مطمئناً هیجان زیادی در مورد توافق احتمالی اسرائیل و عربستان سعودی با میانجیگری ایالات متحده وجود دارد، اما حتی دولت بایدن اصرار دارد که توافق قریب الوقوع نیست.
به گزارش جماران تلاش ایالات متحده برای ادامه توافق ابراهیم و عادی سازی رابطه عربستان سعودی و رژیم اسرائیل دستخوش گمانه زنی و هیاهوی رسانه ای ویژه ای شده است. در حالی که رفت و آمدها و مجموع اظهارنظرهای مقام های دولت جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده تلاش این کشور برای پیشبرد پروژه عادی سازی رابطه میان تل آویو و ریاض را تایید می کند اما چالش های پیش رو قریب الوقوع بودن این توافق را دور از ذهن نشان می دهد. رسانه های اسرائیلی تلاش می کنند محتوای این توافق نانوشته را به گونه ای به افکار عمومی القا کنند که گویا قرار است با این توافق تمام اختلاف های میان رژیم اسرائیل و جهان عرب و انتظارهای مقام های اسرائیلی از ایالات متحده پاسخ داده شود. تنها در 72 ساعت گذشته دو رسانه اکسیوس و وال استریت ژورنال مدعی دست یافتن به بخشی از جزئیات این توافق شده اند.
وال استریت ژورنال در گزارشی در این باره نوشت : ایالات متحده و عربستان سعودی در مورد چارچوب های گسترده توافق عربستان سعودی برای به رسمیت شناختن اسرائیل در ازای امتیازاتی به فلسطینی ها، تضمین های امنیتی ایالات متحده و کمک های هسته ای غیرنظامی به توافق رسیده اند. سعودی ها به دنبال امتیازات قابل توجهی از اسرائیل هستند که به ایجاد یک کشور فلسطینی کمک کند. در مقابل، ایالات متحده به عربستان سعودی فشار می آورد تا محدودیت هایی را بر روابط رو به رشد خود با چین اعمال کند. ایالات متحده می تواند از عربستان سعودی تضمین بگیرد که به چین اجازه نمی دهد پایگاه های نظامی در سعودی احداث کند - موضوعی که به یک نقطه اختلاف بین دولت بایدن و امارات متحده عربی تبدیل شده است. به گفته آنها، مذاکره‌کنندگان همچنین ممکن است به دنبال محدودیت‌هایی برای عربستان سعودی درمورد استفاده از فناوری توسعه‌یافته توسط هوآوی چین باشند و اطمینان حاصل کنند که ریاض از دلار آمریکا و نه پول چین برای قیمت‌گذاری فروش نفت استفاده خواهد کرد.
خبرنگار اسرائیلی اکسیوس نیز در گزارشی نوشته است : چهار مقام اسرائیلی و آمریکایی به آکسیوس گفتند، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، می‌خواهد به توافقی امنیتی با ایالات متحده دست یابد که بر بازدارندگی در بحث ایران تمرکز دارد، معامله ای که در چارچوب توافق بزرگی که دولت بایدن در تلاش است با عربستان سعودی و اسرائیل به دست آورد. یک توافق رسمی، که احتمالاً باید توسط کنگره تأیید شود، تضمین های امنیتی قوی تری را به اسرائیل در زمانی که ایران به پیشبرد برنامه هسته ای خود ادامه می دهد، ارائه می کند.
مقامات اسرائیلی گفتند که نتانیاهو توافق امنیتی آمریکا و اسرائیل را چیزی می‌داند که می‌تواند در چارچوب توافق گسترده‌تری که ایالات متحده در تلاش است با عربستان سعودی به دست آورد که شامل توافق عادی‌سازی عربستان و اسرائیل نیز می‌شود، امضا شود.
در بخش هایی از گزارش اکسیوس آمده است: به عنوان بخشی از مذاکرات پیرامون توافق، دولت بایدن و مقامات سعودی در حال مذاکره بر سر توافق امنیتی احتمالی هستند که تضمین‌های امنیتی به سعودی می‌دهد. سعودی ها خواهان توافقی بودند که شامل تعهد ماده 5 به سبک ناتو باشد که در آن ایالات متحده با هرگونه حمله علیه عربستان سعودی مانند حمله به ایالات متحده برخورد می کند. یک مقام آمریکایی گفت که دولت بایدن این درخواست را نپذیرفت، اما موافقت کرد درباره آنچه که برخی از مقامات آمریکایی آن را تعهد «ماده 4.5» می‌خوانند، بحث کند - یک تضمین امنیتی که کمتر از انتظارات عربستان است اما همچنان قابل توجه است. مقامات اسرائیلی گفتند که نتانیاهو خواهان چیزی مشابه است و فکر می کند که در یک چارچوب گسترده تر از توافق آمریکا، عربستان سعودی و اسرائیل، دستیابی به چنین توافق امنیتی آسان تر خواهد بود.
این گمانه زنی ها در حالی در رسانه ها مطرح می شود که طرف عربستانی تلاش می کند به منظور عدم تحریک افکار عمومی مخالف ایده عادی سازی رابطه با اسرائیل، درباره جزئیات توافق مورد بحث با رسانه ها گفت و گو نکند. از سوی دیگر مقام های امریکایی نیز در پاسخ به رسانه ها جزئیات منتشر شده را تایید نمی کنند. در آخرین مورد ، جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید با اشاره به گزارش اخیر وال استریت ژورنال گفت: هنوز گفت‌وگوهای زیادی باید انجام بگیرد. پیش از آنکه به آن نقطه برسیم، صحبت‌های زیادی باید انجام بگیرد. بر سر چیزی توافق نشده که مذاکرات انجام شود. هیچ چارچوب توافق شده‌ای برای مدون کردن عادی‌سازی روابط یا هرگونه ملاحظات امنیتی که ما و دوستان‌مان در منطقه داریم، وجود ندارد.
توافق موقت به جای توافق بزرگ؟
سایت خبری – تحلیلی پولیتیکو در گزارشی در این باره نوشت : مطمئناً هیجان زیادی در مورد توافق احتمالی اسرائیل و عربستان سعودی با میانجیگری ایالات متحده وجود دارد، اما حتی دولت بایدن اصرار دارد که توافق قریب الوقوع نیست. این آشفتگی ناشی از سرفصل ها و اخباری است که بحث های پیرامون چنین پیمانی را مطرح می کنند. به عنوان نمونه وال استریت ژورنال می گوید که ایالات متحده و عربستان سعودی در مورد "محاسبات گسترده" یک توافق با یکدیگر تفاهم دارند. در واقع، دولت راست‌گرای اسراییل امتیازاتی را برای تشکیل کشور فلسطین ارائه خواهد کرد. عربستان سعودی ضمانت‌های امنیتی از ایالات متحده - به ویژه علیه ایران - دریافت می‌کند و در عین حال قول می‌دهد روابط رو به رشد خود با چین را محدود کند. همه اینها در خدمت جایزه نهایی خواهد بود: تل آویو و ریاض با عادی سازی روابط با یکدیگر به چندین دهه دشمنی پایان می دهند و این یک پیروزی بزرگ برای جو بایدن در سیاست خارجی خواهد بود.
این جزئیات تقریبا با چیزی که توماس فریدمن در نیویورک تایمز فاش کرده بود مطابقت دارد اما مقام های آگاه آمریکایی می گویند که برای رسیدن به نقطه اعلام توافق به ماه‌ها مذاکرات پر دردسر و پرحاشیه نیاز خواهد بود. جان کربی نیز در گفت و گو با خبرنگاران به این نکته اشاره کرده و می گوید که هیچ چارچوب توافق شده ای برای مدون سازی عادی سازی رابطه وجود ندارد.
فایننشال تایمز نیز اخیرا در گزارشی به این موضوع پرداخته و نوشته بود : اجرای خواسته های امنیتی عربستان سعودی برای ایالات متحده سخت خواهد بود ، به ویژه تمایل ریاض برای یک پیمان با واشنگتن که در آن ایالات متحده می پذیرد که اگر پادشاهی مورد حمله قرار گیرد، کمک نظامی واشنگتن به ریاض تضمین شده خواهد بود. به این مسئله تمایل عربستان برای کمک آمریکا به برنامه هسته ای غیرنظامی این کشور را هم اضافه کنید که برخی منتقدان را نگران دستیابی ریاض به سلاح هسته ای کرده است.
با وجود سخت بودن این شروط ، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه، در دیدار اخیر با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی اعلام کرد که ایالات متحده خواسته های هسته ای و امنیتی عربستان سعودی را می شنود.
از سوی دیگر الی کوهن، وزیر خارجه رژیم اسرائیل در سخنانی که نشان می دهد شاید اسرائیل به طور کامل با برنامه هسته ای غیرنظامی عربستان سعودی موافق نباشد می گوید که ایالات متحده باید ریاض را به عنوان بخشی از یک توافق عادی سازی، زیر چتر هسته ای خود قرار دهد، مشابه حمایت واشنگتن از کره جنوبی در برابر کره شمالی. این توافق تاکنون سئول را از ساخت سلاح هسته ای باز داشته است.
همزمان اکسیوس نیز گزارش داده که اسرائیل ضمانت های امنیتی خود را از ایالات متحده به عنوان بخشی از یک توافق عادی سازی رابطه با سعودی می خواهد. به این اما و اگرها در جریان اصل مذاکره نقش کنگره را هم اضافه کنید که در آن قانونگذاران هر دو حزب مخالفت هایی با عربستان سعودی داشته و طبیعتا در مورد ابعاد متفاوت این توافق بزرگ هم حرفی برای گفتن خواهد داشت.
ریچارد گلدبرگ، یکی از مقامات سابق شورای امنیت ملی در دولت ترامپ که اکنون در بنیاد دفاع از دموکراسی ها مشغول به کار است، می گوید: «در اینجا واقعاً هیچ اطلاعات جدیدی وجود ندارد. اصول کلیدی یک توافق مانند سه ماه پیش که مذاکرات به طور جدی آغاز شد، همچنان باقی به نظر می رسد. حتی اگر نتوان به یک توافق بزرگ و همه جانبه دست یافت، تلاش دیپلماتیک می تواند منجر به توافقات کوچک تری شود که دولت قطعاً اعلام خواهد کرد.»
کار برای ولیعهد جوان آسان نیست
تایمز اسرائیل نیز در گزارشی در این باره به بررسی رویکرد محمد بن سلمان به این توافق و زمانبندی آن پرداخته و می نویسد: محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی به دستیارانش گفته است که آماده عادی سازی کامل روابط با اسرائیل و مشتاق به توافقی با دولت تندرو کنونی به رهبری بنیامین نتانیاهو نیست.
در حالی که مقامات آمریکایی تاکید کرده اند که رویکرد آنها به توافق اسرائیل و عربستان همه یا هیچ نیست و آنها همچنین از اقدامات موقتی که طرفین را به عادی سازی کامل نزدیک می کند، حمایت می کنند، موضعی که در گزارش روز چهارشنبه وال استریت ژورنال به ولیعهد نسبت داده شد، تقریبا بی سابقه است. به نظر می رسد اولین باری است که یک مقام سعودی اعلام می کند که ریاض برای توافقی مشابه توافقی که اسرائیل در سال 2020 با امارات متحده عربی امضا کرد، آماده نیست.
در حالی که مقامات ایالات متحده به طور خصوصی اعلام کرده اند که مخالفان حاکمیت فلسطین - که اکثریت واضح در دولت نتانیاهو را تشکیل می دهند - تلاش ها برای تضمین یک توافق عادی سازی را پیچیده خواهند کرد، این نخستین بار است که ریاض نیز بی میلی خود را برای رسیدن به توافق با اسرائیل در سایه دولت تندروی فعلی اعلام می کند.
وال استریت ژورنال در گزارشی درباره موضع محمد بن سلمان نسبت به توافق عادی سازی رابطه با تل آویو نوشته است که ولیعهد جوان پیام های متناقضی به مخاطبان مختلف داده اما مقامات آمریکایی همچنان معتقدند که رهبر عربستان سعودی در تلاش برای دستیابی به توافق جدی است. در این گزارش آمده است که مقامات آمریکایی و سعودی بر سر شرایط گسترده ای برای توافق احتمالی اسرائیل و عربستان به توافق رسیده اند، که باعث می شود ایالات متحده تضمین های امنیتی بزرگی را به عربستان سعودی بدهد، ریاض گام های بزرگی برای فاصله گرفتن از چین و اسرائیل در راستای ایجاد کشور مستقل فلسطین بردارند.
در مورد گام‌هایی که اسرائیل باید در قبال فلسطینی‌ها بردارد جزئیات مشخص نشده و برهمین اساس یک دیپلمات آشنا به این موضوع روز سه شنبه به تایمز اسرائیل گفت که ریاض هنوز به اندازه کافی با این جزئیات آشنا نیست که بتواند خواسته های خاص خود را هم مطرح کند. محمد بن سلمان می‌داند که با توجه به احساسات عمومی در عربستان سعودی و نگاه به پادشاهی به عنوان نگهبان اماکن مقدس مسلمانان، نمی‌تواند با اسرائیل به توافقی دست یابد که فلسطینی‌ها را نادیده بگیرد.
جدا از این مسائل نباید فراموش کرد که با توجه به ناراحتی در مورد سابقه حقوق بشر ریاض، به ویژه در میان قانونگذاران کنگره ، یک پیمان دفاعی با عربستان سعودی احتمالاً با شرایط دشواری در کنگره روبه رو خواهد شد. شاید به دلیل موانع بسیاری که در مقابل یک توافق وجود دارد است که مقامات ایالات متحده در هفته های اخیر تلاش کردند انتظارها از تلاش برای به سرانجام رسیدن این توافق را کاهش دهند.
