طی دوران تحریم ایران، کشور هند از فرصت خرید نفت و مشتقات پتروشیمی از ایران و فروش محصولات از جمله برنج به ایران استفاده بهینه کرد. با بروز بحران اوکراین دهلی نو ضمن حفظ روابط خود با همه طرفهای درگیر، بیشترین نفع را از خرید نفت روسیه عاید خود کرد.
محمد حسین بنی اسدی، دیپلمات و کارشناس سیاست خارجی در یادداشت اختصاصی برای جماران نوشت:
حزب کنگره هند در سال ۱۸۸۵توسط آلن اکتاوین هیوم انگلیسی و تعدادی از نخبگان هندی ایجاد شد. در این سال‌ها اکثریت قریب به اتفاق مردم هند گرفتار امرار معاش زیر سلطه انگلیس بودند و صرفا قشر محدود و معدودی از ثروتمندان فرصت تحصیل و اعزام فرزندان خود برای تحصیل به انگلیس و آشنایی با دنیای جدید داشتند. در زمره این قشر مهاتما گاندی و جواهر لعل نهرو بودند که از دانشگاه آکسفورد فارغ التحصیل شدند، البته انگلیسی‌ها هم بی تمایل نبودند که تعدادی از هندی ها برای آموزش به انگلیس بروند و بعد از تحصیل به عنوان بروکرات در سرزمین هند تحت سلطه عهده دار مسئولیت شوند .
با آغاز جنبش ملی هند دو نفر از همین فارغ التحصیلان انگلیس نقش فوق العاده مهمی در شکل دهی به هند جدید ایفا و شالوده هند را پایه گذاری کردند. یکی از این چهره ها مهاتما گاندی بود که با ایده عدم خشونت و عدم تنفر راهگشای استقلال هند با حد اقل تلفات انسانی شد( جدایی پاکستان بر اساس فرضیه دو‌ملت سیاه ترین اوراق تاریخ در کشت و کشتار را رقم زد که خود بحث مفصلی است).
چهره دیگری که می توان او را معمار هند مدرن نامید جواهر لعل نهرو است. با اعلام استقلال هند در سال ۱۹۴۷ جواهر لعل نهرو که در راس مدیریت هند نوین قرار گرفت علیرغم اینکه از فارغ التحصیلان انگلیس و از طبقه برهمن هندو بود تلاش خود را در پایه ریزی دموکراسی پارلمانی مشابه انگلیس در هند نوین به کار گرفت.
جواهر لعل نهرو زمانی که حزب کنگره زمام امور را به عهده گرفت در یک اقدام تاریخی ارباب جراید و رسانه را جمع کرد و در یک سخنرانی به آنها گفت اکنون که هند به استقلال دست یافته و حزب کنگره قدرت کامل را در دست دارد برای اینکه دموکراسی پارلمانی مقتدری در کشور ایجاد کنیم نیاز به حضور فعال احزاب و رسانه های قوی داریم و در این مرحله در غیاب احزاب قوی این رسالت بر دوش شما اصحاب رسانه است که علاوه بر رسالت رسانه ای نقش احزاب را نیز در نقد و تقابل با دولت و حزب حاکم ایفا کنید و زمینه را برای ایجاد احزاب قوی فراهم آورید.
با قرار گرفتن حزب کنگره در راس دولت هند نوین و نخست وزیر شدن جواهر لعل نهرو و سپس فرزندش ایندرا گاندی دموکراسی پارلمانی در هند آنقدر مستحکم و عمیق شد که شالوده هند امروزی را بنا نهاد. بی‌گمان در صورت فقدان مهاتما گاندی و جواهر لعل نهرو یا حضور نیروهای افراط گرایی هندو ، نه تنها شبه قاره به حمام خون بدل می شد بلکه دهها کشور بزرگ و کوچک نیز از دل آن پا به عرصه حیات می گذاشت .
سیاست اندیشمندانه و عاقلانه بانیان هند نوین باعث شد که امپراطوری انگلیس تمام امکاناتی که برای حکمرانی در هند ایجاد کرده بود از جمله بزرگترین شبکه راه آهن و کارخانجات متعدد و دانشگاه‌ها را بدون کم و کاست به دولت جدید هند منتقل کند و در این مسیر از هیچ کمکی در جهت توسعه هند نیز مضایقه نکند. هند نیز همچنان به دوستی نزدیک خود با انگلیس ادامه داد و در زمره کشورهای مشترک المنافع درآمد.
با پایان جنگ دوم جهانی و ایجاد حاکمیت نظام دو قطبی در جهان دولت هند با هر دو بلوک شرق و غرب مناسبات دوستانه بر قرار کرد و ضمن حفظ رابطه دوستانه با آمریکا و غرب روابط مستحکمی با شوروی بر قرار کرد و آن را بازار خوبی برای واردات و صادرات خود یافت.
به گونه ای که ۷۰ در صد از اقلام نظامی مورد نیاز خود را از شوروی تامین کرد و در عین حال از تکنولوژی غرب نیز برخوردار بود، جواهر لعل نهرو در شرایط خاص آن روز به اتفاق سوکارنو(اندونزی) و تیتو(یوگسلاوی) و ناصر(مصر) جنبش عدم تعهد را پایه‌ریزی کرد و از مزایای سیاسی و اقتصادی و غیره آن استفاده کرد و با این روش استقلال رای خود از هر دو بلوک غرب و شرق را حفظ کرد.
در این میان دو حادثه تلخ برای هند نوین پیش آمد که یکی جنگ در سال ۱۹۶۲ با چین بود و دیگری چند درگیری با پاکستان به ویژه در جنگ ۱۹۷۱ که منجر به تجزیه پاکستان و ظهور بنگلادش شد.
هند با جدا کردن بنگلادش از پاکستان بر فرضیه دو ملت هندو و مسلمان که پاکستان براساس آن ایجاد شده بود مهر بطلان زد و به مرور سیادت خود را در منطقه و جهان در مقایسه با پاکستان به همگان ثابت کرد . جنگ با چین نیز هند را به این نتیجه رساند که ضمن آمادگی برای مقابله با چین مشکلات دو جانبه ارضی و مرزی در سه جبهه شمالی ،مرکزی و شرقی را به صورت مسالمت آمیز مدیریت کند. امروزه هند و چین توسعه اقتصادی را محور سیاست خود قرار داده اند. در سال ۲۰۲۲ چین با ۱۲۵ میلیارد دلار به بزرگترین شریک تجاری هند تبدیل شده و در همین سال میزان مبادلات تجاری هند و آمریکا به ۱۱۹ میلیارد دلار رسید.
به لطف سیاستگذاری بانیان هند نوین امروزه هند به یکی از قدرت‌های نو ظهور تبدیل شده و پیش بینی می شود که در آینده ای نه چندان دور به سومین اقتصاد دنیا بعد از آمریکا و چین بدل شود .گر چه برخی از احزاب و شخصیت‌های هندی بعضا از دایره رعایت حقوق اقلیت های قومی خارج شده و از ناسیونالیسم هندو دم می زنند ولی دموکراسی پارلمانی و تفکیک قوا و آزادی احزاب و رسانه چنان قوام یافته که هیچ حزبی را یارای تخطی از آن نیست.
بی جهت نیست که هند به بزرگترین دموکراسی جهان لقب گرفته است.اکنون در پرتو دموکراسی پارلمانی هند که بر مبنای تعقل و واقع گرایی شکل گرفته ، این راهکار راهنمای سیاستمداران هند در هر برهه ای از زمان است، از این رو هند در مواجهه با تحولات منطقه و جهانی دچار تشویش و توهم نمی شود و بهترین راهکار برای هدایت کشتی هند در دریای متلاطم و طوفان های ناگهانی را پیش پای خود می بیند. هند تنوع در بازارهای تجاری ، اقتصادی، انرژی ، تامین نیازهای دفاعی و خطوط مواصلاتی، زندگی مسالمت آمیز با همسایگان و رابطه دوستانه با تمام کشورهای جهان و.... در جهت توسعه اقتصادی و تامین منافع ملی را در اولویت سیاسی خود قرار داده است.
هند در سایه سیاست های داهیانه در حوزه داخل و خارج این کشور به یک اعتبار قابل توجه دست یافته است. اکنون در هند بیش از ۷۰۰ حزب سیاسی وجود دارد که به سه گروه ملی ،منطقه ای و محلی رده بندی می شوند. در حوزه داخلی علیرغم وجود چندین جنبش مبارزه مسلحانه برای استقلال از جمله کشمیر و در جنوب شامل ناگالند، مانیپور، تریپورا، آسام ،مایویستهای ناگزال، دولت هند پیوسته تلاش کرده که این سازمان‌ها را تشویق به شرکت در انتخابات و کنارگذاشتن مشی مبارزه مسلحانه کند که در این راستا به موفقیت چشم گیری نائل شده است.
دموکراسی پارلمانی بر پایه تعقل و واقع گرایی فرصتی برای هند در جهت تامین منافع ملی فراهم آورده که از هر بحرانی در جهان و منطقه به نفع خود استفاده کند. طی دوران تحریم ایران، کشور هند از فرصت خرید نفت و مشتقات پتروشیمی از ایران و فروش محصولات از جمله برنج به ایران استفاده بهینه کرد. با بروز بحران اوکراین دهلی نو ضمن حفظ روابط خود با همه طرفهای درگیر، بیشترین نفع را از خرید نفت روسیه عاید خود کرده ضمن اینکه روابط استراتژیک خود با آمریکا و متحدان آن را نیز پیش برده و امروزه هند به اتفاق آمریکا، استرالیا و ژاپن اسکلت همکاری چهارجانبه کواد را تشکیل می دهد و در صدد آن است که با استفاده از نگرانی آمریکا از چین، غربی‌ها را تشویق به سرمایه گذاری در هند کند.
سفر اخیر نخست وزیر نارندرا مودی به آمریکا و استقبال گرم واشنگتن از او بیانگر اهمیت و جایگاه هند در جهان است. روز ۱۳ تیر هند میزبان اجلاس مجازی رؤسای سازمان همکاری شانگهای بود. هند همچنین با حضور در سازمان بریکس نیز جایگاه ویژه خود را حفظ کرده است.
نکته جالب توجه این است که دولت هند بدون دغدغه داخلی و هندی های خارج از کشور در جهت تامین منافع ملی هند است و در این راستا از حمایت داخلی و همچنین هندی های مقیم خارج از کشور نیز برخوردار است و در جهان هیچ صدای مخالفی باعث دغدغه خاطر دولتمردان هند در پیگیری مراودات خارجی به گوش نمی رسد ، در هندوستان پهناور و پرجمعیت حتی یک زندان سیاسی و عقیدتی یافت نمی شود . بیهوده نیست که در نتیجه این دموکراسی هند به عنوان بزرگترین دموکراسی دنیا و بزرگترین قدرت نوظهور جهان توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. بی گمان این‌جایگاه هند مدیون دموکراسی پارلمانی و حکومت قانون و تامین منافع ملی و در نتیجه همدلی و همراهی دولت و ملت هند است.
سیاست خارجی هند دنباله سیاست داخلی است، در نتیجه این خط مشی مورد قبول همه احزاب و مردم هند است و نظام بین الملل نیز دولتی را که مورد اعتماد و حمایت ملی است ارج می نهد و جایگاه آن را محترم می شمارد .
