بشار اسد بسیار عمل گرا است و پول را از هر جایی می گیرد. فرقی نمی کند از سعودی ها باشد، ایرانی ها یا روس ها. در این چارچوب، دمشق هر کاری که به نفع خودش باشد انجام خواهد داد.
به گزارش جماران به نقل از الجزیره، هرچند که بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، با حضور بشار اسد، رئیس جمهور این کشور در نشست روز جمعه در عربستان سعودی، عمدتاً یک حرکت نمادین محسوب می‌شود اما به هرحال منعکس کننده یک تغییر مهم در نحوه نگرش بازیگران منطقه به واقعیت بقای دولت اسد است که در تضاد کامل با رویکرد غرب است.
بیش از 11 سال پس از تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب، اجماع در حال ظهور امروز در پایتخت های عربی، درست یا نادرست، این است که رسیدگی به مشکلات سوریه مستلزم تعامل با دمشق است.
کشورهای عربی با درک بحران سوریه به عنوان یک مشکل عربی، مصمم به دنبال کردن راهبردهای عربی برای غلبه بر اثرات منفی و بی ثبات کننده این درگیری بر منطقه هستند. به گفته تحلیلگران، آنها امیدوارند که با کاهش درگیری، بتوانند شبکه‌های قاچاق مواد مخدر، بحران پناهجویان، تضعیف امنیت مرزی و گسترش حضور تهران در سوریه می‌خوانند را معکوس کنند.
به گفته آرون لوند، تحلیلگر خاورمیانه با اشاره به اینکه به دست آوردن مجدد عضویت کامل در اتحادیه عرب یک پیروزی بزرگ برای دولت سوریه است، گفت: «اجازه بازگشت به اتحادیه عرب نشان می‌دهد که سوریه در حال ادغام مجدد در منطقه است و دیگر رهبران عرب اطمینان دارند که اسد اینجاست تا بماند. بنابراین، این یک پیروزی سیاسی برای دولت دمشق است اما به خودی خود، تغییرات بسیار کمی را به همراه دارد. سوریه به شدت نیازمند کمک و سرمایه گذاری است. اتحادیه عرب نمی تواند هیچ یک از اینها را ارائه دهد، اما کشورهای عربی خلیج فارس که می توانند.
الجزیره در ادامه این تحلیل می نویسد: نقطه عطف در پرونده ادغام مجدد سوریه در عرصه دیپلماتیک جهان عرب در اوایل سال جاری زمانی رخ داد که عربستان سعودی حرکت به سوی آشتی با دمشق را آغاز کرد. دو مساله زلزله 6 فوریه و توافق دیپلماتیک 10 مارس عربستان و ایران، حرکت ریاض را به سمت عادی سازی مجدد روابط با نظام اسد تسریع کردند. منصفانه است که نتیجه بگیریم که بازگشت سوریه به اتحادیه عرب تنها پس از تغییر موضع عربستان سعودی امکان پذیر شد.
اگرچه چند کشور عربی مانند قطر، کویت و مراکش روابط خود را با دمشق عادی سازی نکرده اند و همچنان بر غیرقانونی بودن دولت اسد تاکید می کنند، ریاض از نفوذ خود به عنوان یک رهبر در جهان عرب و اسلام استفاده کرد تا آنها را متقاعد کند که مانع بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نشوند. این اقدام یک اقدام عملگرایانه است، زیرا ریاض و سایر پایتخت های عربی بر اساس نحوه درک آنها از منافع ملی کشورهای خود، تصمیم به معامله با دمشق می گیرند. از دیدگاه بسیاری از دولت های عربی، استراتژی کنونی ایالات متحده و دیگر قدرت های غربی برای انزوای سوریه ناپایدار است.
باور بسیاری از مقامات عرب این است که چنین سیاست‌هایی فقط دمشق را محکم در مدار نفوذ ایران نگه می‌دارد و کشورهای عربی نیز برقراری ارتباط با نظام اسد سعی کنند سوریه را به دامان خود بازگردانند. دولت سوریه به حمایت مالی و مشروعیت نیاز دارد – که دمشق معتقد است که هر دوی اینها حداقل در نهایت می تواند از طریق بازگشایی روابط رسمی با عربستان سعودی و سایر کشورهای ثروتمند عرب حاصل شود.
آندریاس کریگ، دانشیار دپارتمان مطالعات دفاعی کینگز کالج لندن، در مصاحبه با الجزیره می‌گوید: «اسد بسیار عمل گرا است و پول را از هر جایی می گیرد. فرقی نمی کند از سعودی ها باشد، ایرانی ها یا روس ها. در این چارچوب، رژیم هر کاری که به نفع خودش باشد انجام خواهد داد. ما دیده‌ایم که آنها در تعامل با سایر کشورهای عربی، به‌ویژه مصر، بسیار مطمئن هستند و می‌گویند ما هر کاری که به نفع سوریه باشد انجام خواهیم داد و هیچ امتیاز بزرگی نمی‌دهیم.»
در کوتاه مدت، پول اعراب به دلیل بازگشت دولت اسد به اتحادیه عرب، احتمالاً بلافاصله به سوریه سرازیر نخواهد شد. تحریم های اعمال شده توسط غرب علیه سوریه، به ویژه قانون سزار واشنگتن، در حال حاضر بزرگترین مانع در برابر سرمایه گذاری های عربستان سعودی، امارات و سایر کشورهای عربی است. کارشناسان معتقدند بدون اینکه اعضای شورای همکاری خلیج فارس بتوانند در سوریه سرمایه گذاری کنند، تصور فاصله دمشق از ایران دشوار خواهد بود.
اگر خارج از محدوده کمک‌های بشردوستانه نتوان در سوریه سرمایه‌گذاری کرد و اگر تحریم‌ها بدون هیچ گونه معافیت‌هایی باقی بمانند- همانطور که در حال حاضر است- هیچ راهی وجود ندارد که پول امارات یا عربستان سعودی بتواند به سوریه وارد شود و به انگیزه ای برای فاصله گرفتن بشار اسد از روسیه یا ایران فراهم شود. در چنین شرایطی چرا آنها باید با تجارت مواد مخدر به شمول کاپتاگون مقابله کنند وقتی قرار نیست از خلیج فارس هم پولی به آنها برسد.
با این حال، تحلیلگران بر این باورند که ابوظبی و ریاض تحریم‌های سزار را مانعی موقتی می‌دانند که واشنگتن شاید نه به این زودی اما در نهایت آنها را برداشته یا کاهش می‌دهد چرا که استدلال اماراتی ها و سعودی‌ها این است که می‌توانند با واریز پول به سوریه ، اهرم های سیاسی برای افزایش نفوذ ژئوپلیتیک بیشتر در این کشور برای خود دست و پا کنند.
قطر و کویت
موضع قطر و کویت پس از خودداری از عادی سازی روابط با دولت اسد، این است که دمشق هیچ اقدامی انجام نداده که مستحق عادی سازی و بازسازی رابطه باشد.
آرون لوند به الجزیره می‌گوید: «قطر خود را به عنوان تندروترین مخالف نظام [اسد] در جهان عرب معرفی کرده است. من شک ندارم که این منعکس کننده نظر بسیاری در دوحه است، اما دلایل عمل گرایانه و خودخواهانه نیز برای این موضع وجود دارد. مقامات قطری موضع تندرو ضد اسد خود را در کنار مردم عرب، عدالت اجتماعی و جنبش های مردمی - در مقابل رژیم های خودکامه عربی، توصیف می کنند. با توجه به نقش‌های تاریخی دوحه و کویت در خاورمیانه، درک مواضع آنها در برابر دولت اسد آسان‌تر است.
نبیل خوری، کارشناس ارشد غیر مقیم در مجمع بین المللی خلیج فارس و معاون سابق نمایندگی ایالات متحده در یمن به الجزیره گفت: « قطر و کویت تاریخ متفاوتی در منطقه دارند، زیرا کمک های آنها عمدتاً به پروژه های توسعه و نهادسازی کمک می کند و نه حمایت از یک رژیم. قطر معمولا تصمیم می‌گیرد خارج از محورها و اتحادهای در حال شکل‌گیری باقی بماند، به‌ویژه وقتی پای اسرائیل در میان است. دوحه احتمالاً نقش خود را به‌عنوان میانجی در درگیری‌های منطقه‌ای و همچنین سیاست‌های خود در حمایت از فلسطین را حفظ می‌کند.
با این حال، نه قطر و نه کویت مانع بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نشدند. برای دوحه، نگرانی هایی در مورد اینکه چگونه جلوگیری از اجماع اعراب در مورد سوریه می تواند روابط قطر با کشورهای خلیج و سایر نقاط جهان عرب را تضعیف کند، پررنگ بود. موضع قطر در قبال دولت اسد این کشور را قادر می سازد تا به سیاست خارجی خود که آن را طرفدار حقوق بشر می داند، ادامه دهد، بدون اینکه بیش از حد کشورهای عربی دوست خود را در موضوع سوریه ناراحت کند.
آندریاس کریگ معتقد است که قطری ها با ممانعت نکردن از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، "عمل گرایی" نشان دادند. آنها از تلاش‌های عربستان سعودی برای تغییر جایگاه در جهان عرب حمایت می‌کنند.
آرون لوند نیز می‌گوید: «[قطر] مخالفت خود را با قطعنامه اتحادیه عرب اعلام کرد، اما فراتر از آن نرفت. به نظر می رسد قطر هیچ تلاش جدی هم برای متوقف کردن قطعنامه موافقت با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نکرد و تنها برخی اظهارنظرها را برای برجسته کردن موضع خود در دوحه به رسانه‌ها درز داد.
شاید هم بتوان گفت که قطر با ممانعت نکردن از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، به دمشق امتیاز می داد. اما قطر هیچ انگیزه ای برای دادن امتیازات بیشتر به دولت اسد به این زودی ندارد و دلایل خوبی وجود دارد که باور کنیم دوحه آخرین پایتخت عربی خواهد بود که دولت سوریه را مشروع می داند.
