تهران و بغداد پس از دهه‌ها برنامه‌ریزی، ساخت راه آهن شلمچه-بصره را آغاز کردند اما چالش‌ها همچنان باقی است.
به گزارش جماران، الجزیره در گزارشی نوشت: ایران و عراق اعلام کار بر روی خط آهنی که دو کشور را به هم متصل می‌کند را پس از دهه ها پیش بینی این پروژه، رسما آغاز کرده اند. این خط آهن پس از تکمیل، حرکت میلیون‌ها زائر ایرانی را که به اماکن مقدس در عراق می‌روند، تسهیل می‌کند. محمد مخبر معاون اول رئیس جمهور ایران و محمد شیعه السودانی نخست وزیر عراق روز شنبه آغاز ساخت راه آهن شلمچه - بصره در امتداد مرز خود را جشن گرفتند. این پروژه ریلی چیست، چه چالش هایی دارد و چرا از نظر ژئوپلیتیکی برای هر دو کشور اهمیت دارد؟
راه آهن شلمچه - بصره چیست؟
این خط آهن قرار است شهر مرزی شلمچه ایران را به شهر بصره در جنوب شرقی عراق برای جابجایی مسافران و بار متصل کند. مقامات ایرانی گفتند که این خط آهن 32 کیلومتری (20 مایلی) طی 18 تا 24 ماه تکمیل خواهد شد. تهران و بغداد ابتدا در سال 2014 برای توسعه این مسیر توافق کردند، اما مدت کوتاهی بعد مجبور شدند این پروژه را متوقف کنند زیرا گروه داعش حملات خشونت‌بار خود را در بخش‌های وسیعی از عراق آغاز کرده بود . این پروژه سال‌ها بدون پیشرفت زیادی دست نخورده باقی ماند، اما پس از بهبود وضعیت امنیتی و سیاسی در عراق، آنها دوباره در اواخر سال 2021 به انجام این پروژه متعهد شدند. در ماه آوریل، رزاق السعداوی، وزیر حمل و نقل عراق در سفر به تهران با همتای خود، مهرداد بذرپاش، دیدار کرد. پیشبرد این پروژه یکی از موضوعات مهم مورد بحث در رایزنی های این دو مقام بود. همان توافق ها عملا منجر به تسهیل کار و اعلام آغاز رسمی احداث این خط آهن شد. گفته می شود که این تفاهم امیدوارکننده ترین توافق تاکنون برای چشم انداز تکمیل پروژه محسوب می شود.
مخبر هفته گذشته به خبرنگاران گفت که دو کشور در چند دهه گذشته بر مبنای طرح هایی که مدت کوتاهی قبل از انقلاب ایران در سال 1979 میلادی برای ساخت این خط راه آن تعریف شده بود ، از آغاز رسمی اجرای این پروژه سخن می گفتند. ایران به عنوان بخشی از این پروژه، قصد دارد یک روگذر بر روی آبراهی که دو کشور را از هم جدا می کند و به اروندرود در ایران و شط العرب در عراق معروف است، بسازد. مقامات می گویند که این پل باید قابل حرکت باشد زیرا کشتی ها باید بتوانند از زیر آن عبور کنند.
چالش ها چیست؟
برخی از چالش‌هایی که سال‌ها در اجرای این پروژه مورد بحث بودند همچنان به قوت خود باقی مانده اند البته به نظر می‌رسد که دو طرف اکنون در مورد نحوه برخورد با آنها به توافق رسیده‌اند. برای اولین بار، آبراه اروندرود باید لایروبی شود تا بتوان هم پل متحرک و هم شناورهایی را که از زیر آن عبور می کنند در خود جای دهد.
بنابرگزارش ها، آخرین لایروبی این آبراه قبل از انقلاب 1979 میلادی در ایران صورت گرفته و با گذشت ده ها سال از آن می توان حدس زد که رسوبات زیادی در کف رودخانه انباشته شده است. چالش دیگر این است که بنا بر گزارش ها، طرف عراقی ساخت مسیر از مرز را در سمت خود آغاز نکرده زیرا ابتدا باید یک منطقه وسیع از مین ها را پاکسازی کند، کاری که ایران قبلاً در سمت خود انجام داده است. این مین ها در طول جنگ ایران و عراق در دهه 1980، زمانی که صدام حسین حاکم وقت عراق به ایران حمله و درگیری را آغاز کرد که هشت سال به طول انجامید، کار گذاشته شد.
در طول سال‌ها گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر اینکه بغداد از این پروژه عقب نشینی کرده وجود داشته و رسانه‌های ایرانی گمانه‌زنی می‌کنند که ایالات متحده عراق را تشویق کرده تا از سرعت خود برای فراهم کردن بستر اجرایی این پروژه بکاهد. این راه‌آهن در نهایت قرار است ایران را به سواحل مدیترانه سوریه و کشورهای در به اصطلاح «محور مقاومت» را به هم متصل کند.
در رسانه های ایران بحث هایی هم مطرح شده مبنی بر اینکه ممکن است عراق پروژه « جاده توسعه» با ترکیه را بر شلمچه - بصره در اولویت قرار دهد. هدف جاده توسعه که قرار است در سال 2025 تکمیل شود، استفاده از راه آهن و بزرگراه موازی برای اتصال بندر جنوبی الفاو در استان بصره به ترکیه است.
منفعت ژئوپلیتیک راه آهن چیست؟
راه‌آهن بین ایران و عراق می‌تواند به نفع هر دو کشور باشد، اما شاید برای تهران مهم‌تر باشد زیرا به دنبال تقویت موقعیت منطقه‌ای خود است. دولت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در حالی که این کشور کشور شبکه ملی خود را گسترش می دهد و روی یکپارچگی منطقه ای کار می کند، بیش از دوازده پروژه بزرگ ریلی را دنبال می کند. راه آهن شلمچه - بصره همچنین قرار است ایران را به نجف و کربلای عراق متصل کند و بار حمل میلیون‌ها زائر را که از ایران به اماکن مقدس مسلمانان در آن شهرها می‌روند، کاهش دهد.
این پروژه همچنین به ایران کمک خواهد کرد که پس از خروج یکجانبه واشنگتن از توافق هسته‌ای ایران در سال 2018 و در حالی که همچنان تحت تحریم‌های شدید آمریکا قرار دارد با قرار گرفتن در مرکز خطوط حمل و نقل اصلی از مسیر ترانزیت بهبود یافته و تجارت بیشتر بهره مند شود.
ثابت شده که راه آهن برای کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب، یک پروژه بلندپروازانه که اتصال هند به آسیای مرکزی و روسیه را از طریق ایران در نظر دارد، امری حیاتی و لازم الاجرا است.
