گسترش بریکس بخشی از طرح آن برای ایجاد تسلط و تغییر شکل حکومت جهانی به یک نظم جهانی «چند قطبی» است.
به گزارش جماران، محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور صبح امروز با انتشار مطلبی در حساب کاربری خود در فضای مجازی، خبر از عضویت جمهوری اسلامی ایران در بریکس داد و اضافه کرد: عضویت دائم در گروه اقتصادهای نوظهور جهانی یک پیشرفت تاریخ‌ساز و موفقیت استراتژیک برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود.
خبرگزاری فارس در این باره می نویسد: «ایده ایجاد گروه بریکس با نزدیکی ۴ قدرت اقتصادی در حال ظهور جهان شامل برزیل، روسیه، چین و هند در دوران اوج یکجانبه‌گرایی آمریکا در اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی شکل گرفت. سابقه شکل‌گیری این گروه به حضور ۴ عضو موسس، به سال ۲۰۰۱ باز می‌گردد و نهایتاً «گروه بریک» در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹ رسماً تاسیس شد. آفریقای جنوبی نیز در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۰ به این گروه اضافه شد و نام آن پس از پیوستن این کشور از «بریک» به «بریکس» تغییر یافت. مهمترین شاخصه در این گروه کارکردهای اقتصادی، مالی و پولی و همچنین گستره فرامنطقه‌ای و جهانی بودن اعضا و اثرگذاری آن بوده و لذا به گروه «قدرت‌های اقتصادی نوظهور» معروف است. در حال حاضر علاوه بر ۵ عضو اصلی، ۲۳ کشور به شکل رسمی و ۶ کشور به صورت غیررسمی و اعلامی خواهان عضویت در این گروه هستند که از جمله آنها می‌توان به ایران، اندونزی، عربستان، کویت، امارات، بحرین، مصر، سوریه، مراکش، بلاروس، قزاقستان، کوبا، بولیوی، نیجریه، آرژانتین، ونزوئلا، تایلند، ویتنام، الجزایر، فلسطین، اتیوپی، هندوراس، مکزیک و … اشاره کرد که از آنها به عنوان «بریکس‌پلاس» یاد می‌شود. پیشنهاد ایجاد بریکس پلاس نخستین بار در اجلاس سران این گروه در چین در سال ۲۰۲۲ توسط رئیس جمهور این کشور مطرح شد تا مکانیزمی برای نزدیک‌کردن کشورها به این گروه قبل از اعطای عضویت کامل باشد.»
این دومین بار است که بریکس تصمیم به گسترش دامنه خود می گیرد. بلوک بریکس در حال حاضر حدود 40 درصد از جمعیت جهان و بیش از یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می دهد.
به گزارش سی ان بی سی، سیریل رامافوزا، رئیس جمهور آفریقای جنوبی و رئیس کنونی بریکس با اعلام خبر توسعه دامنه اعضای این بلوک گفت: ائتلاف اقتصادی بازارهای نوظهور بریکس تصمیم گرفته است که دعوتنامه های عضویت را برای شش کشور ارسال کند. ائتلاف بریکس - که متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است - قرار است از آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای پیوستن به این بلوک دعوت کند.
آفریقای جنوبی در حال حاضر میزبان پانزدهمین اجلاس سران بریکس است که از روز سه شنبه در پایتخت این کشور آغاز به کار کرده است. یکی از حاشیه های مهم این دور از نشست های دوره ای بریکس حضور مجازی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه بود. پوتین به دلیل حکم دادگاه کیفری بین‌المللی مبنی بر ضرورت بازداشت او به اتهام ارتکاب جنایت جنگی در اوکراین نمی توانست در این نشست شرکت کند لذا وزیر خارجه او به منظور شرکت در این نشست خود را به آفریقای جنوبی رساند.
رئیس جمهور آفریقای جنوبی در صفحه مجازی خود در توییتر نوشت: « بریکس یک گروه متنوع از کشورها است. یک مشارکت برابر از سوی کشورهایی که دیدگاه‌های متفاوتی دارند اما دیدگاه مشترکی برای جهانی بهتر دارند. ما به‌عنوان پنج عضو بریکس، در مورد اصول، استانداردها، معیارها و رویه‌های راهنما روند گسترش بریکس به توافق رسیده‌ایم.
مجموعاً 23 کشور رسماً برای عضویت در بریکس درخواست داده اند؛ از جمله شش کشوری که این بار از سوی اعضای اصلی برای پیوستن به این کلوب دعوت شده اند. در میان کشورهای آفریقایی نیجریه و غنا نیز برای پیوستن به بریکس ابراز علاقه کرده اند.
محمد بن زاید، رئیس جمهور امارات متحده عربی در شبکه ایکس- توییتر- نوشت: ما به دیدگاه رهبری بریکس احترام می گذاریم و از گنجاندن امارات به عنوان عضوی از این گروه مهم قدردانی می کنیم. ما مشتاقانه منتظر ادامه همکاری برای رفاه، عزت و منفعت همه ملت ها و مردم در سراسر جهان هستیم.
گوستاوو د کاروالیو، تحلیلگر سیاست و پژوهشگر ارشد در مؤسسه امور بین‌الملل آفریقای جنوبی، درباره تصمیم این بلوک برای توسعه دامنه بریکس می گوید: اعضای جدید نه تنها به نمایش بیشتر توانمندی ها و ظرفیت های این بلوک کمک می کنند بلکه فرصتی را هم برای افزایش سطح روابط تجاری و استفاده از ارزهای محلی در داخل بریکس فراهم می کنند. هنوز مشخص نیست که این پویایی با افزایش تعداد اعضا چه پتانسیل هایی را برای بریکس فراهم می کند اما ناگفته پیداست که فضای جدیدی برای افزایش مشارکت اقتصادی و تجارت در جنوب جهانی ایجاد خواهد شد . بسیاری از استدلال‌های موجود در این بیانیه منعکس‌کننده صدای جمعی در مورد نیاز به تغییر نهادهای بین‌المللی، به‌ویژه نهادهای مالی بین‌المللی مانند بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و سازمان تجارت جهانی است.
سی ان ان نیز در گزارشی از تصمیم بریکس برای توسعه دامنه اعضای آن خبر داده و نوشت: عضویت اعضای جدید از اول ژانویه 2024 اجرایی خواهد شد. این خبر در آخرین روز اجلاس سالانه بریکس در ژوهانسبورگ، آفریقای جنوبی منتشر شد و اولین مورد گسترش این گروه از سال 2010 است.
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در پیامی ویدئویی به اعضای جدید بریکس تبریک گفت و با اشاره به اینکه نفوذ این بلوک روز به روز افزایش خواهد یافت، گفت: مایلم به اعضای جدیدی که سال آینده در قالب اعضای تمام عیار کار خواهند کرد ، تبریک بگویم. من می خواهم به همه همکارانمان اطمینان دهم که به کاری که امروز در زمینه گسترش نفوذ بریکس در جهان آغاز کرده ایم، ادامه خواهیم داد. منظور من آغاز کار عملی با اعضای جدید و با کسانی است که با شرکای ما در بریکس همکاری خواهند کرد و مایل به همکاری با ما هستند. موضوع تعریف پول مشترک برای تجارت کشورهای بریکس یک "مسئله دشوار" است اما ما به سمت حل این مشکلات حرکت خواهیم کرد.
نارندرا مودی، نخست وزیر هند نیز از این توسعه استقبال کرد و گفت که کشورش همیشه بر این باور بوده است که افزودن اعضای جدید اتحادیه را تقویت می کند.
این تصمیم جدید، عربستان سعودی را به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت خام جهان در همان بلوک اقتصادی قرار می دهد که بزرگترین واردکننده نفت جهان، چین است. گسترش این بلوک سوالاتی را در مورد دلارزدایی بالقوه ایجاد کرده است. با این حال، تحلیلگران گفته اند که راه افتادن ارز بریکس در آینده نزدیک «بعید» است.
آسوشیتدپرس در گزارشی در این باره می نویسد: گنجاندن ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی با هم در یک سازمان اقتصادی یا سیاسی یکسان در سال های اخیر در بحبوحه تشدید تنش ها پس از فروپاشی برجام و مجموعه ای از حملات منتسب به ایران، غیر قابل تصور بود. اما امارات پس از خروج از همه‌گیری ویروس کرونا و پس از حملات موشکی به ابوظبی که توسط شورشیان حوثی انجام شد بنای کاهش تنش با تهران را گذاشت . در ماه مارس سال جاری نیز ، عربستان سعودی و ایران اعلام کردند که با میانجیگری چین به تنش زدایی از رابطه و قرار گرفتن در مسیر عادی سازی آن قرار گرفتند. هم عربستان سعودی و هم امارات متحده عربی روابط خود را با روسیه در بحبوحه جنگ مسکو با اوکراین حفظ کرده‌اند که باعث ناراحتی واشنگتن شده که مدت‌هاست تضمین‌های امنیتی برای کشورهای عمده تولیدکننده نفت فراهم کرده است. چین به دنبال روابط نزدیک تر با هر سه کشور، به ویژه ایران که از زمان فروپاشی برجام از آن نفت وارد کرده، است.
سایت خبری تحلیلی الجزیره در گزارشی در این باره می نویسد: گسترش بریکس بخشی از طرح آن برای ایجاد تسلط و تغییر شکل حکومت جهانی به یک نظم جهانی "چند قطبی" است که صداهای جنوب جهانی را در مرکز دستور کار جهانی قرار می دهد. به گفته تحلیلگران، روسیه و چین به شدت از متنوع و متعدد شدن اعضای بریکس حمایت کرده اند چرا که از سوی کشورهای غربی تحت تحریم قرار گرفتند. سایر اعضای بریکس در ابتدا نسبت به این گسترش دامنه اعضا بدبین بودند اما در نهایت در قالب نشست اخیر از این ایده حمایت کردند.
در حالی که قریب به 15 سال از شکل گیری بریکس می گذرد اما برخی کارشناسان به الجزیره گفتند که این بلوک دستاورد زیادی نداشته و ماهیت پراکنده منافع سیاسی و اجتماعی آنها به این معنی است که رهبران بریکس همیشه بر سر مسائل توافق ندارند. برخی می گویند که این امر مانع از تبدیل شدن آنها به یک نهاد قدرتمندتر یا موثرتر شده است.
دنی برادلو، استاد دانشگاه پرتوریا، پیش از اجلاس بریکس به الجزیره گفت: «5 کشور اولیه بریکس در این سالها درباره اصلاح حکمرانی اقتصادی جهانی گفت و گوهای بسیاری با هم داشته اند، اما در میدان عمل ، کار زیادی انجام ندادند. دستیابی به توافق بین این پنج نفر به این راحتی نبوده و حالا گسترش گروه کار را هم سخت تر خواهد کرد.
