اگر شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین در تلاش خود برای پایان دادن به جنگ ۱۴ ماهه روسیه و اوکراین جدی باشد، با موانع زیادی روبرو خواهد بود که بزرگترین آن یک چیز است: هیچ یک از طرفین آماده توقف جنگ نیستند.
به گزارش جماران، پکن ممکن است با ایفای نقش صلح‌جو، به‌دنبال جدایی متحدان اروپایی از ایالات متحده باشد چرا که رئیس جمهوری چین واشنگتن را به تلاش برای جلوگیری از رشد اقتصادی و سیاسی کشورش متهم می‌کند.
اگر شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین در تلاش خود برای پایان دادن به جنگ ۱۴ ماهه روسیه و اوکراین جدی باشد، با موانع زیادی روبرو خواهد بود که بزرگترین آن یک چیز است: هیچ یک از طرفین آماده توقف جنگ نیستند.
طرح شی برای فرستادن نماینده‌ای به اوکراین، به دولت او این امکان را می‌دهد که انتقادات از حمایتش از مسکو را منحرف و نقش بزرگتری را به‌عنوان یک نیروی دیپلماتیک پیگیری کند.
اظهارات رئیس جمهوری چین در روز چهارشنبه در طی تماس تلفنی با ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین این خوشبینی را ایجاد کرد که پکن ممکن است از روابط گرم خود با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه برای فشار در راستای صلح استفاده کند.
با این حال به دنبال این موضوع، تردیدهایی نیز ایجاد شد که آیا پکن بیشتر بر پایان دادن به تهاجمی که از انتقاد آن سر باز می‌زند متمرکز است یا در خدمت منافع خود است.
چین در فوریه در ابتدا پیشنهاد صلحی را مطرح کرد که طبق آن خواستار آتش‌بس، مذاکره و پایان دادن به تحریم‌ها علیه روسیه بود. در آن زمان جزییات کمی ارائه شد اما بارها این موضوع را به مانند روسیه تکرار کرد که دولت‌های غربی مقصر این حمله بودند.
چین دلایل توجیه پذیری برای پایان یافتن جنگ دارد. با افزایش قیمت نفت، گندم و سایر کالاها، اقتصاد چین تکان خورد. پکن همچنین روز چهارشنبه درباره خطرات جنگ هسته‌ای هشدار داد. این سخنان در حالی مطرح شد که روسیه پیش‌تر اعلام کرده بود که تسلیحات اتمی را به بلاروس منتقل می‌کند.
جان دلوری، متخصص روابط بین‌الملل در دانشگاه سئول می‌گوید: «منافع ملی چین اتفاقا با پایان دادن به جنگ همسو می‌شود.»
وی افزود: «پکن نه علاقه‌ای به تحقیر روسیه دارد و نه به نفع چین است که روسیه پیروز شود.»
وی تصریح کرد که «بهترین گزینه آتش بس و به همراه آن فرصت‌های اقتصادی برای مشارکت در بازسازی پس از جنگ اوکراین است.»
چین در بیانیه روز چهارشنبه خود هیچ اشاره‌ای به مسائلی مانند کریمه که دو کشور روسیه و اوکراین بر سر آن هم با یکدیگر درگیر هستند، نکرد. روسیه در سال ۲۰۱۴ شبه جزیره کریمه را ضمیمه خاک خود کرد، اقدامی که در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته نمی‌شود.
بازی صلح‌ساز همراستا با منافع پکن در اروپاست
پکن ممکن است با ایفای نقش صلح‌جو، به‌دنبال جدایی متحدان اروپایی از ایالات متحده باشد چرا که رئیس جمهوری چین واشنگتن را به تلاش برای جلوگیری از رشد اقتصادی و سیاسی کشورش متهم می‌کند.
پکن در تلاش است پس از سر و صدای اظهارات سفیرش در پاریس مبنی بر اینکه جمهوری‌های شوروی سابق ممکن است کشورهای مستقلی نباشند، روابط خود را با اروپا ترمیم کند. این گروه شامل اوکراین و اعضای اتحادیه اروپا، استونی، لتونی و لیتوانی است.
تلاش برای ایجاد فاصله بین ایالات متحده و شرکای اروپایی یک هدف مهم است. برای دستیابی به این موضوع، چین باید وانمود کند که یک نیروی فعال برای صلح است.
برخی از رهبران اروپایی از جمله امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه اخیرا از پکن بازدید و برای اوکراین درخواست کمک کرده اند که این موضوع چالش‌های پیش روی واشنگتن برای در کنار هم نگه داشتن متحدان در مخالفت با سیاست‌های چین در خارج را برجسته کرده است.
الکساندر گابویف، کارشناس در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی گفت: «تلاش برای ایجاد فاصله بین ایالات متحده و شرکای اروپایی یک هدف مهم است. برای دستیابی به این موضوع، چین باید وانمود کند که یک نیروی فعال برای صلح است.»
تحلیلگران گروه اوراسیا در گزارشی می‌گویند تماس شی جین پینگ با زلنسکی ممکن است امیدهای اروپایی را تقویت کند که چین می‌تواند «از نفوذ خود برای کمک به پایان دادن به جنگ استفاده کند» اما «بعید است ارزیابی غرب از موضع پکن به‌عنوان "بی‌طرف طرفدار روسیه" را تغییر دهد.»
شی نشان می‌دهد که همیشه هم از پوتین حمایت نمی‌کند
اطلاعیه اخیر پکن این موضوع را می‌تواند نشان دهد که چین همیشه با روسیه موافق نیست اگرچه ممکن است این اختلافات برای منتقدان غربی بسیار زیرکانه باشد. آن‌ها این نقد را دارند که چین با خرید نفت و گاز روسیه از پوتین در مقابل تحریم‌های غرب حمایت سیاسی می‌کند و مسکو را یاری می‌رساند.
دولت شی، کرملین را شریکی در مخالفت با سلطه آمریکا در صحنه بین‌الملل می‌داند. چین از موقعیت خود به‌عنوان یکی از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد برای جلوگیری از تلاش‌ها برای محکوم کردن روسیه استفاده کرده است.
شی و پوتین در بیانیه‌ای مشترک قبل از حمله فوریه ۲۰۲۲ اعلام کردند که دولت‌های آن‌ها «دوستی بدون محدودیت» دارند. نیروی دریایی آن‌ها در ماه مارس تمرینات نظامی مشترکی را همراه با ایران برگزار کردند.
دولت چین با وجود این می‌گوید که آن‌ها یک رابطه «فاقد اتحاد [non-alliance]» دارند. پکن متعهد شده است که به هیچ یک از طرفین جنگ تسلیحات نخواهد داد.
داوی کارشناس حوزه روابط بین‌المللی در دانشگاه تسینگ‌هوا در پکن و مدیر مرکز مطالعات استراتژیک و امنیتی این دانشگاه می‌گوید: «چین هرگز جانب یک طرف را نگرفته است.»
وی افزود: «کدامیک از رهبران غربی ارتباط خود را با رهبران هر دو طرف درگیری در بحران حفظ کرده است؟» وی معتقد است که «این تماس نشانه‌ای از هدف عادلانه و بی‌طرفانه چین در پیشبرد گفت‌وگوهای صلح است.»
چین در بیانیه روز چهارشنبه خود از «احترام متقابل به حاکمیت و تمامیت ارضی» به‌عنوان پایه روابط با اوکراین نام برد.
این موضع در حالی مطرح می‌شود که روسیه در تلاش است با الحاق بخش‌های دیگری از اوکراین، مرزهای خود را جابجا کند. با این حال پکن می‌گوید که مرزها باید به رسمیت شناخته شوند و هیچ کشوری حق دخالت در امور دیگران را ندارد.
جاه‌طلبی‌های دیپلماتیک پکن با عدول از رویکرد سنتی
قرار گرفتن نام چین به‌عنوان یک میانجی به پکن کمک خواهد کرد چراکه این کشور نقش بزرگتری را در مدیریت امور جهانی به‌عنوان بخشی از تلاش‌ها برای جایگاهی که خود را شایسته آن می‌بیند دنبال خواهد کرد.
شی در ماه مارس گفت که پکن باید «در اصلاحات و ساختن سیستم حکمرانی جهانی مشارکت فعال داشته باشد» و «ابتکارات امنیتی جهانی» را ترویج کند. اما در پیشنهادی برای «ابتکار امنیت جهانی» که در فوریه منتشر شده بود، چین آمادگی خود را برای «انجام همکاری‌های امنیتی دوجانبه و چندجانبه با همه کشورها» اعلام کرد.
از سوی دیگر عربستان و ایران در ماه مارس پس از مذاکرات سازمان‌دهی شده از سوی چین روابط دیپلماتیک خود را پس از هفت سال اعلام کردند. همچنین دولت شی پیشنهاد داده است که در مذاکرات اسرائیلی ها و فلسطینی ها میانجی‌گری کند. پکن همچنین خواهان ایجاد یک ساختار امنیتی جدید در خاورمیانه است و می‌خواهد به کشورهای آفریقایی برای حل اختلافات کمک کند.
دلوری گفت که اگر پکن بتواند مذاکرات صلح را سازمان‌دهی کند، چنین رویکردی همراستا با جاه‌طلبی‌های شی جین پینگ برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی خواهد بود.
تمرکز جاه‌طلبی‌های دیپلماتیک پکن دهه‌ها و با عقب‌نشینی از منازعات و دور نگه داشتن چین از اختلافات سایر کشورها بر توسعه اقتصادی استوار بوده است. با این حال ابتکارات صلح‌آمیز این کشور با رفتار تقابلی پکن با همسایگانش در مناقشات ارضی و تهدید به حمله به تایوان در تضاد است.
چشم‌انداز گفت‌وگوهای صلح
دولت زلنسکی در بیانیه‌ای اعلام کرد که گفت‌وگو با شی ممکن است به «تعامل احتمالی با هدف برقراری صلح عادلانه و پایدار برای اوکراین» منجر شود. زلنسکی در ۲۹ مارس گفت که از شی برای دیدار از کشورش دعوت کرده است اما هیچ کدام از دولت‌ها هنوز اشاره‌ای به این موضوع نداشته‌اند که آیا این اتفاق ممکن است رخ دهد یا خیر.
تحلیلگران سیاسی با این وجود شانس کمی را برای پیشرفت می‌بینند. گمان می‌رود اوکراین در حال آماده‌سازی خود برای حمله‌ای جدید با هدف بازپس‌گیری سرزمین‌های تحت اشغال روسیه است.
گابویف می‌گوید: «شاید سال‌ها حتی ده‌ها سال با یک قطعنامه فاصله داشته باشیم زیر مواضع روسیه و اوکراین هنوز کیلومترها از هم فاصله دارد.»
شی یینهونگ، کارشناس روابط بین‌الملل در دانشگاه پکن گفت که وزارت امور خارجه روسیه گفته است که مذاکرات صلح «تقریبا غیرممکن» است چرا که زلنسکی در گفتگو با شی جین پینگ بر اهمیت بازپس‌گیری تمام سرزمین‌های اوکراین که توسط روسیه تصرف شده تاکید کرده است.
