چالش‌های پیش‌روی عادی سازی رابطه عربستان و رژیم اسرائیل

به گزارش جماران به نقل از المانیتور،  یک مقام ارشد اسرائیلی این هفته به المانیتور گفت که مذاکرات با میانجیگری ایالات متحده بین  رژیم اسرائیل و عربستان سعودی در مورد عادی سازی رابطه  در واقع ادامه دارد اما اسرائیل باید برای انجام چنین اقدامی بهای واقعی را از نظر امتیاز دادن به فلسطینی ها بپردازد.  این ارزیابی خوش بینانه و در عین حال بدبینانه روز یکشنبه توسط یک مقام ارشد آمریکایی نیز در گفت و گو المانیتور تایید شد.

این مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود در این رابطه به المانیتور گفت: « این تمایل در طرف آمریکایی وجود دارد؛ واشنگتن می‌داند که توافق بین اسرائیل و عربستان سعودی به نفع همه طرف‌ها و همچنین منافع خاورمیانه خواهد بود. مشکلات زیادی بین دولت جو بایدن و رهبری عربستان وجود داشت  اما در حال حاضر به نظر من طرفین بر این امر غلبه کرده‌اند و این آرزو وجود دارد که تلاش کنیم این توافق تاریخی را که چهره خاورمیانه را تغییر می‌دهد، انجام دهیم.»

این مقام مسئول آمریکایی در عین حال تاکید کرد که مذاکرات برای چنین اقدامی در مراحل اولیه است و با وجود اینکه چشم انداز پیشرفت وجود دارد اما  برای جشن گرفتن زود است. این اظهارات اسرائیل و آمریکا در حالی منتشر شد که اخیراً چند سایت خبری از جمله جروزالم پست گزارش‌هایی مبنی بر تسریع تماس‌های آمریکا، عربستان سعودی و اسرائیل در این زمینه منتشر کردند.  به گفته یک منبع دیپلماتیک خارجی ناشناس به نقل از جروزالم پست، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اسرائیل و محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در هفته های اخیر دو بار تلفنی گفتگو کردند و عبداللطیف بن راشد الزیانی، وزیر خارجه بحرین، این تماس ها را تسهیل کرد.

یک منبع ارشد سابق دیپلماتیک اسرائیلی به المانیتور می‌گوید: بحرین مثبت ترین عنصر در این معادله است. آنها بازیگری آرام اما فوق‌العاده مثبت هستند؛ هم به عربستان سعودی متصل هستند و هم روابط خوبی با اسرائیل دارند؛  پایگاه ناوگان پنجم آمریکا در منطقه و بنابراین به واشنگتن نیز متصل هستند. این مربع محوری از واشنگتن شروع می شود، از بیت المقدس، ریاض می گذرد و به بحرین در خلیج فارس و در مقابل ایران ختم می شود ».

الی کوهن، وزیر خارجه رژیم اسرائیل روز شنبه به المانیتور گفت که او معتقد است ممکن است نوعی پیشرفت در مذاکرات عادی سازی بین اسرائیل و عربستان سعودی تا پایان سال رخ دهد.

کوهن همچنین گزارش المانیتور را تأیید کرد که مجمع نقب قرار است در حدود یک ماه دیگر دومین کنفرانس سالانه خود را با شرکت کنندگان قبلی آن - اسرائیل، ایالات متحده، مراکش، امارات متحده عربی، بحرین و مصر- در مراکش برگزار کند. گفته شده که کشورهای دیگری که هنوز طرف قرارداد ابراهیم نیستند نیز در این نشست شرکت خواهند کرد.

سوال مهم این است که آیا یک پیشرفت تاریخی اسرائیل و عربستان واقعا امکان پذیر است؟ احتمالاً، اما در خاورمیانه، هر چیزی که ممکن است اشتباه شود، معمولاً انجام می شود. انگیزه حصول این توافق وجود دارد و همه طرف ها چیزهای زیادی برای به دست آوردن دارند اما اراده سیاسی و توانایی اجرای چنین اقدامی کمتر قطعی است. با توجه به ائتلاف دوجانبه نتانیاهو با ملی گراهای تندرو، این سوال در سال 2023 پیچیده تر از هر زمان دیگری است.

گزارش‌ها در روزنامه تایمز اسرائیل مبنی بر اینکه دن شاپیرو، سفیر سابق آمریکا در سرزمین های اشغالی به‌عنوان یکی از مقامات رسمی دولت در پرونده پیشبرد توافق‌نامه آبراهام در نظر گرفته شده، گویای عزم دولت بایدن برای پایان دادن به تلاش‌های اسرائیل و عربستان سعودی است.  شاپیرو که به مدت شش سال در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما در سرزمین های اشغالی خدمت کرد، یکی از موثرترین سفیران آمریکا در دوران کنونی به حساب می آید. او روابط بسیار خوبی با همه مقامات دولتی نتانیاهو داشت، اگرچه بیشتر دوران ریاست جمهوری او با تنش و حتی گاهی اوقات خصومت آشکار بین اوباما و نتانیاهو همراه بود.

شاپیرو یک چهره کهنه کار در امور خاورمیانه است که پست های ارشدی در کنگره و شورای امنیت ملی داشته است، طرف اسرائیلی را به خوبی می شناسد و همچنین در کشورهای عربی مورد قبول و پسند است. یک منبع دیپلماتیک ارشد اسرائیلی که نخواست نامش فاش شود به المانیتور گفت: اگر کسی باشد که بتواند این رویداد و تلاش بین اسرائیل و عربستان سعودی را تبلیغ کند، آن شاپیرو است.

دورنمای انتصاب شاپیرو با خروج غیرمنتظره اما ظاهرا  برنامه ریزی شده تام نایدز سفیر ایالات متحده در اسرائیل از پستش در تابستان امسال تقویت می شود. حداقل شش ماه طول می کشد تا دولت سفیر جدید خود را انتخاب کند و مراحل استماع و انتصاب در واشنگتن را طی کند، در این زمان شاپیرو می تواند جایگزین شایسته ای باشد، به خصوص اگر پای تماس های تاریخی مهمی برای برقراری صلح بین اسرائیل و عربستان سعودی در میان باشد.

با این حال، چشم انداز یک توافق تاریخی اسرائیل و عربستان لزوماً به انتصابات شخصی بستگی ندارد. این اقدام پیچیده ای است که مستلزم امتیازاتی از دو ضلع این مثلث است: ایالات متحده باید اقلام موجود در لیست خرید خود را در اختیار سعودی ها قرار دهد که شامل فناوری راکتورهای انرژی هسته ای، تسلیحات به روز شده دفاعی می شود، در حالی که اسرائیل باید به این ارتقای توانایی های نظامی عربستان سعودی تن دهد و بر اساس خواسته های جهان عرب امتیازات قابل توجهی در قبال فلسطینی ها بدهد .  این خواسته روشن ریاض خواهد بود. آنها به ژست های نمادین بسنده نمی کنند، فقط به حرکت های واقعی مانند آغاز مجدد پروسه صلح، متوقف کردن شهرک‌سازی‌ها و چند امتیاز دیگر توجه می‌کنند.  یک منبع ارشد دیپلماتیک اسرائیلی  به المانیتور گفت: مطمئن نیستیم که نتانیاهو قادر به اعطای این امتیازها باشد.

در حال حاضر این سوال نهایی مطرح است که آیا بنیامین نتانیاهو با توجه به موقعیتش به عنوان رئیس راستگرا ترین ائتلاف در تاریخ اسرائیل می تواند خواسته های عربستان را بپذیرد؟ با قضاوت بر اساس اظهارات و اقدامات شرکای ائتلاف نتانیاهو برای افزایش تنش با فلسطینی ها، پاسخ احتمالاً «نه» است.

آیا نتانیاهو می‌تواند ائتلاف را با احزاب سیاسی جایگزین کند که بیشتر از آن امتیازاتی به سعودی‌ها بدهند؟ باز هم احتمالا نه. بنی گانتز و یائیر لاپید، رهبران اپوزیسیون میانه رو به شدت با نتانیاهو زاویه دارند.

یک منبع سیاسی اسرائیلی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «گانتس و لاپید حرفی را که نتانیاهو می‌گوید باور نمی کنند؛ گانتز قبلاً یک‌بار به او اعتماد کرده و هرچند جان سالم به در برده اما بهای آن را پرداخت کرده‌است. لاپید در این زمینه از گانتز سرسخت تر است.»

با این حال، اگر دولت ایالات متحده تمام وزن خود را پشت سر این ابتکار بیاندازد، و اسرائیل لابی خود را در واشنگتن مستقر کند تا به دموکرات ها کمک کند تا درخواست های بحث برانگیز عربستان را در کنگره تصویب کنند، گانتز و لاپید با یک دوراهی سخت مواجه خواهند شد.

آیا آنها باید به ائتلاف نتانیاهو برای جایگزینی افراط گرایان بپیوندند و امضاکنندگان مهم ترین توافقنامه صلح تاریخی از زمان معاهده 1979 با مصر باشند؟ آیا آنها از کنار چنین فرصت بی سابقه ای عبور می‌کنند؟ اکثر مفسران سیاسی معتقدند که آنها حتی به قیمت همه این مسائل باز هم در کنار نتانیاهو قرار نخواهند گفت. اما این هم فقط یک حدس است.