در حالی که هند به طور رسمی روابط دیپلماتیک با طالبان را آغاز نکرده، اما از زمان بازگشت این گروه به قدرت، در تلاش برای حفظ حضور خود در افغانستان تقلا کرده که این گروه را هم با خود بیگانه نسازد. بدتر شدن روابط بین طالبان و پاکستان به بازی هند کمک کرده است.
به گزارش جماران، رابطه میان دهلی نو و حکومت خودخوانده طالبان در افغانستان در وضعیت جدیدی قرار گرفته است. جمعه گذشته برابر با 24 نوامبر بود که فرید ماموندزی ، سفیر جمهوری مخلوع افغانستان در هند در اعلامیه ای از بسته شدن دایمی سفارت افغانستان در دهلی خبر داده بود. در بخشی از اعلامیه آمده بود که فشار مداوم از سوی طالبان و دولت هند برای واگذاری کنترل سفارت افغانستان در دهلی نو این سفارت را با انتخاب دشوار رو به رو کرد.
در اعلامیه همچنان گفته شده بود دیپلمات های که توسط جمهوری مخلوع افغانستان معرفی شده بودند هند را ترک کرده و به کشور های سوم رفته اند و افرادی که باقی مانده اند دیپلمات های وابسته به طالبان اند و به طور آنلاین در جلسات منظم آنها شرکت می کنند. سفارت افغانستان در هند در اوایل ماه اکتبر از توقف موقت فعالیتش خبر داد و گفته بود که این اقدام به دلیل عدم حمایت حکومت هند و ناکامی در برآورده ساختن انتظارات در بخش خدمات به منافع مردم افغانستان روی دست گرفته شده است.
پس از این اظهار نظرها بود که شیرمحمد عباس ستانکزی، معاون سیاسی وزارت خارجۀ طالبان به تازگی در گفتگو با تلویزیون ملی در کنترل طالبان گفت که سفارت و کنسولگری های افغانستان در هند، با طالبان در تماس اند و به زودی بازگشایی خواهند شد.
رویکرد جدید دهلی در قبال طالبان واکنش های قابل توجهی در سطح منطقه ای داشته و برهمین اساس الجزیره در گزارشی تفصیلی در این باره نوشته است:
به گفته تحلیلگران، ادعاها درباره مخالفت دهلی نو با ادامه کار چهره های وابسته به دوره جمهوریت افغانستان در سفارت این کشور در پایتخت هند نشان می دهد که رویکرد کشوری که بزرگترین دموکراسی جهان خوانده می شود نسبت به افغانستان در حال تغییر است. سفیر پیشین افغانستان در هند در این باره به الجزیره می گوید: «این مایوس کننده است که اذعان کنیم این تحول جدید به استحکام و سرزندگی روابط ما که در حال پس دادن آزمون خود است، هیچ کمکی نمی کند.»
مخالفت سنتی هند با طالبان
هنگامی که طالبان برای اولین بار در سال 1996 قدرت را در کابل به دست گرفتند، هند به سرعت سفارت خود را در آنجا تعطیل کرد و از هرگونه روابط دیپلماتیک با این گروه فوق محافظه کار، با تفسیرهای سختگیرانه خود از آداب و رسوم و قوانین اسلامی، اجتناب کرد. هنگامی که طالبان پس از تهاجم بین المللی به رهبری ایالات متحده در سال 2001 برکنار شدند، هند یکی از اولین کشورهایی بود که سفارتخانه خود را بازگشایی و دولت جدید را به رسمیت شناخت.
در طول دو دهه بعد، هند یکی از بزرگترین تامین کنندگان کمک به دولت های دموکراتیک افغانستان بود. زمانی که ایالات متحده در حال مذاکره برای توافق صلح با طالبان بود، هند علناً با این نقشه راه مخالف بود چرا که نگران بازگشت گروهی بود که متحدانش بارها سفارت هند در کابل و کنسولگری های این کشور را در جاهای دیگر در افغانستان هدف قرار داده بودند. بدترین آن حملات، بمب گذاری سال 2008 در سفارت هند در کابل، 58 کشته برجای گذاشت.
بازی جدید هند با طالبان به قدرت بازگشته
با این حال، در ژوئن 2022، کمتر از یک سال پس از بازگشت طالبان به قدرت، هند سفارت خود را در کابل بازگشایی کرد و تیمی از کارشناسان فنی را برای اجرای این ماموریت فرستاد. دهلی نو در این مدت با طالبان گفت‌وگو کرده، هرچند که این جنبش را به‌عنوان دولت افغانستان به رسمیت نمی‌شناسد. اکنون سوال این است که آیا هند با طالبان گرم گرفته است؟ هند به دنبال چه دستاوردی از این تغییر موضع است؟ تاثیر این تحول جدید بر روابط پرتنش هند با پاکستان چیست؟
به گفته تحلیلگران، در حالی که هند به طور رسمی روابط دیپلماتیک با طالبان را آغاز نکرده، اما از زمان بازگشت این گروه به قدرت، در تلاش برای حفظ حضور خود در افغانستان تقلا کرده که این گروه را هم با خود بیگانه نسازد. بدتر شدن روابط بین طالبان و پاکستان به بازی هند کمک کرده است. اما دهلی نو در خطر از دست دادن حسن نیت خود در میان نسلی از افغان هاست که هند را حامی آموزش، دموکراسی و حقوق بشر می دانستند.
از آنجایی که افغانستان از دهه 1980 از جنگ و آشوب رنج می برد، هند برای بسیاری از افغان ها به خانه ای دور از وطن تبدیل شد. حامد کرزی رئیس جمهور پیشین به دانشگاه هند رفت. خانواده عبدالله عبدالله که از سال 2014 عملاً قدرت را با غنی تقسیم کرده بودند، سالهاست در هند زندگی می کنند. در سال 1996، هند از ائتلاف شمال، یک نیروی مقاومت ضد طالبان به رهبری احمد شاه مسعود، که عبدالله عبدالله یکی از اعضای اصلی به شمار می آورد، حمایت کرد.
پس از فروپاشی اولین رژیم طالبان، هند بین سال های 2001 تا 2021 نزدیک به 3 میلیارد دلار به پروژه ها در افغانستان کمک کرد. این کشور ساختمان جدید پارلمان افغانستان، شاهراه ها، نیروگاه ها و سدها را ساخت اما بخش قابل توجهی از کمک های آن نیز صرف آموزش و توسعه مهارت ها شد که همگی به تقویت قدرت نرم هند در افغانستان کمک کردند.
مدیر مرکز مطالعات افغانستان در دانشگاه جهانی OP در دهلی نو به الجزیره می گوید: با افزایش چالش های طالبان، نگرش هند شروع به تغییر کرد. در سال‌های آخر دوره جمهوریت در افغانستان، ابهامات زیادی وجود داشت که اراده سیاسی در این کشور در چه مسیری تغییر خواهد کرد. اما آنچه مسلم بود این بود که طالبان در حال احیا و بازگشت هستند. به چه شکل و با چه مواضعی مشخص نبود. در چنین شرایطی، هند شروع به کاهش تعامل خود با دولت اشرف غنی کرد. همچنین به نظر می‌رسید که آمریکایی‌ها بر هند فشار آورده‌اند تا به منظور کاستن از نگرانی های پاکستان، حضوری کمرنگ تر در افغانستان داشته باشد.
هند در قالب رقیب اصلی پاکستان، مدت هاست که برای نفوذ بیشتر در افغانستان تلاش کرده اند. یک قوم شناس سیاسی افغان به الجزیره گفت که روابط سنتی نزدیک پاکستان با طالبان، هند را به وحشت می انداخت.
او افزود: احتمالاً تسلط دوباره طالبان، این نگرانی را در دهلی ایجاد کرده که فضا برای نفوذ بیشتر پاکستان در امور افغانستان همواره شده و این مسئله می تواند حضور و منافع هند را به خطر بیندازد.
پایان رویای هند برای جوانان از وطن گریخته افغان
نزدیک به 30 سال است که جنوب شرقی دهلی در محله بوگال، تصویری از آینده ای را ساخته که بسیاری از افغان های پایتخت هند آرزوی آن را داشتند. مدرسه سید جمال الدین افغان با 300 دانش آموز از صنف های 1 تا 12، تنها مدرسه در شهر بود که علاوه بر زبان انگلیسی، به زبان های پشتو، دری و عربی نیز آموزش می داد. دختران و پسران در کلاس های درس مختلط با هم نشسته، ریاضیات، فیزیک و جغرافیا را یاد گرفتند، شغلی را برای خود تصور کردند و به امید فردای بهتر برای افغانستان درس خواندند. این برنامه توسط سفارت افغانستان در دهلی نو اجرایی شد که به نوبه خود از حمایت مالی دولت هند برخوردار بود. اما در اوایل سال جاری، بودجه مدرسه تمام شد و البته سفارت ادعا می کند که دولت هند حمایت خود را متوقف کرده است. مدرسه در ابتدا به یک آپارتمان هشت اتاقه تنگ در بوگال منتقل شد تا هزینه های اجاره را کاهش دهد. این صرفه جویی هم کافی نبود و مدرسه در ماه اکتبر، تعطیل شد.
این تنها مکتب افغانی است که دختران افغان به آن دسترسی داشتند. تعطیلی این مدرسه موانعی را برای افغان ها برای دسترسی به آموزش در هند ایجاد می کند. از آنجایی که هند سیاست رسمی پناهندگی ندارد، بسیاری از مدارس، دانش آموزان پناهنده را نمی پذیرند.
هزاران دانشجوی افغان به طور سنتی در دانشگاه های هند تحصیل کرده اند که بسیاری از آنها بورسیه های تحصیلی دولت هند را دریافت می کنند. اما پس از تسلط طالبان در آگوست 2021، هند تمام ویزاهای موجود افغانستان را لغو کرد، از جمله برای دانشجویانی که از آن زمان برای بازگشت به هند برای ادامه تحصیل تلاش کرده‌اند. دولت هند در این زمینه هیچ همکاری نداشته و از صدور ویزا حتی برای موارد پزشکی خودداری می کند.
سایه تبعیض مذهبی در رسیدگی هند به درخواست های ویزای افغانستان نیز سنگینی می کند. در حالی که هندوها و سیک ها در افغانستان حمایت هایی را برای مهاجرت به هند دریافت کرده اند، در زمانی که هند توسط حزب اکثریت هندو بهاراتیا جاناتا، نخست وزیر نارندرا مودی اداره می شود، درها به روی مسلمانان افغان بسته شده است.
تماس های بی سر و صدا دهلی با طالبان
در همین حال، یک جنگ دیپلماتیک آغاز شده است. در حالی که طالبان توانسته به برخی از نمایندگی‌های افغانستان در سطح جهان دسترسی و کنترل داشته باشد، سفارت در هند از جمله سفارت‌هایی بود که تحت رهبری دیپلمات‌های منصوب شده از سوی دولت قبل، به فعالیت خود ادامه داد. در غیاب یک دولت کارآمد در کابل ، برخی از این سفارتخانه ها به طور مستقل اداره می شدند و اغلب از طریق هزینه های جمع آوری شده از خدمات کنسولی پشتیبانی مالی می شدند.
پس از اعلام بسته شدن سفارت افغانستان در دهلی نو، سید محمد ابراهیم خیل جنرال کنسول افغانستان در حیدرآباد گفت که او همراه با ذکیه وردک جنرال کنسول افغانستان در بمبئی به درخواست حکومت هند مسئولیت امور کنسولی سفارت افغانستان در دهلی نو را به عهده گرفته است.
اتهام تبانی هند با طالبان از بسیاری جهات وارونگی چیزی است که دهلی نو پاکستان را برای نزدیک به سه دهه به آن متهم می کرد. به ویژه جناح حقانی طالبان از سوی نهادهای اطلاعاتی هندی به‌عنوان نماینده سازمان اطلاعات پاکستان (ISI) تلقی می‌شد و مسئول حملات مرگبار به مأموریت‌های دیپلماتیک هند و پروژه‌های زیربنایی در افغانستان بود.
با این حال، روابط پاکستان و طالبان از زمان بازگشت این گروه به قدرت، و به ویژه در ماه های اخیر، دچار فراز و فرودهایی شده است. اسلام آباد، کابل را به انجام ندادن اقدام کافی برای جلوگیری از عبور جنگجویان مسلح و انجام حملات ویرانگر در پاکستان که ده ها کشته برجای گذاشت، متهم کرده است.
پس از آن که پاکستان تصمیم گرفت اخیراً نزدیک به 1.7 میلیون پناهجوی افغان را با استناد به این حملات اخراج کند، سطح روابط پایین‌تر آمد. دولت طالبان این اقدام پاکستان را بی عدالتی و تحقیرآمیز توصیف کرده است.
با این حال، به موازات آن، هند بی سر و صدا با طالبان تماس گرفته است. برای سال‌ها، هند از فرستادن دیپلمات‌های رسمی حتی به نشست‌های چندجانبه درباره افغانستان که نمایندگان طالبان در آن حضور داشتند، خودداری می‌کرد. این رویه اما تغییر کرد. چند روز پس از تسلط طالبان در کابل، سفیر هند در قطر با شیرمحمد عباس استانکزی از هیات طالبان در دوحه ملاقات کرد.
در ژوئن 2022، دیپلمات های هندی با مقامات طالبان در کابل ملاقات کردند. هند حجم زیادی گندم را با هماهنگی با دولت طالبان به افغانستان می فرستد تا به کاهش بحران گرسنگی در این کشور کمک کند. سفیر پیشین افغانستان در دهلی به الجزیره میگوید: بسته شدن نمایندگی دوره جمهوریت افغانستان در دهلی نشان دهنده تغییرات گسترده تر در سیاست هند در قبال افغانستان است. این نشان دهنده یک مقطع چالش برانگیز در روابط بین کشورهای ما است.
هند همچنین نسبت به اظهارنظرهای رسمی درباره طالبان که این گروه را خشمگین کند، حساس است. برهمین اساس حتی یک بیانیه در مورد محرومیت زنان از تحصیل در افغانستان صادر نکرده است. دلیل این سیاست این است که دهلی می خواهد از نمایندگی دیپلماتیک خود در کابل محافظت کند و چشم و گوش خود را در افغانستان داشته باشند. آنها همچنین می‌خواهند مطمئن شوند که گروه‌هایی که با منافع هند دشمنی می‌کنند، در افغانستان آزادانه فعالیت نخواهند کرد. با این حال، هند نیز به طور کامل از طالبان استقبال نکرده است و تا کنون از به رسمیت شناختن حاکمیت این گروه در کابل خودداری کرده و از فرستادن سفیر به افغانستان خودداری کرده است.
