برای اطمینان از اجرای قطعنامه مذکور اختیارات بیشتری خواهد داشت که قدرت اعمال تحریم‌ها و یا اجازه استقرار یک نیروی بین‌المللی از این موارد است. با این حال ۵ عضو دائم شورای امنیت یعنی چین، آمریکا، روسیه، بریتانیا و فرانسه حتی با وجود فعال‌سازی ماده ۹۹ می‌توانند قطعنامه مذکور را وتو کنند.

این اولین باری است که گوترش از زمان آغاز مسئولیتش در سازمان ملل از سال ۲۰۱۷ به ماده ۹۹ سازمان ملل استناد می‌کند. وی در توضیح اقدام خود گفته که وخامت شدید اوضاع امنیتی در غزه و عدم اقدام شورای امنیت او را وادار به این اقدام کرده است.

گوترش در این رابطه هشدار داده است که وضعیت در غزه به سرعت در حال بدتر شده به سمت یک فاجعه با پیامدهای بالقوه غیرقابل بازگشت برای فلسطینی‌ها و برای صلح و امنیت در منطقه همراه است. به گفته وی باید به هر قیمتی که شده از بدتر شدن وضعیت فعلی جلوگیری کرد.

حمایت اتحادیه اروپا از اقدام دبیر کل سازمان ملل

ساعاتی پس از این اقدام گوترش، جوزپ بورل ، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از فعالسازی ماده ۹۹ منشور جهانی سازمان ملل در مورد جنگ غزه توسط دبیرکل این نهاد آنتونیو گوترش حمایت کرد.

بورل در پیامی در شبکه ایکس نوشت: از اعضای اتحادیه اروپا در شورای امنیت و شرکای همفکر می‌خواهم از درخواست دبیرکل سازمان ملل آنتونیو گوترش حمایت کنند. شورای امنیت باید فوراً برای جلوگیری از فروپاشی کامل وضعیت انسانی در غزه اقدام کند.

دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا در پیامی دیگر، از اسرائیل خواست همه آژانس‌های سازمان ملل از جمله هماهنگ‌کننده امور بشردوستانه سازمان ملل برای فلسطین لین هستینگز را برای ارائه حمایت فوری از غیرنظامیان در غزه فعال کند.

اسرائیل دبیر کل سازمان ملل را تهدید برای صلح جهانی خواند

این اقدام بی سابقه دبیر کل سازمان ملل با خشم رژیم اسرائیل در چند ساعت اخیر روبرو شده است. «دبیر کلی گوترش تهدیدی برای صلح جهانی است». این جمله  را الی کوهن، وزیر خارجه رژیم اسرائیل گفت که به شدت از  نامه بی‌سابقه دبیرکل سازمان ملل آنتونیو گوترش به شورای امنیت در خصوص توقف جنگ در غزه، عصبانی است.

او طی پستی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق)، بامداد امروز (پنجشنبه، ۷ دسامبر) نوشت: « دبیرکلی گوترش تهدیدی برای صلح جهانی است. درخواست او برای فعال کردن ماده ۹۹ [منشور سازمان ملل متحد] و درخواست برای آتش بس در غزه حمایت از سازمان تروریستی حماس و ...است».

وزیر خارجه کابینه نتانیاهو، همچنین طی پست دیگری در شبکه ایکس از اخراج نماینده سازمان ملل در فلسطین اشغالی خبر داد و نوشت: ما دیگر در مقابل تعصب سازمان ملل ساکت نخواهیم نشست و تصمیم گرفتیم ویزای اقامت لین هستینگز، هماهنگ کننده امور بشردوستانه سازمان ملل در اسرائیل را لغو کنیم.

این نخستین‌بار نیست که گوترش از سوی رژیم اسرائیل و شخص کوهن مورد حمله قرار می‌گیرد. وزیر خارجه کابینه نتانیاهو در ماه اکتبر گذشته نیز وی را فاقد صلاحیت برای رهبری سازمان بین المللی توصیف کرده و از او خواسته بود که استعفا کند.

کوهن حتی دیدار با گوترش در حاشیه نشست شورای امنیت را لغو کرد زیرا وی نقض آشکار حقوق بشر و قوانین بین‌الملل در غزه را محکوم کرده و خواستار آتش‌بس فوری در این منطقه شده بود.

استناد گوترش به ماده 99 مورد استقبال سفیر اسرائیل در سازمان ملل هم قرار نگرفت. او در پستی در شبکه ایکس  این نامه را «شواهد بیشتری» از «تحریف اخلاقی گوترش و تعصب او علیه اسرائیل» توصیف کرد. او که پیش از این هم خواهان استعفای گوترش شده بود این درخواست را تکرار کرده و گفت : درخواست دبیرکل برای آتش‌بس در واقع فراخوانی برای حفظ حکومت  حماس در غزه است.

بازی های سیاسی ناتمام در شورای امنیت

الجزیره در گزارشی در این باره نوشت : منشور سازمان ملل تنها اختیارات محدودی را برای دبیر کل سازمان ملل متحد که به عنوان مدیر ارشد اداری سازمان ملل عمل می کند و توسط کشورهای عضو انتخاب می شود، ارائه می دهد.

ماده 99 منشور ملل متحد به دبیرکل این اختیار را می دهد که هر موضوعی را که به نظر او ممکن است حفظ صلح و امنیت بین المللی را تهدید کند، به شورای امنیت ارجاع دهد.

دانیل فورتی، تحلیلگر ارشد حمایت و تحقیقات سازمان ملل در گروه بین المللی بحران، به الجزیره گفت: این واقعیت که از سال 1989 از این ابزار استفاده نشده است، به صورت دیپلماتیک و نمادین در نیویورک سر و صدا به پا کرده است. البته  این نامه هم محاسبات سیاسی قدرتمندترین اعضای شورای امنیت را دچار تغییر اساسی نخواهد کرد.

اقدام گوترش و سد وتو ایالات متحده

رویترز در گزارشی در این باره نوشته است: امارات متحده عربی پیش نویس قطعنامه کوتاهی را به شورا ارائه کرد که به رویت رویترز رسیده است.  در این پیش نویس به نامه گوترش با درخواست آتش بس فوری بشردوستانه در درگیری بین اسرائیل و حماس اشاره شده است.  دیپلمات‌ها گفتند که امارات متحده عربی قصد دارد این متن را در روز جمعه و زمانی که گزارش گوترش درباره غزه به شورای امنیت ارائه می شود به رای گیری بگذارد.  برای تصویب، یک قطعنامه به حداقل 9 رأی موافق و بدون وتو پنج عضو دائمی - ایالات متحده، روسیه، چین، فرانسه یا بریتانیا نیاز است.

معاون سفیر ایالات متحده در سازمان ملل متحد، رابرت وود، گفت که ایالات متحده در حال حاضر از هیچ اقدام بیشتر شورای امنیت علیه اسرائیل حمایت نمی کند. او  به رویترز گفت: ما همچنان بر دیپلماسی دشوار و حساس برای آزادی گروگان‌های بیشتر، کمک‌های بیشتر به غزه و حفاظت بهتر از غیرنظامیان متمرکز هستیم.

ایالات متحده و متحد اسرائیل مخالف آتش بس هستند زیرا معتقدند این آتش بس فقط به نفع حماس است. واشنگتن در عوض از توقف‌های کوتاه مدت در این جنگ به منظور آنچه کمک رسانی به غیرنظامیان و فراهم شدن فضا برای تبادل اسرا میان حماس و اسرائیل خوانده ، حمایت می کند.

هیئت امارات متحده عربی در سازمان ملل متحد می گوید که پیش نویس قطعنامه این کشور از حمایت گروه کشورهای عربی و اسلامی برخوردار است.   ریاض منصور نماینده فلسطین در سازمان ملل گفت وزرای عرب در سفر هفته جاری به واشنگتن پیش نویس قطعنامه شورای امنیت را با مقامات آمریکایی مورد بحث قرار خواهند داد. او به خبرنگاران در این باره گفت : در راس دستور کار این است که این جنگ باید متوقف و آتش بس فورا برقرار شود.

رویترز در ادامه درباره فعال شدن ماده 99 منشور ملل متحد توسط گوترش نوشت: به گفته سخنگوی سازمان ملل این ماده از چند دهه قبل تاکنون توسط دبیران کل پیشین استفاده نشده بود.

گوترش در بخش هایی از سخنانش در توضیح چرایی این اقدام نادر نوشت: ما با خطر شدید فروپاشی سیستم بشردوستانه روبرو هستیم. پیامدهای آن برای فلسطینی‌ها و برای امنیت منطقه غیرقابل برگشت است.

متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در گفت و گو با خبرنگاران اعلام کرد که این درگیری تهدیدی برای امنیت منطقه ای و جهانی است. او در این باره گفت: ما کاملاً روشن کردیم که یکی از کارهایی که می‌خواهیم انجام دهیم جلوگیری از گسترش این درگیری است.

شرایط انسانی در غزه فوق وخیم است

سایت اکسیوس نیز در این باره نوشت : گوترش از زمان منصوب شدن به عنوان دبیرکل در سال 2017، اولین بار است که ماده 99 منشور سازمان ملل را مورد استناد قرار می دهد. این قانون به رهبر سازمان ملل اجازه می دهد هر موضوعی را که فکر می کند «صلح و امنیت بین المللی» را تهدید می کند به شورای امنیت ارائه کند. گوترش روز چهارشنبه درخواست خود را برای "آتش بس بشردوستانه" تکرار کرد. این درخواست در حالی صورت گرفته که  به گفته وزارت بهداشت در غزه تحت کنترل حماس، بیش از 16200 فلسطینی از زمان آغاز جنگ کشته شده اند.   به گفته دفتر بشردوستانه سازمان ملل (OCHA) شرایط وخیم بشردوستانه در این منطقه از زمان پایان آتش بس هفت روزه بین اسرائیل و حماس در 1 دسامبر به طور قابل توجهی بدتر شده است. در حالی که از روز سه‌شنبه ده‌ها کامیون حامل کمک‌های بشردوستانه و سوخت از طریق مصر وارد غزه شده‌اند، «توانایی سازمان ملل برای دریافت محموله‌های کمک‌های دریافتی طی سه روز گذشته به‌دلیل عوامل متعددی، از جمله کمبود کامیون و نبود راه های ارتباطی به‌طور چشمگیری مختل شده است.