دیپلماسی دیدار مستقیم چه تاثیری بر رابطه چین و ایالات متحده می گذارد؟/ آیا قمار جو بایدن محکوم به شکست است

به گزارش جماران، جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، این هفته در حاشیه اجلاس همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (APEC)  در سانفرانسیسکو ، با همتای چینی خود، شی جین پینگ، دیدار کرد. فارن پالیسی در این باره نوشت : اگرچه اهداف این نشست محدود بود، اما این نکته را به آزمون گذاشت که آیا دیپلماسی روسای جمهوری - سطح مناسب روابط شخصی بین رهبران جهان - می تواند واقعاً راه را برای پیشرفت های بزرگ بین قدرت های رقیب برای جلوگیری از بدترین سناریوها که یک جنگ سرد جدید در حال ظهور است، هموار کند.

در سال 1969، ریچارد نیکسون، رئیس جمهور تازه منتخب ایالات متحده، در جریان دیدار با خبرنگاران در سفر به اروپا، شعاری را برای رویکرد خود در سیاست خارجی بیان کرد: «وقتی بین مردانی که رهبران کشورها هستند اعتماد وجود دارد، شانس بهتری برای حل و فصل اختلاف ها وجود دارد.»

این موضع منجر به پیشرفت‌های تاریخی در سیاست خارجی آمریکا شد – البته قبل از اینکه نیکسون با شرمندگی استعفا دهد - از جمله قراردادهای کنترل تسلیحات عمده با اتحاد جماهیر شوروی و سفر معروف نیکسون به چین در سال 1972 که گفته شد دنیا را تغییر داد.

بیش از پنج دهه بعد، بایدن در حال انجام یک قمار مشابه در پس زمینه یک بازی جدید ژئوپلیتیکی پرمخاطره با چین است: دیپلماسی رو در رو با شی می تواند روند اعتمادسازی را آغاز کرده و  به جلوگیری از خطر یک درگیری بین دو ابرقدرت کمک کند.  بسیاری از دیپلمات‌های غربی و آسیایی و همچنین کارشناسان خارجی، تلاش‌های بایدن برای کاهش تنش‌ها با چین را ستودند، هرچند باید دید که آیا این دیدار به نتیجه می‌رسد یا خیر.

پراشانت پارامسواران، یکی از همکاران مرکز ویلسون، می گوید: «دیدار بایدن و شی پیام مورد نیاز را به بقیه جهان ارسال می کند که حتی در حالی که دو کشور در حال رقابت هستند، رهبران آنها متعهد به مدیریت تنش ها و اجتناب از درگیری هستند. البته این در بهترین حالت یک گام در مسیر طولانی برای یافتن حداقلی در روابط ایالات متحده و چین است و بدون موانع نخواهد بود.»

هر رئیس‌جمهوری در تاریخ مدرن ایالات متحده برای به دست آوردن دستاوردهای بزرگ در ابتکارات اصلی سیاست خارجی، روی ملاقات‌های رودررو قمار کرده است. این قمار همواره با پیروزی روبه رو نبوده و تاریخ زمانی که دیپلماسی ریاست‌جمهوری و روابط شخصی بین رهبران جهان به دنبال پیروزی‌های عمده در سیاست خارجی بوده، نتایج متناقضی را ثبت کرده است.

فضای دیدار بایدن و شی در سانفرانسیسکو - حداقل بخشی که خبرنگاران مجاز به دیدن آن بودند - مودبانه بود. با این حال، جو در واشنگتن چندان با این دیدار همراه نبود؛ جایی که قانونگذاران آمریکایی و دیگر کارشناسان ارشد سیاست خارجی چین را به عنوان یک تهدید وجودی برای ایالات متحده توصیف می کنند. این روابط به قدری پرتنش است که برخی حتی بایدن را به خاطر ملاقات با شی در وهله اول انتقاد کردند.

سناتور جیم ریش، جمهوری خواه ارشد کمیته روابط خارجی سنا، گفت: «چین یک کشور عادی نیست، بلکه یک کشور متجاوز است. بایدن در ازای تشکیل مجموعه‌ای از گروه‌های کاری بی‌معنا و مکانیسم‌های تعامل با پکن ، به شی جین‌پینگ تسلیم می‌شود.»

بایدن به این نشست به امید حل و فصل همه چالش های روابط آمریکا و چین بود، نیامد. با این حال، او به دنبال تجدید روابط با پکن با توافقات محدود در مورد موضوعاتی مانند ارتباطات نظامی و مقابله با قاچاق مواد مخدر بود و در تمام این مدت از دیپلماسی تماس رودررو استفاده می کرد.   او روز چهارشنبه در حالی که این دو برای یک ناهار کاری ملاقات کردند، به شی گفت: «هیچ جایگزینی برای گفتگوهای رودررو وجود ندارد.»

سوال بسیاری از مقامات در سانفرانسیسکو - و در واشنگتن و دیگر پایتخت های متحدان ایالات متحده - این است که آیا گفتگوهای رو در رو می تواند در نهایت روابط ایالات متحده و چین را بهبود بخشد؟

کریگ سینگلتون، کارشناس چین در بنیاد دفاع از دموکراسی ها، می گوید: «ناظران چینی قبلاً بارها این فیلم را دیده اند ( این رویه را تجربه کرده اند) و البته در موارد قبلی پایان خوبی هم برای واشنگتن نداشته است.  علیرغم نشانه‌هایی از تعامل مجدد، شی و بایدن هر دو به مسیر تقابلی کنونی میان دو کشور متعهد هستند و این بدان معناست که چشم‌انداز ایجاد ثبات در بهترین حالت دور و در بدترین حالت احمقانه باقی می‌ماند.»

شی در دیدار افتتاحیه خود با بایدن به خطرات این دیدار و قدرت جهانی که در روابط بین این دو مرد به طور بالقوه نهفته اذعان کرد و  گفت: «برای دو کشور بزرگ مانند چین و ایالات متحده، پشت کردن به یکدیگر یک گزینه نیست. آقای رئیس جمهور، من و شما، در راس قدرت در چین و ایالات متحده هستیم.  ما مسئولیت های سنگینی را در قبال دو ملت، برای جهان و برای تاریخ بر شانه حمل می کنیم.»

قبل از اینکه خبرنگاران از اتاق بیرون بروند، یک خبرنگار غربی به زبان ماندارین  (زبان رسمی جمهوری خلق چین ) از شی پرسید که آیا به بایدن اعتماد دارد یا خیر. شی برای شنیدن این سوال، گوشی ترجمه را از گوشش بیرون آورد اما  پاسخی نداد.

هارولد نیکلسون، سیاستمدار و دیپلمات بریتانیایی، که عمیقاً درگیر کنفرانس صلح پاریس در سال 1919 بود که منجر به معاهده ورسای پس از جنگ جهانی اول شد، موضوع رابطه میان سیاستمداران را در کتاب صلح 1919 خود خلاصه کرد و نوشت : هیچ چیز نمی تواند مهم تر تر از عادت ارتباط شخصی بین دولتمردان جهان باشد.

در ایالات متحده، این وضعیت در زمان پرزیدنت فرانکلین روزولت، که از دیپلماسی شخصی و اجلاس‌های بزرگ با رهبران متفقین، از جمله در تهران در سال 1943 و یالتا در سال 1945 حمایت می‌کرد، به‌طور چشمگیری تغییر و  استراتژی پیروزی در جنگ جهانی دوم و آینده جهان پس از جنگ را ترسیم کرد.

برخی از جانشینان او از تبعیت از چنین سیاستی وحشت داشتند.  پرزیدنت آیزنهاور زمانی گفت: «این ایده که رئیس جمهور ایالات متحده شخصاً برای مذاکره به خارج از کشور برود - این فقط احمقانه است. هر بار که رئیس‌جمهوری به خارج از کشور می‌رود تا درباره جزئیات همکاری ها گفت و گو کند، بازنده باز می گردد.»

دیدگاه آیزنهاور چندان دوام نیاورد. تماس شخصی و رودررو ممکن است میراث خانواده روزولت برای ایالات متحده باشد. تئودور روزولت، در یکی از اولین شاهکارهای دیپلماسی ریاست جمهوری ایالات متحده، در پایان جنگ روسیه و ژاپن در یک ماراتن دیپلماسی که جایزه صلح نوبل را در سال 1906 به ارمغان آورد، میانجی گری کرد. جیمی کارتر میانجیگری صلح بین رژیم اسرائیل و مصر در اردوگاه 1978 بود. دیوید رونالد ریگان و میخائیل گورباچف، رهبر شوروی،  در یک کنفرانس سرنوشت‌ساز در ایسلند  در سال 1986 موفق شدند یک توافق جامع کنترل تسلیحات هسته‌ای را برای از بین بردن تسلیحات هسته‌ای هر دو طرف منعقد کنند.

نشست سال 2013 شی و باراک اوباما در کالیفرنیا و سفر سال 2015 لحن مثبتی را برای روابط دوجانبه ایجاد کرد که عمدتاً در بقیه دوره تصدی اوباما برقرار بود.

برای هر داستان موفقیتی، شکست‌هایی نیز وجود دارد: اولین ملاقات جان اف کندی و نیکیتا خروشچف، رهبر شوروی در سال 1961، قرار بود زمینه را برای یک دوره جدید و گرم‌تر در روابط ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی فراهم کند، اما زمانی که این دو رهبر شخصا با هم درگیر شدند، نتیجه معکوس داد.

 جورج دبلیو بوش، در اولین ملاقات با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در سال 2001، این جمله معروف را گفت: «من در چشمان او نگاه کردم. او را بسیار صریح و قابل اعتماد یافتم.»

اوباما متعهد شد که در اولین دوره ریاست جمهوری خود به راه حل دو کشوری در خاورمیانه دست یابد، طرحی که به زنجیره طولانی شکست های پی در پی روسای جمهور ایالات متحده برای حل نهایی مناقشه اسرائیلی ها و فلسطینی ها پیوست ، شکست هایی که جنگ کنونی اسرائیل و حماس هم ماحصل آنها است.

دونالد ترامپ با دو نشست تاریخی با رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، مهارت‌های خود را در جوش دادن معامله‌ آزمایش کرد تا راهی برای از بین بردن زرادخانه هسته‌ای پیونگ یانگ بیابد. آن تلاش با شکست به پایان رسید.

ترامپ علاوه بر بازی شکست خورده خود در مورد کره شمالی، هنگام ملاقات با شی در سال 2017، سعی کرد نام خود را در  تاریخ روابط ایالات متحده و چین ثبت کند.   هنگامی که شی از اقامتگاه ترامپ در فلوریدا بازدید کرد،با توجه به انتقاد بی امان ترامپ از چین به عنوان ریشه بسیاری از مشکلات در ایالات متحده، بسیاری انتظار داشتند که دو رهبر آشکارا با هم درگیر شوند. ترامپ و شی جین پینگ با پایان دادن به دیدار خود بدون هیچ نشانه ای از تقابل، همه را غافلگیر کردند. ترامپ گفت که آنها در حالی که «زیباترین تکه کیک شکلاتی» را می‌خوردند، رابطه‌ای «بی‌نظیر» ایجاد کردند. حرف‌های گرم و کیک زیبا را  که کنار بگذاریم، رابطه ایالات متحده با چین از آنجا سیر نزولی به خود گرفت.

قمار فعلی بایدن روی دیپلماسی شخصی . رودررو با شی، با توجه به نقش فردی رئیس جمهور در سیاست خارجی مدرن ایالات متحده، جای تعجب ندارد. او در دوران معاونت رئیس جمهور بین سال های 2009 تا 2017 با شی  آشنا شده بود.

مسائل سیستمی متعددی در روابط ایالات متحده و چین وجود دارد که برخی از دیپلمات‌ها و قانون‌گذاران آن را غیرقابل حل می‌دانند: تنش‌های نظامی بر سر تایوان، رسوایی‌های جاسوسی (بالون جاسوسی)، چرخش شدید اقتدارگرای شی در داخل و سرکوب اویغورهای قومی در سین کیانگ ، اختلافات تجاری گسترده.

دو ماجرای پرحاشیه در سال آینده می تواند پیشرفت محدودی را که بایدن و شی جین پینگ در اجلاس APEC به دست آوردند، تحت الشعاع قرار دهد.  اولین مورد، انتخابات ریاست جمهوری آتی در تایوان است، جزیره ای که به طور مستقل اداره می شود و واشنگتن از لحاظ دیپلماتیک و نظامی از آن حمایت می کند، اما چین آن را عضوی جدایی طلب از خود می داند. دوم، انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده است، جایی که ترامپ که تلاش کرد سیاست خارجی خود را بر روی مبارزه با ظهور چین در صحنه جهانی متمرکز کند، شانس واقعی برای انتخاب مجدد دارد.

تماس‌های ویدیویی ارتباط رودررو را آسان‌تر از همیشه می‌کنند. اما هیچ شغلی مانند کسب و کار مقابل هم ظاهر شدن و دیدار رودررو کارساز نیست.  روزولت قرارداد صلح 1905 را که به جنگ روسیه و ژاپن پایان داد، تنها پس از آن که هیئت های ارشد روسیه و ژاپن یک ماه با او در نیوهمپشایر گذراندند، منعقد کرد. نیکسون یک هفته تمام را در چین با نخست وزیر کشور میزبان گذراند و در سفر تاریخی خود در سال 1972، راه را برای بازگشایی رسمی روابط ایالات متحده و چین هموار کرد. کارتر تنها پس از صرف دو هفته کامل به مذاکره با رهبران اسرائیلی و مصری در مریلند، توافقنامه  کمپ دیوید را نهایی کرد.

این ماهیت دیپلماسی مدرن و سیاست مدرن است که روسای جمهور ایالات متحده دیگر این نوع سفرهای طولانی را انجام نمی دهند. تور بایدن از اجلاس APEC، جایی که او با چندین رهبر آسیا و اقیانوسیه دیدار کرد، تنها دو روز و  دیدار کاری او با شی چهار ساعت به طول انجامید.

با این حال، تیم بایدن ادعا می کند که او  دست خالی از آنجا بیرون نرفته اند. او و شی چند ابتکار جدید در جریان نشست APEC در تلاش برای کاهش تنش ها اعلام کردند. این شامل تلاش‌هایی برای بازگرداندن برخی از کانال‌های ارتباطی نظامی بین نیروهای مسلح کشورها می‌شود که می‌تواند از تبدیل یک تصادف یا ارتباط نادرست به یک رویارویی کامل نظامی جلوگیری کند. آنها همچنین توافقی را برای مقابله با  جریان غیرقانونی فنتانیل، یک ماده افیونی مصنوعی مرگبار که اغلب در چین قبل از قاچاق به ایالات متحده تولید می‌شد و ابتکارات جدیدی را برای همکاری در زمینه تغییرات آب و هوایی و بحث در مورد هوش مصنوعی اعلام کردند.

رئیس جمهور ایالات متحده نیز در این دیدار برخی گپ و گفت های صمیمی را پیش برد البته نه با همتای چینی بلکه با همسر او. بایدن تولد همسر شی را تبریک گفت. بایدن و همسر شی هر دو متولد 20 نوامبر هستند.  به گفته یک مقام آمریکایی که به شرط فاش نشدن نامش به خبرنگاران در مورد این دیدار توضیح داد، شی گفت که او آنقدر سخت کار می کرد که فراموش کرده بود تولد همسرش هفته آینده است تا اینکه بایدن به آن اشاره کرد.

 مشخص نیست که آیا وقتی بایدن در اظهاراتی در جمع  خبرنگاران از شی به عنوان یک "دیکتاتور" یاد کرد، همه اندک پیشرفت های به دست آمده از دست رفت یا نه.  شی، به نوبه خود، با نشان دادن این که چین می تواند دوباره پانداهای جدید را به باغ وحش های ایالات متحده بفرستد، با توسل به دیپلماسی پانداها، از قدرت نرم پکن برای رام کردن واشنگتن استفاده کرد.

یکی از کارشناسان مرکز ویلسون می گوید: «رابطه شخصی مهم است، زیرا در یک بحران احتمالی، دو رهبر می توانند با استفاده از این رابطه شخصی جلوی تشدید بحران را بگیرند. این عامل نقش مهمی در مذاکرات ریگان در مورد کنترل تسلیحات با گورباچف داشت. بسیاری از مورخان به این نتیجه رسیده اند که بدون روابط شخصی گرم، آنها آنقدر به یک معامله تسلیحاتی بزرگ نزدیک نمی شدند.

آیا این دیدار برای بایدن و شی تفاوتی ایجاد کرد؟ هنوز خیلی زود است که بگوییم آیا چین به تمام توافقات منعقد شده در سانفرانسیسکو پایبند خواهد بود یا خیر. برخی ناظران می گویند این توافق نامه ها خوب هستند، اما بدون راه هایی برای اجرای آن، ممکن است صحبت های پوچ باشد.

کارولین بارتولومئو، رئیس کمیسیون بازبینی اقتصادی و امنیتی ایالات متحده و چین، می گوید: «ما می‌توانیم انواع مذاکره داشته باشیم، اما اگر چیزی برای اجرا وجود نداشته باشد، این توافق ها هم معنای زیادی ندارند.»

بایدن پس از دیدارها در قالب APEC اصرار داشت به خبرنگاران بگوید که شناخت خوبی از رئیس جمهور چین پیدا کرده است. او گفت:  فکر می کنم آن مرد را می شناسم.  من شیوه کار او را می شناسم. ما اختلاف نظر داریم. او دیدگاه متفاوتی نسبت به من نسبت به خیلی چیزها دارد. اما او آدم صریحی است و رک حرفهایش را می زند.»