چهار تأثیر جنگ اوکراین بر خاورمیانه

به گزارش جماران به نقل از سی ان ان منطقه ای ناآرام با مجموعه ای از مشکلات موجود، خاورمیانه از اختلالات ناشی از درگیری در اروپا مستثنی نبود - با کمبود مواد غذایی و تورم که باعث ترس از ناآرامی سیاسی در بحبوحه کشمکش برای متحدان روسیه و غرب شده است.

اما از جهات دیگر، برخی از کشورهای منطقه با ادامه جنگ، به شکوفایی فوق‌العاده رسیده‌اند و صدها میلیارد دلار به خزانه‌های خود اضافه کرده‌اند.

در اینجا چهار روشی که جنگ اوکراین در شش ماه گذشته بر خاورمیانه تأثیر گذاشته است آورده شده است:

صادرکنندگان انرژی در حال نقدینگی هستند

در این جنگ قیمت نفت به بالاترین حد خود در 14 سال گذشته رسیده است. این امر منجر به افزایش تورم و انقباض اقتصادی در سطح جهانی شده است، اما برای کشورهای غنی از انرژی خلیج فارس، این خبر خوبی است که پس از رکود اقتصادی هشت ساله ناشی از قیمت‌های پایین نفت و همه‌گیری کووید-19 منتشر می‌شود.

هفته گذشته فایننشال تایمز گفت: صندوق بین المللی پول پیش بینی می کند که کشورهای صادرکننده نفت خاورمیانه در چهار سال آینده 1.3 تریلیون دلار درآمد نفتی بیشتری به دست آورند.

این پول اضافی به این معنی است که کشورهای حاشیه خلیج فارس برای اولین بار از سال 2014 مازاد بودجه خواهند داشت. همچنین انتظار می رود رشد اقتصادی به میزان قابل توجهی تسریع یابد. به عنوان مثال، در چهار ماه اول سال جاری، اقتصاد عربستان 9.9 درصد رشد کرد که بالاترین میزان در یک دهه اخیر بود. در مقابل، اقتصاد ایالات متحده 1.5 درصد کوچک شد.

جنگ همچنین فرصت هایی را برای تولیدکنندگان گاز منطقه به ارمغان آورده است. برای چندین دهه، کشورهای اروپایی به جای اینکه گاز را از کشورهای دور از طریق دریا دریافت کنند، از روسیه از طریق خطوط لوله گاز وارد می کردند. اما از آنجایی که اروپا خود را از گاز روسیه دور می‌کند، به دنبال شرکای جدید بالقوه برای خرید است. قطر نیمی از کل ظرفیت گاز خود را طی چهار سال به اروپا داده است.

اتحادیه اروپا همچنین قراردادهای گازی با مصر و رژیم اسرائیل امضا کرده است. شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رئیس جمهور امارات متحده عربی، در سفر به پاریس در ماه جاری، توافقنامه ای را امضا کرد که صادرات گازوئیل امارات به فرانسه را تضمین می کند.

مردان قوی احساس جسارت می کنند

به نظر می رسد که قدرت های منطقه ای که زمانی مورد انتقاد شدید غرب قرار گرفتند، به نفع خود بازگشته اند.

جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، علی‌رغم اینکه قول داده بود عربستان سعودی را به یک کشور منحوس تبدیل کند، ماه گذشته در یک سفر تاریخی از عربستان سعودی دیدن کرد. این اقدام به عنوان تسلیم در برابر وزن پادشاهی در اقتصاد جهانی تلقی می شد به این امید که نفت بیشتری تولید کند و تورم جهانی را پیش از انتخابات میان دوره ای ایالات متحده در نوامبر کاهش دهد. این اقدام تا حد زیادی با شکست مواجه شد، زیرا کارتل نفتی اوپک پلاس به رهبری عربستان سعودی افزایش متوسطی در تولید نفت را انتخاب کرد که یکی از تحلیلگران آن را «سیلی به صورت»  بایدن توصیف کرد.

این جنگ همچنین به رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اجازه داد تا خود را به عنوان یک شخصیت ضروری در نظم بین المللی معرفی کند. در مواجهه با اقتصاد در حال غرق شدن در داخل و انتخابات سال آینده، او به طرز ماهرانه ای از موقعیت ژئوپلیتیک کشورش برای گرفتن امتیاز برای ترکیه در خارج از کشور با به تعویق انداختن الحاق کشورهای شمال اروپا به ناتو استفاده کرده است. اردوغان همچنین روابط صمیمانه خود را با روسیه حفظ کرده و در عین حال به طور علنی با جنگ مخالفت کرده است، هواپیماهای بدون سرنشین مورد علاقه خود را به اوکراین فروخته و حتی میانجی‌های متخاصم را انجام داده است.

اتحادها در حال تغییر هستند

با تغییر مسیرهای تجاری با جنگ، اتحادها نیز تغییر می کنند.

انور قرقاش، مشاور رئیس جمهور امارات متحده عربی در ماه آوریل گفت که جنگ ثابت کرده است که نظم بین المللی دیگر تک قطبی با ایالات متحده در راس آن نیست و تداوم برتری دلار آمریکا در اقتصاد جهانی را زیر سوال برد. او گفت که ابوظبی در حال ارزیابی مجدد اتحادهای خود است. وی افزود: هژمونی غرب بر نظم جهانی روزهای پایانی خود را می گذراند. سفیر این کشور در ایالات متحده در اوایل سال جاری گفت که پس از پیوستن امارات متحده عربی به هند و چین از قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد در محکومیت جنگ روسیه در فوریه، روابط این کشور با واشنگتن از طریق یک "آزمایش استرس" سپری شد.

با ارزیابی مجدد روابط با غرب، به نظر می رسد روابط با چین در حال افزایش است. امارات ماه گذشته سفر نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان را "تحریک آمیز" خواند و بر حمایت خود از سیاست چین واحد تاکید کرد. عربستان سعودی همچنین چین را به عنوان جایگزینی برای آمریکا معرفی کرده و همکاری نظامی با پکن را افزایش داده و به فروش نفت به یوآن به این کشور فکر کرده است. رئیس جمهور چین، شی جین پینگ، که از زمان اعمال محدودیت های کووید-19 تاکنون هیچ سفر خارجی نداشته است، انتظار می رود امسال سفر مهمی به پادشاهی داشته باشد.

"پتانسیل در جهان امروز کجاست؟" محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی  در مقاله ای که در ماه مارس منتشر شد، به مجله آتلانتیک گفت. «این (پتانسیل )در عربستان سعودی است. و اگر می خواهید آن را از دست بدهید، من معتقدم که سایر مردم شرق بسیار خوشحال خواهند شد.»

بحران غذا و تورم باعث افزایش تنش ها می شود

بسیاری در جهان تأثیر اختلالات حمل و نقل غلات را پس از تهاجم به اوکراین احساس کردند، اما خاورمیانه یکی از سخت ترین آسیب ها بود.

حدود یک سوم گندم جهان از روسیه و اوکراین می آید و برخی از کشورهای خاورمیانه برای بیش از نیمی از واردات خود به این دو کشور متکی هستند. لیبی جنگ زده و لبنان از نظر اقتصادی متلاشی شده، همراه با مصر - یکی از بزرگترین واردکنندگان گندم در جهان - از اختلالات در صادرات غلات ضربه سختی خورد.

صادرات غلات اوکراین در اواخر ژوئیه پس از توافق بین کیف و مسکو با میانجیگری سازمان ملل از سر گرفته شد و از آن زمان بهای جهانی مواد غذایی تثبیت شده است، اما بسیاری در خاورمیانه همچنان منتظر توقف محموله ها هستند.

اولین کشتی حامل غلات در اول اوت اوکراین را ترک کرد و در ابتدا عازم لبنان بود. به گزارش رویترز، اما پس از اینکه خریداران لبنانی از تحویل آن امتناع کردند، مسیر محموله تغییر کرد، بنابراین به جای آن به مصر رفت.

تورم فزاینده نیز تعدادی از اقتصادهای ناپایدار خاورمیانه را تحت تأثیر قرار داده است. افزایش قیمت کالاها باعث اعتراض هایی در برخی کشورهای خاورمیانه شد. و در مصر، جایی که فقط یک دهه پیش قیام رژیم سابق را تحت شعار «نان، آزادی و عدالت اجتماعی» سرنگون کرد، خانوارها با هر سطح درآمدی شاهد کاهش سریع قدرت هزینه‌هایشان هستند.

شایان ذکر است کشورهای غربی از زمان آغاز جنگ در اوکراین، با توسل به قوانین بین‌الملل ضمن محکوم کردن روسیه، حمایت گسترده‌ای از مقاومت اوکراین کرده و به یاری آوارگان این کشور شتافتند. این رویکرد، برخلاف خط مشی همین کشورها در برابر مخاصمات پرشمار و بی‌پایان خاورمیانه بود. 

خبرگزاری آسوشیتد پرس با بررسی این موضوع می نویسد که بسیاری از مردم این منطقه بحران‌زده، جنگ روسیه و اوکراین را نمادی از استانداردهای دوگانه غرب در برابر منازعات بین‌المللی می‌بینند. 

ریاض مالکی، وزیر امور خارجه تشکیلات خودگردان فلسطینی در جریان یک نشست امنیتی در ترکیه با انتقاد از رویکرد دوگانه جامعه جهانی گفت: «همه آن‌ چیزهایی که ۷۰ سال است به ما می‌گویند امکان عملی شدن ندارند را ۷ روزه به کار گرفتند. دورویی غریبی است.»

جنگ ایالات متحده آمریکا علیه عراق، برای بسیاری یک تهاجم نظامی غیرقانونی و مصداق اشغال یک کشور مستقل از سوی یک کشور دیگر است. با این حال، کسانی که در برابر نظامیان آمریکایی جنگیدند، برچسب تروریست خوردند و پناهجویان عراقی در غرب عمدتا به کشورشان بازگردانده و به چشم تهدیدات بالقوه امنیتی نگریسته شدند.

جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده روز چهارشنبه، ۳۰ مارس اعلام کرد واشنگتن ارتکاب جنایات جنگی از سوی ارتش روسیه در اوکراین را بررسی می‌کند و در این راه با دادستان‌ها و مقام‌های قضایی دیگر همکاری خواهد کرد. این در حالی است که ایالات متحده عضو دیوان بین‌المللی کیفری نیست و با هرگونه تحقیق درباره ارتکاب جنایات جنگی همپیمانش اسرائیل، مخالفت می‌کند.

جنگ یمن میان انصارالله و عربستان سعودی و متحدانش بیش از ۳۰۰هزار کشته بر جا گذاشته و ۱۳ میلیون نفر را در خطر قحطی قرار داده است. با این همه حتی هشدار‌های پرشمار نسبت به گرسنگی و مرگ کودکان از بی‌غذایی، توجه درخور جامعه جهانی را برنیانگیخته است.

بروس ریدل، کارمند پیشین سازمان سیا و شورای امنیت ملی ایالات متحده که هم‌اکنون مدرس انستیتو بروکینگز است می‌گوید: «این‌که بسیاری در خاورمیانه این ماجرا را به چشم استانداردهای دوگانه غرب می‌بینند، قابل فهم است. ایالات متحده آمریکا و بریتانیا از عربستان سعودی در جریان ۷ سال جنگ در یمن حمایت کردند؛ جنگی که بزرگ‌ترین فاجعه بشری دهه‌های اخیر را رقم زده است.»